Co-ouderschap en Alleenstaand Ouderschap: Een Overzicht voor Ouders
juni 27, 2025
In de opvoeding van kinderen spelen diverse factoren een rol. Wanneer een ouder een licht verstandelijke beperking (LVB) heeft, kunnen er specifieke uitdagingen ontstaan. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer een derde van de gezinnen waarbij een ouder een LVB heeft, sprake is van ‘goed genoeg’ ouderschap, terwijl in twee derde risico’s voor de ontwikkeling van het kind aanwezig zijn. Dit artikel belicht de factoren die ‘goed genoeg’ ouderschap beïnvloeden, de ondersteuning die nodig is, en de rol van professionals in het bieden van adequate hulp.
De Complexiteit van Ouderschap met een LVB
Ouderschap vereist een breed scala aan vaardigheden, waaronder het bieden van liefde, zorg, veiligheid en stimulans. Voor ouders met een LVB kan het evenwicht tussen draagkracht en draaglast verstoord raken, waardoor het welzijn en de ontwikkeling van het kind in gevaar kunnen komen. Dit komt vaak voort uit een combinatie van factoren, zoals een gebrek aan adequate professionele hulp, een beperkt sociaal netwerk en een terughoudendheid om ondersteuning te accepteren.
Uit cijfers blijkt dat in Nederland 23.560 kinderen onder de 18 jaar opgroeien bij een ouder met een LVB. Een onderzoek onder 1500 gezinnen met een (licht) verstandelijk beperkte ouder toonde aan dat in 33% van de gevallen sprake is van ‘goed genoeg’ ouderschap, gekenmerkt door voldoende ondersteuning van het kind, geen bemoeienis van de Raad voor de Kinderbescherming en geen signalen van verwaarlozing of mishandeling. Bij 51% van de gezinnen schiet het ouderschap tekort, met risico’s op uithuisplaatsing of bemoeienis van de kinderbescherming. In 16% van de gevallen is de situatie problematisch, waarbij het welzijn en de ontwikkeling van het kind direct in gevaar zijn.
Wat Betekent 'Goed Genoeg' Ouderschap?
Het concept ‘goed genoeg’ ouderschap, geïntroduceerd door Donald W. Winnicott, houdt in dat ouders een stabiele, zorgzame en liefdevolle omgeving bieden die de ontwikkeling van het kind bevordert. Dit betekent niet dat ouders perfect moeten zijn, maar dat ze in staat moeten zijn om aan de basisbehoeften van het kind te voldoen, zoals lichamelijke verzorging, voeding, bescherming en emotionele verbinding.
Volgens onderzoek zijn de volgende vaardigheden essentieel voor ‘goed genoeg’ ouderschap: het geven van liefde en affectie, het verzorgen van het kind, het bieden van bescherming en veiligheid, en het creëren van een stimulerende omgeving. Wanneer deze vaardigheden ontoereikend zijn, kan het evenwicht tussen draagkracht en draaglast verstoord raken, wat negatieve gevolgen kan hebben voor de ontwikkeling van het kind.
Risicofactoren en Beschermende Factoren
Verschillende factoren kunnen ‘goed genoeg’ ouderschap belemmeren. Naast de LVB zelf, spelen factoren zoals armoede, psychische problemen, verslaving en een gebrek aan sociaal netwerk een rol. Het is belangrijk om deze factoren te identificeren en waar mogelijk te verminderen of te compenseren voordat gewerkt wordt aan het versterken van de opvoedcompetenties.
Aan de andere kant zijn er ook beschermende factoren die ‘goed genoeg’ ouderschap kunnen bevorderen. Een positieve relatie met de jeugdprofessional, een ondersteunend sociaal netwerk en de bereidheid van ouders om hulp te accepteren zijn hier voorbeelden van. Professionals spelen een cruciale rol in het identificeren van deze factoren en het bieden van passende ondersteuning.
De Rol van Professionals
De houding van de jeugdprofessional ten opzichte van het gezin is van groot belang. Ouders zijn eerder geneigd hulp te zoeken wanneer professionals vertrouwen tonen in hun mogelijkheden om te leren en te groeien. Dit bevordert een betere werkrelatie en vergroot de kans op succes in de begeleiding. Het is belangrijk om maatwerk te bieden en rekening te houden met de specifieke behoeften van het gezin.
Professionals kunnen gebruik maken van handreikingen en tools die speciaal zijn ontwikkeld voor het begeleiden van ouders met een LVB. Zo is er de Handreiking Begeleiden van ouders met een licht verstandelijke beperking en multiproblematiek van het Kenniscentrum LVB. Deze handreiking biedt concrete handelingsadviezen voor professionals.
Het is essentieel dat hulpverleners goed luisteren naar de ouders en openstaan voor hun verhaal. Ouders met een LVB kunnen faalervaringen hebben meegemaakt en zijn vaak terughoudend om hulp te zoeken. Het opbouwen van vertrouwen is daarom cruciaal. Hulpverleners moeten outreachend zijn en het contact blijven opzoeken, ook wanneer ouders zich afkeren.
Specifieke Behoeften van Kinderen van Ouders met een LVB
Kinderen van ouders met een LVB kunnen te maken hebben met stigmatisering en uitsluiting. Het is belangrijk dat professionals zich bewust zijn van deze problematiek en de kinderen ondersteunen bij het opbouwen van een positief zelfbeeld en het ontwikkelen van sociale vaardigheden.
Volwassen kinderen met een KVBO (kinderen van ouders met een verstandelijke beperking) geven aan dat het belangrijk is dat professionals geduldig zijn en investeren in het wederzijds vertrouwen. Ze benadrukken ook het belang van een ondersteunend sociaal netwerk en het in kaart brengen van de mogelijkheden binnen dat netwerk.
Langdurige Ondersteuning is Essentieel
Ouders met een LVB hebben vaak behoefte aan langdurige ondersteuning, omdat ze kwetsbaar zijn voor crises. Kortdurende hulpverleningstrajecten zijn vaak niet voldoende om de balans in het gezin te herstellen. Een waakvlamfunctie, waarbij er altijd iemand beschikbaar is die het gezin goed kent en snel kan ingrijpen, is daarom van groot belang.
De erkende interventie HouVast biedt deze vorm van langdurige, preventieve en continue ondersteuning. Deze interventie richt zich op het versterken van de relatie tussen ouder en kind en het bieden van praktische hulp bij de opvoeding.
Samenwerking en Integraal Werken
Ouderschap met een LVB vereist vaak samenwerking over verschillende domeinen heen. Het is belangrijk dat jeugdprofessionals, maatschappelijk werkers, psychologen en andere hulpverleners nauw samenwerken om een integraal ondersteuningsplan te ontwikkelen.
De Nederlandse wetgeving heeft zich geconformeerd aan het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK), dat bepaalt dat de overheid voorzieningen moet creëren voor de zorg van kinderen en ouders waar nodig een toereikende levensstandaard moet bieden.
Conclusie
Goed genoeg ouderschap bij een licht verstandelijke beperking is mogelijk, maar vereist specifieke aandacht en ondersteuning. Het identificeren van risicofactoren en beschermende factoren, het bieden van adequate hulp door professionals en het creëren van een ondersteunende omgeving zijn essentieel. Langdurige ondersteuning, outreachende hulpverlening en een focus op het opbouwen van vertrouwen zijn cruciaal voor het bevorderen van het welzijn van zowel de ouders als de kinderen. Door te investeren in deze aspecten kan een positieve impact worden bereikt op de ontwikkeling van kinderen die opgroeien in gezinnen met een ouder met een LVB.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
