Filosofische Beschouwingen over Ouder-Zijn: Voorbij de Adviesstroom

De hedendaagse samenleving wordt gekenmerkt door een overvloed aan adviezen over opvoeding, wat bij ouders vaak onzekerheid creëert. Een publicatie biedt een filosofische benadering van het ouderschap, waarbij de ethische en conceptuele vragen rondom de ouder-kindrelatie centraal staan. Deze benadering vormt een tegenwicht voor de dominante, empirische en psychologische focus in veel hedendaagse literatuur over opvoeden. Het werk erkent bestaande sociologische, historische en culturele analyses van de adviesstroom, evenals filosofische analyses van juridische, morele en politieke kwesties rondom voortplanting en kinderrechten, maar onderscheidt zich door een diepere filosofische verkenning van de ouder-kindrelatie.

De Ethische Dimensie van Ouder-Zijn

De auteurs benadrukken dat opvoeden inherent ethisch van aard is. Dit betekent dat ouderlijk handelen voortdurend gepaard gaat met morele overwegingen en dilemma’s. De publicatie stelt dat de huidige focus op technieken en vaardigheden in de opvoeding de complexiteit van deze ethische dimensie vaak overschaduwt. Er wordt gewezen op de gevaren van het reduceren van opvoeden tot een reeks van oplossingen voor gedragsproblemen, waardoor de fundamentele vragen over waarden en verantwoordelijkheid buiten beschouwing blijven.

De Kritiek op de Adviesstroom

Een belangrijk punt van kritiek is de overvloed aan opvoedadviezen die ouders in de moderne samenleving te verwerken krijgen. Deze adviezen, vaak gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, kunnen juist leiden tot meer onzekerheid en het gevoel de controle te verliezen. De auteurs stellen dat de nadruk op ‘correcte’ opvoedmethoden de eigen subjectieve kennis en ervaringen van ouders buiten spel zet. Ouders worden vaak geacht hun kinderen te benaderen vanuit een extern perspectief, zoals dat van een expert, in plaats van te vertrouwen op hun eigen intuïtie en de unieke dynamiek van hun relatie met hun kind.

Het Derde-Persoonsperspectief versus het Eerste-Persoonsperspectief

De publicatie identificeert een spanning tussen het derde-persoonsperspectief en het eerste-persoonsperspectief in de benadering van ouderschap. Het derde-persoonsperspectief, dat vaak wordt gehanteerd in wetenschappelijk onderzoek en professionele begeleiding, benadrukt objectieve observatie en analyse. Het eerste-persoonsperspectief, daarentegen, erkent de subjectieve ervaringen en emoties van zowel ouders als kinderen. De auteurs beargumenteren dat beide perspectieven waardevol zijn, maar dat de huidige focus op het derde-persoonsperspectief de rijkdom en complexiteit van de ouder-kindrelatie kan verminderen.

De Val van het ‘Goed Genoeg’ Ouderschap

Het concept ‘goed genoeg ouderschap’, oorspronkelijk bedacht door psychoanalyticus Winnicott, is in de loop der tijd verdraaid. Winnicott bedoelde met dit concept de druk op ouders te verminderen, maar het wordt nu vaak gebruikt als een norm die gehaald moet worden. Dit kan het zelfvertrouwen van ouders ondermijnen en leiden tot een streven naar perfectie, dat onbereikbaar is. De auteurs waarschuwen voor het gevaar van het idealiseren van perfectie in wetenschappelijke benaderingen van ouderschap.

De Mythe van Ouderlijk Determinisme

Een belangrijke kritiekpunt is de mythe van ouderlijk determinisme, de gedachte dat ouders hun kind volledig kunnen bepalen en op maat kunnen snijden. De auteurs stellen dat opvoeden in essentie gaat over het voortbrengen van een bepaald soort kind, niet van het ‘juiste’ soort kind. Dit streven naar perfectie wordt in verband gebracht met de ‘industrie van de positieve psychologie’ en een bredere culturele obsessie met het bereiken van volledige mentale gezondheid of geluk. Het is onmogelijk om met zekerheid te voorspellen wat er van kinderen zal worden, en dus is het onmogelijk om met zekerheid te beweren dat de opvoeding ‘geslaagd’ is.

