Ouderschap en Gezag: Een Overzicht voor Ouders en Verzorgers

Het ouderschap brengt een grote verantwoordelijkheid met zich mee, en een belangrijk aspect daarvan is het juridische kader rondom gezag en de afspraken die gemaakt worden over de opvoeding en verzorging van kinderen. Dit artikel biedt een overzicht van de belangrijkste aspecten van ouderlijk gezag, ouderschapsplannen en de procedures die van toepassing zijn, gebaseerd op de huidige wettelijke regelingen en procedures in Nederland.

Ouderlijk Gezag: Wat Betekent Het?

Ouderlijk gezag houdt in dat ouders de wettelijke rechten en plichten hebben om hun kind op te voeden en te verzorgen. Dit omvat het nemen van belangrijke beslissingen over het leven van het kind, zoals de schoolkeuze, medische behandelingen en de woonplaats. In de meeste gevallen krijgen ouders bij de geboorte van hun kind automatisch het ouderlijk gezag. Dit is het geval bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap, maar ook bij erkenning van het kind.

Vanaf 1 januari 2023 geldt er een belangrijke wijziging: ongehuwde en niet-geregistreerde partners krijgen automatisch gezamenlijk ouderlijk gezag als de vader of duomoeder het kind erkent. Voor kinderen die vóór deze datum zijn erkend zonder dat er sprake was van een huwelijk of geregistreerd partnerschap, moet het gezag apart worden aangevraagd.

Wanneer is een Ouderschapsplan Vereist?

Een ouderschapsplan is een document waarin ouders afspraken vastleggen over de verzorging en opvoeding van hun kinderen na een scheiding of uit elkaar gaan. Het is wettelijk verplicht voor ouders die getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben, met of zonder gezamenlijk gezag. Ook samenwonende ouders met gezamenlijk gezag zijn verplicht een ouderschapsplan op te stellen. Zelfs als een ouderschapsplan niet wettelijk verplicht is, bijvoorbeeld na samenwonen, kan het zeer verstandig zijn om er toch een op te stellen.

Inhoud van een Ouderschapsplan

Een ouderschapsplan moet in ieder geval afspraken bevatten over de zorg- en opvoedingsverdeling, de omgangsregeling, de informatievoorziening tussen ouders en de besluitvorming over belangrijke onderwerpen. Ouders kunnen ook andere afspraken opnemen, zoals opvattingen over opvoeding, regels en afspraken over het contact met de families. Het is belangrijk om het ouderschapsplan aan te passen aan de veranderende behoeften van de kinderen en de ouders. Regelmatige evaluatie en aanpassing zijn essentieel.

De zorg- en contactregeling, ook wel omgangsregeling genoemd, is een gedetailleerd schema van de verdeling van de zorg voor de kinderen. Hierin staat op welke dagen de kinderen bij welke ouder zijn, hoe het geregeld is op feestdagen en hoe de overdracht van de ene naar de andere ouder verloopt.

Automatisch Gezag en Erkenning

De erkenning van een kind is een belangrijke stap in het vaststellen van het juridisch vaderschap. De moeder is altijd juridisch ouder van een kind dat uit haar is geboren. De vader wordt juridisch ouder door het kind te erkennen. Vanaf 1 januari 2023 leidt erkenning door de vader automatisch tot gezamenlijk ouderlijk gezag, tenzij er andere wettelijke belemmeringen zijn.

Een duomoeder kan eveneens juridisch moeder worden door het kind te erkennen, mits de moeder en de duomoeder met elkaar gehuwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben en gebruik hebben gemaakt van een bekende zaaddonor.

Gezagsprocedures en de Rechter

In sommige gevallen kan het nodig zijn om het gezag via de rechter aan te vragen. Dit is bijvoorbeeld het geval als de ouders het niet eens zijn over het gezag, of als er sprake is van complexe omstandigheden. Ouders die het gezamenlijk eens zijn over het gezag, kunnen het gezag online aanvragen via het digitale loket van de Rechtspraak, met behulp van DigiD.

