Co-ouderschap: Rechten, Plichten en Mogelijkheden tot Aanpassing
juni 29, 2025
Het ouderschap na een scheiding of uit elkaar gaan van partners brengt vaak complexe uitdagingen met zich mee. Een centraal aspect hierin is de verdeling van het ouderlijk gezag en de wijze waarop ouders blijven samenwerken in het belang van hun kind. Gezamenlijk gezag is het uitgangspunt in Nederland, maar in situaties waarin de samenwerking tussen ouders ernstig is verstoord, kan het in het belang van het kind zijn dat het gezag aan één ouder wordt toegewezen. Dit artikel bespreekt de factoren die een rol spelen bij de beslissing over het ouderlijk gezag, met bijzondere aandacht voor het zogenaamde ‘klemcriterium’ en de gevolgen van aanhoudende conflicten voor het welzijn van het kind.
Gezamenlijk Gezag: Het Uitgangspunt
Na een scheiding of beëindiging van een relatie hebben beide ouders in principe gezamenlijk het ouderlijk gezag. Dit betekent dat zij samen verantwoordelijk zijn voor de opvoeding en verzorging van hun kind, en dat zij samen beslissingen nemen over belangrijke zaken die het leven van het kind beïnvloeden. Om dit te realiseren, is een goede communicatie en onderlinge respect essentieel. Ouders moeten in staat zijn om in gezamenlijk overleg beslissingen te nemen over zaken als onderwijs, gezondheid en de dagelijkse invulling van het leven van het kind.
Een belangrijk instrument om de samenwerking tussen ouders te bevorderen, is het ouderschapsplan. Dit plan bevat afspraken over de verdeling van de zorgtaken, de omgangsregeling en de manier waarop ouders elkaar informeren en raadplegen. Het opstellen van een ouderschapsplan kan helpen om conflicten te voorkomen en om een stabiele omgeving voor het kind te creëren.
Wanneer Gezamenlijk Gezag Niet (Meer) Functioneert
Ondanks de intentie om samen te werken, kan het in de praktijk voorkomen dat de relatie tussen ouders zo gespannen is dat gezamenlijk gezag niet meer functioneert. Dit kan leiden tot situaties waarin belangrijke beslissingen niet kunnen worden genomen, of dat beslissingen worden geblokkeerd door één van de ouders. Een dergelijke impasse kan ernstige gevolgen hebben voor het welzijn van het kind.
Een situatie die vaak voorkomt, is dat ouders in een voortdurende strijd verwikkeld zijn, waarbij zij elkaar proberen te ondermijnen en het kind in de strijd betrekken. Dit kan leiden tot loyaliteitsconflicten bij het kind, waarbij het zich gedwongen voelt om partij te kiezen. Ook kan het kind last hebben van de stress en spanningen tussen de ouders, wat kan leiden tot psychische problemen.
Het Klemcriterium: Bescherming van het Kind
In situaties waarin gezamenlijk gezag niet meer functioneert, kan de rechter beslissen om het gezag aan één ouder toe te wijzen. Dit gebeurt op basis van het ‘klemcriterium’. Dit criterium houdt in dat de rechter beoordeelt of er een onaanvaardbaar risico bestaat dat het kind ‘klem’ of ‘verloren’ raakt tussen de ouders.
Het klemcriterium wordt toegepast wanneer er sprake is van een situatie waarin het kind in een conflict tussen de ouders terechtkomt en daardoor schade oploopt. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer ouders voortdurend ruzie maken, elkaar beschuldigen en het kind gebruiken als drukmiddel. Ook kan het klemcriterium van toepassing zijn wanneer één van de ouders de andere ouder actief probeert te saboteren of te isoleren.
Het is belangrijk om te benadrukken dat het niet noodzakelijk is dat het kind al daadwerkelijk ‘klem’ zit om het klemcriterium toe te passen. Het is voldoende dat er een reëel risico bestaat dat dit zal gebeuren. De rechter zal hierbij kijken naar alle relevante omstandigheden van het geval, zoals de aard en intensiteit van het conflict tussen de ouders, de persoonlijkheid van de ouders en de behoeften van het kind.
Factoren die het Klemcriterium Beïnvloeden
Verschillende factoren kunnen bijdragen aan het ontstaan van een situatie waarin het klemcriterium van toepassing is. Zo kan een geschiedenis van huiselijk geweld, verkrachting of andere vormen van mishandeling een rol spelen. Ook kan het feit dat ouders niet in staat zijn om te communiceren of om tot overeenstemming te komen over belangrijke beslissingen, bijdragen aan de spanningen.
Een ander belangrijk aspect is de bereidheid van de ouders om hulp te zoeken en om aan hun eigen problemen te werken. Wanneer ouders weigeren om hulp te accepteren of om hun gedrag te veranderen, is de kans groter dat het kind klem komt te zitten.
Het is ook van belang om te kijken naar de invloed van de omgeving op het kind. Wanneer het kind bijvoorbeeld wordt blootgesteld aan negatieve opmerkingen over de andere ouder, kan dit leiden tot loyaliteitsconflicten en stress.
De Rol van de Rechtbank en Hulpverlening
Wanneer er een geschil ontstaat over het ouderlijk gezag, kan de rechtbank een onderzoek laten uitvoeren door de Raad voor de Kinderbescherming. De Raad voor de Kinderbescherming zal de situatie thuis beoordelen en een advies uitbrengen aan de rechtbank. De rechtbank zal dit advies in overweging nemen bij haar beslissing.
In sommige gevallen kan de rechtbank ook een ondertoezichtstelling instellen. Dit betekent dat de gezinsvoogd toezicht houdt op de opvoedsituatie en de ouders begeleidt bij het oplossen van hun problemen. Een ondertoezichtstelling kan een effectief middel zijn om te voorkomen dat het kind klem komt te zitten.
Specifieke Situaties: Overlijden van een Ouder en Nieuwe Partners
De situatie kan complexer worden wanneer één van de ouders overlijdt. In dat geval kan de partner van de overleden ouder een belangrijke rol gaan spelen in het leven van het kind. Het is belangrijk dat de rechter hierbij zorgvuldig afweegt wat het beste is voor het kind. In het geval van een overleden moeder en een nieuwe partner, kan het behouden van contact tussen het kind en de partner van de moeder in het belang van het kind zijn, mits dit geen negatieve invloed heeft op het welzijn van het kind.
Conclusie
Het ouderschap na een scheiding of uit elkaar gaan van partners vereist een grote mate van flexibiliteit, communicatie en onderling respect. Gezamenlijk gezag is het uitgangspunt, maar in situaties waarin de samenwerking tussen ouders ernstig is verstoord, kan het in het belang van het kind zijn dat het gezag aan één ouder wordt toegewezen. Het klemcriterium is hierbij een belangrijk instrument om te beoordelen of er een onaanvaardbaar risico bestaat dat het kind schade oploopt door de conflicten tussen de ouders. De rechtbank en de hulpverlening spelen een cruciale rol bij het beoordelen van de situatie en het nemen van beslissingen die het beste zijn voor het welzijn van het kind. Het is essentieel dat ouders zich bewust zijn van de gevolgen van hun gedrag voor hun kind en dat zij bereid zijn om hulp te zoeken en aan hun eigen problemen te werken.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