Opvoeden als een Publieke Oriëntatie

De publicatie benadrukt dat het gezin niet louter een private sfeer is, maar inherent een publieke oriëntatie heeft. Opvoeden wordt gezien als een activiteit die ‘politieke’ ervaringen kan bieden, in de zin dat het ouders en kinderen bewust maakt van hun rol in de samenleving en hun verantwoordelijkheid voor de toekomst. Ouders worden gezien als vertegenwoordigers van een bepaalde gemeenschap en hebben de taak om waarden en normen door te geven aan de volgende generatie.

De Relatie tussen Doen en Zijn

De auteurs stellen dat opvoeden niet alleen gaat over ‘doen’ (het toepassen van technieken en strategieën), maar ook over ‘zijn’ (de relationele en niet-taakspecifieke aspecten van het ouderschap). Ze willen niet het onderscheid tussen doen en zijn maken, maar tussen bepaaldheid en open einde. De vraag is niet zozeer ‘Wat kan ik doen om mijn kind gelukkig te maken?’, maar eerder ‘Wat betekent het om te zeggen dat een kind niet gelukkig is, en hoe leef ik met de bezorgdheid over het verdriet van mijn kind?’.

De Existentiële Angst van Ouders

De publicatie erkent de existentiële angst die inherent is aan het ouderschap. Deze angst is een menselijke reactie op de morele verantwoordelijkheid die ouders dragen voor het welzijn van hun kinderen. De auteurs beargumenteren dat deze angst niet weggenomen of verdreven moet worden, maar begrepen en geaccepteerd. De angst is immers een teken van betrokkenheid en zorg.

De Verwetenschappelijking van Ouderschap

De auteurs bekritiseren de verwetenschappelijking van het opvoedingsdiscours. Door de dominantie van wetenschappelijke kennis en professionele expertise worden ouders vervreemd van hun eigen ervaringen en intuïtie. Ze worden geacht hun kinderen te beoordelen aan de hand van objectieve criteria en normen, in plaats van te vertrouwen op hun eigen oordeel. Dit kan leiden tot schuldgevoel en een gevoel van onmacht.

De Beperkingen van de Ontwikkelingspsychologie

De publicatie wijst op de beperkingen van de ontwikkelingspsychologie. Deze discipline vertrekt vaak vanuit een een-op-een relatie tussen ouder en kind en houdt onvoldoende rekening met de impact van sociale factoren en culturele context. De auteurs stellen dat ontwikkelingspsychologische normen vaak gebaseerd zijn op een ‘hoogmoedig universalisme’ en een simplistische causale relatie tussen gedrag van de ouder en uitkomst bij het kind.

Conclusie

De publicatie biedt een filosofische reflectie op het ouderschap, die een tegenwicht vormt voor de dominante, empirische en psychologische benaderingen. De auteurs benadrukken de ethische dimensie van opvoeden, de gevaren van de adviesstroom, de spanning tussen het derde-persoonsperspectief en het eerste-persoonsperspectief, en de beperkingen van de verwetenschappelijking van ouderschap. Door deze kritische analyse te bieden, willen de auteurs ouders en professionals in staat stellen om op een meer bedachtzame en genuanceerde manier naar opvoeding te kijken. De publicatie moedigt aan tot reflectie op de eigen waarden en verantwoordelijkheden, en tot het vertrouwen op de eigen intuïtie en de unieke dynamiek van de ouder-kindrelatie.

Bronnen

1. Goed ouderschap - Stefan Ramaekers en Judith Suissa
2. Samenvatting Goed ouderschap - Stefan Ramaekers en Judith Suissa
3. Goed ouderschap - Een andere kijk op opvoeden
4. Stefan Ramaekers
5. Marktplaats - Goed ouderschap
6. Goed ouderschap - Universiteitsbibliotheek Gent
7. Goed ouderschap - Managementboek
8. Wiktionary - Goed