Parallel Ouderschap: Een Overzicht voor Ouders en Professionals

Parallel ouderschap is een opvoedvorm die steeds vaker wordt overwogen na een scheiding, met name in situaties waar coöperatief ouderschap niet mogelijk is. Deze vorm van ouderschap kenmerkt zich door een beperkte communicatie en emotionele betrokkenheid tussen de ouders, met als doel een conflictarme omgeving voor de kinderen te creëren. Dit artikel biedt een overzicht van parallel ouderschap, gebaseerd op beschikbare informatie, en belicht de kenmerken, potentiële voordelen, valkuilen en aandachtspunten voor zowel ouders als professionals.

Wat is Parallel Ouderschap?

Parallel ouderschap impliceert dat ouders hun kinderen elk op hun eigen manier opvoeden, zonder intensieve samenwerking of overleg. Er worden duidelijke afspraken gemaakt, vastgelegd in een ouderschapsplan, om conflicten te minimaliseren. Deze afspraken zijn doorgaans star en laten weinig ruimte voor aanpassing. Communicatie tussen de ouders is onregelmatig, beperkt tot noodgevallen, of verloopt via e-mail, whatsapp, een derde partij of schriftelijke communicatie. De twee gezinnen proberen zo min mogelijk met elkaar te interageren, waarbij elke ouder eigen beslissingen neemt over de kinderen tijdens de tijd dat ze bij hen verblijven. Beide ouders zetten zich in voor de belangen van de kinderen, maar doen dit vanuit hun eigen huishouden en zonder directe afstemming.

De methodiek werd in 2009 geïntroduceerd door Lieve Cottyn en wordt nu door hulpverlening en jeugdbescherming gebruikt als alternatief voor coöperatief ouderschap in conflictueuze situaties na scheiding. Het is belangrijk te benadrukken dat parallel ouderschap niet per definitie een ideale oplossing is, maar eerder een pragmatische benadering in situaties waar coöperatie niet haalbaar is.

Kenmerken van Parallel Ouderschap

Verschillende kenmerken definiëren parallel ouderschap:

• Beperkte communicatie: Ouders communiceren onregelmatig of alleen in noodgevallen.
• Indirecte communicatie: Gebruik van e-mail, whatsapp, een derde persoon of schriftelijke communicatie.
• Gescheiden huishoudens: De twee gezinnen hebben zo min mogelijk contact met elkaar.
• Autonomie in besluitvorming: Elke ouder neemt eigen beslissingen over de kinderen tijdens verblijf bij hen.
• Focus op kindbelangen: Beide ouders zetten zich in voor de belangen van de kinderen, maar op individuele basis.
• Neutrale overdracht: Overgangen tussen de huizen vinden plaats op een neutrale plek of via de school, met minimale communicatie tussen de ouders.
• Ouderschapsplan: Duidelijke afspraken vastgelegd in een ouderschapsplan, waaraan beide ouders zich moeten houden.
• Ondersteuning door derden: Mogelijkheid tot betrokkenheid van een onafhankelijke derde (bemiddelaar) bij belangrijke beslissingen of bij het opstellen van het ouderschapsplan.

Parallel Ouderschap versus Coöperatief Ouderschap

In tegenstelling tot coöperatief ouderschap, waarbij ouders regelmatig communiceren, samen beslissingen nemen en samenwerken in de opvoeding, is parallel ouderschap gebaseerd op afstand en autonomie. Bij coöperatief ouderschap is er directe communicatie, gezamenlijke besluitvorming en een hoge mate van betrokkenheid bij elkaars leven en dat van de kinderen. Kenmerken van coöperatief ouderschap zijn regelmatige communicatie, rechtstreeks contact, gezamenlijke planning en samenwerking bij het oplossen van problemen.

Potentiële Voordelen van Parallel Ouderschap

Parallel ouderschap kan in bepaalde situaties voordelen bieden:

• Rust en duidelijkheid: Het kan rust en duidelijkheid creëren voor zowel ouders als kinderen, vooral in situaties met veel conflict.
• Vermindering van conflict: Door de beperkte communicatie worden potentiële conflicten verminderd.
• Conflictarme omgeving: Kinderen groeien op in een conflictarme omgeving, wat hun welzijn kan bevorderen.
• Onafhankelijkheid: Ouders behouden hun autonomie en kunnen zelfstandig beslissingen nemen over de opvoeding van hun kinderen.

