De Evolving Leeftijd van Ouderschap in Nederland: Trends en Perspectieven

De leeftijd waarop mensen voor het eerst ouder worden, is de afgelopen decennia aanzienlijk veranderd. Waar in het verleden een jongere leeftijd gebruikelijk was, stellen steeds meer mensen het krijgen van kinderen uit tot latere leeftijd. Dit artikel biedt een overzicht van de huidige trends in de leeftijd van ouderschap in Nederland, gebaseerd op recente gegevens en analyses.

Historische Ontwikkeling van de Moederleeftijd

In de jaren vijftig daalde de gemiddelde leeftijd waarop vrouwen voor het eerst moeder werden tot 24,3 jaar. Deze daling werd beïnvloed door de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog, stijgende inkomensniveaus en een toename van de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen. Na deze periode is de leeftijd tot 2004 vrijwel voortdurend gestegen, om vervolgens van 2004 tot 2014 constant te blijven op 29,4 jaar. Sinds 2014 is er weer een stijging te zien, tot 30,3 jaar in 2021 en een lichte verdere stijging in 2023 naar 30,4 jaar. Deze trend laat zien dat het krijgen van een eerste kind steeds later in het leven plaatsvindt.

Gemiddelde Leeftijd bij Eerste Kind: Mannen en Vrouwen

In 2023 waren vrouwen gemiddeld 30,3 jaar oud bij de geboorte van hun eerste kind, terwijl mannen gemiddeld 32,9 jaar oud waren. Dit betekent dat vaders gemiddeld 2,5 jaar ouder zijn dan moeders bij de geboorte van hun eerste kind. De gemiddelde leeftijd van vaders is in de afgelopen decennia ook gestegen, van 32,2 jaar twintig jaar geleden tot 32,9 jaar in 2023.

Regionale en Socio-Economische Verschillen

Er zijn verschillen in de ideale leeftijd voor ouderschap tussen verschillende leeftijdsgroepen en opleidingsniveaus. Ouderen geven over het algemeen de voorkeur aan een jongere leeftijd voor het ouderschap dan jongeren. Zo vinden 75-plussers 24,4 jaar de ideale leeftijd voor moederschap, terwijl 18- tot 25-jarigen 26,3 jaar noemen. Voor vaderschap bedraagt dit 25,5 jaar onder 75-plussers en 27,2 jaar onder 18- tot 25-jarigen.

Ook het opleidingsniveau speelt een rol. Hoogopgeleiden vinden een latere leeftijd ideaal voor het ouderschap dan laagopgeleiden. Hoogopgeleiden noemen gemiddeld 26,7 jaar voor moederschap, tegen 24,9 jaar voor laagopgeleiden. Voor vaderschap is dit 27,7 jaar versus 25,9 jaar. Personen met een niet-westerse achtergrond geven over het algemeen de voorkeur aan een iets jongere leeftijd voor moederschap (25,3 jaar) dan personen met een Nederlandse achtergrond (25,9 jaar).

Perceptie van Ideale Leeftijd versus Werkelijkheid

Volwassenen zijn van mening dat de ideale leeftijd voor een vrouw om voor het eerst moeder te worden 25,8 jaar is, en voor mannen 26,8 jaar. Echter, in 2017 kregen vrouwen hun eerste kind gemiddeld met 29,8 jaar en mannen met 32,7 jaar. Dit betekent dat de werkelijke leeftijd waarop mensen kinderen krijgen, gemiddeld vier tot zes jaar hoger ligt dan de ideaal geachte leeftijd. Ongeveer een vijfde van de bevolking is van mening dat er geen ideale leeftijd is om voor de eerste keer moeder of vader te worden.

Maximale Leeftijd voor Ouderschap

De perceptie van de maximale leeftijd voor ouderschap verschilt ook. De bevolking vindt gemiddeld genomen dat een vrouw 43,0 jaar oud is wanneer ze te oud is om moeder te worden, en een man 47,2 jaar om vader te worden. In 2017 werden ongeveer 1150 kinderen geboren bij een moeder van 43 jaar of ouder, en ongeveer 5400 kinderen bij een vader van 47 jaar of ouder. Een aanzienlijk deel van de bevolking (12% voor vrouwen en 14% voor mannen) is van mening dat er geen maximale leeftijd is om kinderen te krijgen.

