Hoe houd je oudere kinderen op de BSO uitgedaagd?

De buitenschoolse opvang (BSO) speelt een belangrijke rol in de balans tussen werk en kinderopvang. Oudere kinderen, die vaak actiever en nieuwsgieriger zijn, vragen specifieke aandacht om betrokken te blijven. Uit onderzoek door Partou en de Universiteit Utrecht blijkt dat er weinig wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar het welbevinden en het aanbod van BSO’s, maar dat er wel concrete aanknopingspunten zijn voor verbetering. Deze artikel biedt een overzicht van bewezen effectieve strategieën om oudere kinderen uitgedaagd te houden op de BSO, gebaseerd op praktijkervaringen en pedagogische richtlijnen uit de contextdocumenten.

Structuur en betrokkenheid door thematische activiteiten

Een kernaspect van een succesvolle BSO is het aanbod van gestructureerde activiteiten die aansluiten bij de leeftijd en interesses van oudere kinderen. Volgens pedagogisch medewerkers van Doomijn wordt dit bereikt door het ontwikkelen van thematische programma’s die kinderen meenemen in een nieuwe wereld (15). Bijvoorbeeld een "Astronautentraining"-game, waarin kinderen de ruimte verkennen en zowel hun lichaam als brein trainen, toont aan dat creatieve thema’s zoals jungle, sport of magie de betrokkenheid verhogen (6).

Thema’s geven richting aan het activiteitenprogramma en helpen bij het plannen van afwisselende activiteiten. Deze aanpak zorgt ervoor dat kinderen zich niet in een routine vastlopen, maar blijven ontdekkingsreizen maken. In de voorjaars- en zomervakantie kunnen specifieke thema’s, zoals carnaval of een wereldreis, worden ingezet om de sfeer extra levendig te maken. Ook de inrichting van ruimtes speelt een rol: een speurtocht in het bos of een magische wereld in de klas kan kinderen inspireren (14).

Vrijheid en zelfstandigheid als stimulans

Naarmate kinderen ouder worden, groeit hun zelfstandigheid en vrijheid op de BSO. Volgens contextdocumenten is het belangrijk om deze groei te stimuleren, bijvoorbeeld door kinderen te leren een eigen plan maken voor een project of hun eigen chillplek in te richten (8). Deze activiteiten bevorderen het zelfvertrouwen en geven kinderen het gevoel dat ze bepaalde keuzes kunnen maken.

In de Noord-Drense BSO "skidkinderopvang" blijven kinderen graag langer in de opvang omdat ze zich daadwerkelijk uitgedaagd voelen. Dit wordt onder andere bereikt door het aanbod van actieve en creatieve activiteiten die de kinderen zelf kunnen bepalen (1). Een voorbeeld hiervan is het aanbieden van complexere projecten, zoals het bouwen van een raket, waarbij kinderen niet alleen lichamelijk actief zijn, maar ook kritisch denken en samenwerken (6).

Preventie van pestgedrag en creëren van een veilige omgeving

Pestgedrag kan een obstakel vormen voor de betrokkenheid van oudere kinderen op de BSO. In de contextdocumenten wordt benadrukt dat duidelijke regels en een veilige sfeer essentieel zijn om dit te voorkomen (4). Pedagogisch medewerkers moeten alert zijn op subtiel pestgedrag, zoals negeren of fluistercampagnes, en deze situaties snel aanpakken.

Door kinderen te leren over respect en empathie wordt een positieve groepsdynamiek beïnvloed. Rollenspellen, verhalen of video’s over vriendschap kunnen helpen kinderen in te zien hoe hun gedrag invloed heeft op anderen. Daarnaast is het belangrijk om regelmatig informele gesprekjes te voeren met kinderen over hun ervaringen op de BSO. Dit kan in combinatie met gesprekken met ouders om te horen hoe hun kind thuiskomt (4).

Samenwerking met ouders en herstelgerichte benadering

Ouders zijn cruciale partners in het houden van oudere kinderen betrokken. In een casus van een kind dat moeite had met overgangsmomenten, werd samen met de ouders een wekkertje ingevoerd om de routines thuis en op de BSO te harmoniseren (13). Deze samenwerking zorgt ervoor dat kinderen zich veilig en begrepen voelen.

Een andere casus toont aan dat ouders vaak ongerust zijn wanneer hun kind tijdens de vakantieperiode niet naar de BSO wil. In zo’n situatie is het belangrijk om het kind te luisteren en het gevoel van saaiheid of frustratie te erkennen, maar ook duidelijk te maken dat sommige taken onvermijdelijk zijn (3). Als kinderen leren door te zetten in situaties die ze niet leuk vinden, bouwen ze mentale sterkte op. Echter, als de BSO ongeschikt blijkt te zijn, kunnen alternatieve opvangvormen zoals gastouders of oppas aan huis worden overwogen (3).

