Reizen met Kinderen na Scheiding: Belangrijke aandachtspunten voor Co-ouders
juni 27, 2025
De term ‘goed genoeg opvoederschap’ is een belangrijk concept in de jeugdhulp en jeugdbescherming. Het gaat om het bieden van een stabiele, zorgzame en liefdevolle omgeving waarin kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen. Dit artikel beschrijft de voorwaarden voor goed genoeg opvoederschap, gebaseerd op verschillende modellen en inzichten, en hoe professionals deze kunnen gebruiken bij het beoordelen van de opvoedsituatie van een kind. Het artikel richt zich op het in kaart brengen van de krachten en zorgen binnen een gezin, met de veiligheid van het kind als hoogste prioriteit.
Wat is Goed Genoeg Opvoederschap?
Volgens de Engelse kinderarts en psychoanalyticus Donald W. Winnicott houdt goed genoeg opvoederschap in: een stabiele, zorgzame en liefdevolle ‘bemoediging’ van het kind, waardoor die zich goed ontwikkelt. Dit is een proces dat op een adequate manier tegemoetkomt aan de behoeften van het kind, rekening houdend met de heersende culturele standaarden, die over generaties heen kunnen veranderen. Naast basisbehoeften zoals lichamelijke verzorging, voeding en bescherming, hebben kinderen drie emotionele behoeften: liefde, zorg en verbintenis; controle en het consistent stellen van grenzen; en stimulering van hun ontwikkeling.
Het bepalen van ‘goed genoeg’ opvoederschap vereist een brede kijk, waarbij rekening wordt gehouden met de normen, waarden, culturele invloeden en de actuele kennis. Het is een ingewikkeld proces dat een reflectieve houding vereist van professionals en teams, waarbij verschillende perspectieven worden belicht en belangen zorgvuldig worden afgewogen.
De Vier Kwalificaties van Ouderschap
De Vries et al. (2005) onderscheiden vier kwalificaties van ouderschap, met name bij ouders met een verstandelijke beperking: goed ouderschap, goed genoeg ouderschap, problematisch ouderschap en tekortschietend ouderschap. Tekortschietend ouderschap wordt gekenmerkt door verwaarlozing, mishandeling of onvoldoende ondersteuning van het kind. Goed genoeg ouderschap wordt gedefinieerd als een situatie waarin kinderen voldoende ondersteuning krijgen in hun ontwikkeling.
Het Best Interest of the Child (BIC)-model
Het BIC-model is een instrument om de omstandigheden rondom een kind in kaart te brengen en te beoordelen. Het model is gebaseerd op veertien voorwaarden waaronder een kind zich optimaal kan ontwikkelen. Deze voorwaarden zijn gebaseerd op het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind en zijn onderverdeeld in zeven dimensies die betrekking hebben op het gezin en zeven die betrekking hebben op de samenleving.
Het Framework for the Assessment of Children in Need and Their Families
Dit Engelse model brengt de ontwikkeling en veiligheid van een kind in kaart, evenals de factoren die hierop van invloed zijn. Het model gaat uit van de interactie tussen de ontwikkelingsbehoeften van het kind, de capaciteiten van de ouders om in die behoeften te voorzien, en de invloed van gezins- en omgevingsfactoren.
De Veertien Voorwaarden voor Optimale Ontwikkeling
De volgende voorwaarden zijn essentieel voor de optimale ontwikkeling van een kind:
- Passende verzorging: Ouders zorgen voor de gezondheid en het lichamelijk welzijn van hun kind, met onderdak, kleding, voeding en persoonlijke spullen. Ze hebben een inkomen om hierin te voorzien en maken zich geen zorgen over hun vermogen om hun kind goed te verzorgen.
- Veilige directe leefomgeving: Ouders beschermen hun kind tegen directe gevaren, zowel in de woning als in de buurt.
- Adequaat voorbeeldgedrag door ouders: Ouders laten gedrag, normen en waarden zien die het kind kan overnemen.
- Interesse: Ouders tonen oprechte interesse in hun kind als persoon en in diens leefwereld.
- Continuïteit en toekomstperspectief: Het kind heeft vertrouwen in de stabiliteit en aanwezigheid van de ouders en ervaart een gevoel van veiligheid en een positief toekomstperspectief.
- Veilige wijdere leefomgeving: De bredere omgeving (buurt en samenleving) waarin het kind opgroeit is veilig.
- Respect: De omgeving neemt de behoeften, wensen, gevoelens en verlangens van het kind serieus en discrimineert het niet.
- Sociaal netwerk: Het kind en het gezin kunnen terugvallen op een sociaal netwerk.
- Educatie: Het kind krijgt toegang tot scholing en de mogelijkheid om zijn persoonlijkheid en talenten te ontplooien.
- Omgang met leeftijdgenoten: Het kind heeft de kans om met leeftijdsgenoten om te gaan in verschillende situaties die passen bij zijn leeftijd en ontwikkelingsfase.
- Positief voorbeeldgedrag: Het kind heeft contact met andere kinderen en volwassenen die belangrijk gedrag, normen en waarden laten zien.
- Passende verantwoordelijkheden: Het kind krijgt passende verantwoordelijkheden.
- Stabiliteit: Ouders bieden structuur, stabiliteit en continuïteit in de opvoeding en verzorging, zijn voorspelbaar in hun reacties en zorgen voor een fysiek en psychisch beschikbare vaste opvoeder.
- Gezinsgeschiedenis en functioneren: Een beoordeling van de gezinsgeschiedenis, de relaties binnen het gezin, de ervaringen uit de kindertijd van de ouders en de functionering van het gezin als geheel.
De Zeven Dimensies van het Framework
Het Framework for the Assessment of Children in Need and Their Families identificeert zeven dimensies die van invloed zijn op de ontwikkeling van een kind:
- Gezondheid en fysieke verschijning
- Cognitieve ontwikkeling
- Emotionele ontwikkeling en gedrag
- Identiteit
- Sociale presentatie
- Gezins- en omgevingsfactoren
- Zorgbehoefte
De Functies van een Gezin
Green & Parker (2012) identificeren vier functies van een gezin: het opbouwen van emotionele veerkracht, het bieden van basisbehoeften, het aanleren van sociale relaties binnen en buiten het gezin, en het leren zich aan te passen.
De Rol van de Hulpverlener
Bij het beoordelen van een opvoedsituatie is het belangrijk om de gehele situatie te bekijken en te beoordelen of deze ‘goed genoeg’ is. Hulpverleners moeten de bredere situatie in het gezin taxeren, rekening houdend met de gezinsgeschiedenis, de relaties binnen het gezin, de ervaringen van de ouders en de invloed van de omgeving. Het is essentieel om samen met het gezin te beoordelen of er sprake is van ‘goed genoeg’ opvoederschap, met de veiligheid van het kind als hoogste prioriteit.
Conclusie
Goed genoeg opvoederschap is een complex concept dat vereist dat ouders hun kinderen voldoende ondersteuning bieden in hun ontwikkeling, rekening houdend met hun basisbehoeften en emotionele behoeften. Verschillende modellen, zoals het BIC-model en het Framework for the Assessment of Children in Need and Their Families, kunnen hulpverleners helpen bij het beoordelen van de opvoedsituatie en het identificeren van gebieden waar ondersteuning nodig is. De veertien voorwaarden voor optimale ontwikkeling bieden een concrete leidraad voor het beoordelen van de kwaliteit van de opvoedsituatie. Het is van cruciaal belang dat hulpverleners een reflectieve houding aannemen en rekening houden met de normen, waarden en culturele invloeden van het gezin en de omgeving.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