Factoren die de Leeftijd van Ouderschap Beïnvloeden

Verschillende factoren spelen een rol bij het uitstellen van het ouderschap. Deze omvatten studie, werk, woningnood en persoonlijke ontwikkeling. Vrouwen stellen het moederschap vaker uit vanwege hun carrière en opleiding, terwijl mannen vaak een stabiele financiële situatie willen bereiken voordat ze een gezin stichten.

Voordelen van Later Ouderschap

Er zijn ook voordelen verbonden aan het krijgen van kinderen op latere leeftijd. Oudere ouders hebben vaak meer levenservaring, zijn beter voorbereid en hebben een stabieler inkomen, wat positieve effecten kan hebben op de opvoeding van hun kinderen. Onderzoek suggereert dat kinderen van oudere ouders minder vaak gedragsproblemen vertonen en beter presteren op school.

Uitdagingen van Later Ouderschap

Aan later ouderschap kleven ook uitdagingen. Er is een grotere kans dat ouders op latere leeftijd mantelzorg moeten verlenen aan hun eigen ouders, wat kan leiden tot een dubbele zorgplicht. Bovendien kan de vruchtbaarheid afnemen met de leeftijd, wat het moeilijker kan maken om zwanger te worden.

Vruchtbaarheidscijfer en Trends

Het vruchtbaarheidscijfer in Nederland is de afgelopen decennia gedaald tot 1,43 kind per vrouw in 2023. Dit is een daling ten opzichte van de jaren zestig, toen het vruchtbaarheidscijfer boven de 3 lag. Hoewel er een korte opleving was in 2021, is de dalende trend aanhoudend.

Internationale Vergelijking

Nederlandse vrouwen stellen het moederschap relatief laat uit in vergelijking met andere Europese landen. In Italië, Spanje en Ierland zijn moeders gemiddeld nog ouder. In Bulgarije zijn moeders daarentegen jonger, met een gemiddelde leeftijd van 26,3 jaar bij de geboorte van hun eerste kind.

De Toekomst van Ouderschap

De trend van uitstel van het ouderschap lijkt voorlopig aan te houden. Het is waarschijnlijk dat de gemiddelde leeftijd van ouders in Nederland de komende jaren verder zal stijgen. Dit heeft gevolgen voor het onderwijs, de gezondheidszorg en de sociale voorzieningen. Het is belangrijk dat deze voorzieningen worden aangepast aan de veranderende behoeften van oudere ouders en hun kinderen.

Conclusie

De leeftijd waarop mensen in Nederland voor het eerst ouder worden, is de afgelopen decennia aanzienlijk gestegen. Deze trend wordt beïnvloed door verschillende factoren, waaronder studie, werk, financiële stabiliteit en persoonlijke ontwikkeling. Hoewel er voordelen verbonden zijn aan later ouderschap, zoals meer levenservaring en een stabieler inkomen, zijn er ook uitdagingen, zoals een mogelijke dubbele zorgplicht en een afnemende vruchtbaarheid. Het is belangrijk om rekening te houden met deze factoren bij het plannen van een gezin en om de sociale voorzieningen aan te passen aan de veranderende behoeften van oudere ouders en hun kinderen.

Bronnen

1. CBS - Opvattingen over de timing van het ouderschap
2. CBS - Moeders iets ouder bij geboorte eerste kind
3. Man-Man - CBS: Wanneer te oud kinderen krijgen?
4. NIDI - De opmars van de oudere vader en moeder
5. DIT - Ideale leeftijd kinderen krijgen
6. Kek Mama - Op deze leeftijd worden we gemiddeld ouders
7. VZinfo - Geboorte
8. WomensHealthMag - Gemiddelde leeftijd eerste keer moeder opnieuw gestegen