Aanpassing aan individuele behoeften

Niet elk kind heeft dezelfde behoeften of interesses. Voor hoogbegaafde kinderen, bijvoorbeeld, zijn standaardactiviteiten vaak niet voldoende stimulerend. Begeleiders moeten in dat geval complexere projecten aanbieden, zoals onderzoekend leren of creatieve uitdagingen die langer kunnen duren (10). Deze aanpak voorkomt dat kinderen zich saai voelen en zorgt voor betrokkenheid.

Evenzo is het belangrijk om kinderen met verschillende sociaal-emotionele ontwikkelingen te ondersteunen. Een kind dat bijvoorbeeld vreemd is in de groep of moeite heeft met leeftijdsverschillen, kan extra aandacht nodig hebben. In vakantieperiodes, waarin de leeftijdsgroepen varieerend zijn, kunnen oudere kinderen zich ongemakkelijk voelen. In dergelijke gevallen is het verstandig om het kind extra te begeleiden of de activiteiten aan te passen (3).

Veiligheid en logistiek in de praktijk

Veiligheid is een kernaspect van de BSO, vooral bij het vervoer van kinderen. De "BSO bus" is een speciaal ontworpen voertuig dat zowel veiligheid als comfort biedt. Tot 2026 mogen 10 kinderen in deze bus, maar vanaf 2026 wordt dit teruggebracht naar 8 zitplaatsen. Bestuurders moeten minimaal 18 jaar zijn en een rijtraining hebben gevolgd. Daarnaast zijn veilige routes essentieel, zoals fietspaden gescheiden van snelverkeer en kruisingen met verkeerslichten (11).

Hoewel deze logistiek niet direct gerelateerd is aan betrokkenheid, draagt het bij aan het algemene gevoel van veiligheid. Kinderen die weten dat het vervoer en de faciliteiten veilig zijn, kunnen zich beter concentreren op de activiteiten (11).

Leesplezier en leren in de BSO

Lezen wordt vaak gezien als een activiteit die minder aansluit bij oudere kinderen in de BSO, maar onderzoek toont aan dat 70% van de 7-jarigen dagelijks een boek leest (9). Pedagogisch medewerkers kunnen leesplezier stimuleren door boeken te integreren in thematische activiteiten of door lezen te combineren met andere vormen van ontspanning.

Een aanpak waarbij kinderen zelf activiteiten mogen kiezen, zoals een keuzerad met verschillende opties, kan helpen om hun intrinsieke motivatie te verhogen (6). Dit is vooral effectief wanneer de activiteiten uitdagend zijn en ruimte geven voor creativiteit.

Conclusie

Om oudere kinderen betrokken te houden op de BSO zijn meerdere strategieën van toepassing. Themas en gestructureerde activiteiten zorgen voor afwisseling en uitdaging, terwijl vrijheid en zelfstandigheid het zelfvertrouwen stimuleren. Preventie van pestgedrag en samenwerking met ouders zijn eveneens essentieel voor een positieve ervaring. Daarnaast is het belangrijk om individuele behoeften, zoals hoogbegaafdheid, te ondersteunen met aangepaste projecten. Uiteindelijk draagt veiligheid en logistiek, zoals het gebruik van de BSO bus, bij aan het vertrouwen van kinderen in de opvang. Door deze principes te combineren, kan de BSO worden omgezet in een plek waar oudere kinderen zich betrokken, veilig en gelukkig voelen.

Bronnen

1. Een kind dat van zijn sport afgaat om geen BSO te hoeven missen
2. BSO aanbod verschraalt mogelijkheden
3. Moet ik mijn kind thuishouden van BSO?
4. 8 tips om pesten op de BSO te voorkomen en aan te pakken
5. Voor het eerst naar de basisschool: hoe heb jij dit ervaren?
6. Een beweeggame voor de BSO
7. Hoe werkt het basisonderwijs in Nederland?
8. Zelfvertrouwen opbouwen in de BSO
9. Tips om lezen aantrekkelijk te maken op de BSO
10. Hoogbegaafde kinderen in de BSO
11. BSO bus: wet en regelgeving
12. Psycholoog: ouders en volwassen kind
13. Bemoei je met de opvoedmethode van een ander?
14. Speurtocht maken
15. Activiteitenprogramma voor de BSO