Valkuilen en Aandachtspunten

Ondanks de potentiële voordelen zijn er ook valkuilen en aandachtspunten bij parallel ouderschap:

• Gebrek aan afstemming: Het gebrek aan afstemming kan leiden tot inconsistenties in de opvoeding en verwarring bij kinderen.
• Loyaliteitsconflicten: Kinderen kunnen in een loyaliteitsconflict terechtkomen als er een totaal verschillend ‘waarden en normen’-kader is bij de ouders.
• Risico op counterparenting: Eén ouder kan systematisch het ouderschap van de andere ouder ondermijnen, wat schadelijk kan zijn voor de kinderen. Dit gebeurt door negatieve opmerkingen over de andere ouder aan het kind, waardoor het vertrouwen van het kind in de andere ouder wordt afgebroken.
• Beperkte flexibiliteit: De starre afspraken in het ouderschapsplan laten weinig ruimte voor aanpassing aan veranderende omstandigheden.
• Niet geschikt voor alle situaties: Parallel ouderschap is niet geschikt voor alle situaties, met name niet bij gezinnen met jonge kinderen die nog niet in staat zijn om hun ervaringen en gevoelens te verwoorden, of bij kinderen met specifieke behoeften die een gecoördineerde aanpak vereisen.
• Risico op isolatie: Ouders kunnen geïsoleerd raken als de communicatie volledig wordt afgebroken, wat het moeilijker kan maken om problemen op te lossen.
• Mogelijke sabotage: Een niet-welwillende ouder kan parallel ouderschap gebruiken om de informatieverstrekking over het kind af te sluiten, wat kan leiden tot kindschade of ouderverstoting.
• Onvoldoende evaluatie: De methodiek is nog niet volledig uitgekristalliseerd en de effectiviteit is nog niet onderzocht.

Parallel Ouderschap bij Specifieke Situaties

• Kinderen met problematiek: Bij kinderen met neurologische ontwikkelingsstoornissen of handicaps is een goede afstemming tussen de ouders essentieel. Parallel ouderschap kan in deze situaties problematisch zijn als het ten nadele gaat van het kind.
• Ondertoezichtstelling: Bij een ondertoezichtstelling moet zorgvuldig worden afgewogen of parallel ouderschap een geschikte oplossing is. Het risico bestaat dat een ouder de methodiek gebruikt om contact te vermijden en de verantwoordelijkheid te ontlopen.
• Loyaliteitsconflicten: Parallel ouderschap is niet aan te raden in situaties waarin kinderen al in een loyaliteitsconflict zitten.

Belang van een Goed Ouderschapsplan

Een goed ouderschapsplan is cruciaal bij parallel ouderschap. Het plan moet duidelijke afspraken bevatten over de zorg- en opvoedtaken, de communicatie tussen de ouders en de overdracht van informatie. Het is belangrijk dat beide ouders zich aan het plan houden en dat er een systeem is om eventuele geschillen op te lossen, bijvoorbeeld via een bemiddelaar.

Conclusie

Parallel ouderschap kan een geschikte opvoedvorm zijn in situaties waar coöperatief ouderschap niet mogelijk is. Het biedt voordelen zoals rust, duidelijkheid en vermindering van conflict. Echter, het is belangrijk om de valkuilen en aandachtspunten te kennen en een goed ouderschapsplan te maken. Professionals moeten zorgvuldig beoordelen of parallel ouderschap geschikt is voor een specifieke situatie en rekening houden met de behoeften van het kind. Het is essentieel dat de focus altijd ligt op het welzijn van het kind en dat de ouders zich inzetten voor een gezonde en evenwichtige ontwikkeling van hun kinderen, ondanks de gescheiden huishoudens. De methodiek vereist een zorgvuldige analyse van de achtergrond van de scheiding en de dynamiek tussen de ouders om te voorkomen dat het een destructief proces in stand houdt.

Bronnen

1. Ouderplatform Jeugdzorg
2. Vechtscheidingshulp
3. NJI - Nederlands Jeugdinstituut
4. Expertisecentrum Psychisch Geweld