Een ouder kan eenhoofdig gezag aanvragen, waarbij slechts één ouder verantwoordelijk is voor de opvoeding en verzorging van het kind. Dit kan alleen worden toegewezen als er een onaanvaardbaar risico bestaat dat het kind “klem of verloren” raakt tussen de ouders, of als het in het belang van het kind is dat slechts één ouder gezag uitoefent.

Wijziging van het Ouderschapsplan en Gezag

Een ouderschapsplan is een momentopname en kan worden gewijzigd als de omstandigheden veranderen. Het is belangrijk dat beide ouders instemmen met de wijziging en dat deze schriftelijk wordt vastgelegd, met handtekeningen en datum. Een eenzijdige wijziging is niet rechtsgeldig.

Het ouderlijk gezag eindigt officieel wanneer het kind 18 jaar wordt. Tot die tijd hebben de ouders de wettelijke verantwoordelijkheid voor het kind. Ook na het bereiken van de 18 jaar kunnen er nog wel financiële verplichtingen zijn, bijvoorbeeld voor studiekosten tot 21 jaar of langer, afhankelijk van de omstandigheden.

Onderhoudsverplichting en Alimentatie

Ouders hebben een onderhoudsverplichting voor hun kinderen, zowel tijdens als na het ouderschap. Dit kan inhouden dat zij kinderalimentatie moeten betalen. De hoogte van de kinderalimentatie kan worden berekend op basis van de inkomsten van beide ouders. Afspraken over kinderalimentatie kunnen worden opgenomen in het ouderschapsplan.

Hulp en Ondersteuning

Er zijn verschillende organisaties en instanties die hulp en ondersteuning kunnen bieden bij het opstellen van een ouderschapsplan en het regelen van het gezag. Dit omvat mediators, advocaten en de Rechtspraak. Het is raadzaam om professioneel advies in te winnen om ervoor te zorgen dat het ouderschapsplan en de gezagsregeling in het belang van het kind zijn en juridisch correct zijn vastgelegd.

Urgentie voor een Woning en het Ouderschapsplan

Een ouderschapsplan kan ook van belang zijn bij het aanvragen van urgentie voor een huurwoning. Steeds meer gemeenten en woningbouwverenigingen vragen om een ouderschapsplan als voorwaarde voor het verlenen van een urgentieverklaring.

Kosten van een Ouderschapsplan

De kosten van het opstellen van een ouderschapsplan kunnen variëren. Er is mogelijk een vergoeding van de kosten beschikbaar, afhankelijk van het inkomen en vermogen van de ouders. Deze vergoeding kan worden aangevraagd bij de Raad voor Rechtsbijstand.

Conclusie

Ouderschap en gezag zijn complexe juridische en emotionele kwesties. Een goed ouderschapsplan is essentieel voor het welzijn van de kinderen en het creëren van een stabiele en harmonieuze opvoedsituatie, ook na een scheiding of uit elkaar gaan. Het is belangrijk om de wettelijke regelingen te begrijpen, professioneel advies in te winnen en afspraken te maken die in het belang van het kind zijn. De wetgeving rondom gezag en erkenning is recentelijk gewijzigd, waardoor het van belang is om op de hoogte te blijven van de actuele regels en procedures.

Bronnen

1. Rijksoverheid - Ouderschapsplan
2. Arslan Advocaten - Ouderlijk Gezag
3. Digitaal Scheidingsloket - Ouderschapsplan
4. Oprechtscheiden.nl - 35 vragen over het ouderschapsplan
5. Rechtspraak.nl - Gezag
6. Zwanger en Nu - Ouderlijk Gezag
7. Familie-erfrecht.nl - Gezamenlijk Gezag door Erkenning
8. Rechtstelefoon.nl - Ouderschapsplan