Stevig Ouderschap: Vroegtijdige Ondersteuning voor een Positieve Opvoeding

Stevig Ouderschap is een preventieve interventie gericht op het bieden van ondersteuning aan gezinnen met een minder gemakkelijke start. Het programma, landelijk beheerd door het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) sinds 2019, beoogt de kans op ernstige opvoedproblemen te verkleinen door ouders te helpen hun zelfvertrouwen, zelfredzaamheid en sociale netwerk te versterken. Deze ondersteuning wordt geboden door middel van huisbezoeken van een gespecialiseerde jeugdverpleegkundige, zowel tijdens de zwangerschap (prenataal) als na de geboorte van het kind (postnataal).

Doelgroep en Signalering

Stevig Ouderschap richt zich op gezinnen met kinderen in de leeftijd van -5 maanden tot 2,5 jaar, waarbij sprake is van een of meerdere risicofactoren. Deze factoren omvatten een belastende voorgeschiedenis, persoonlijke problemen, onvoldoende steunende context en/of een verzwaarde opvoeding. De signalering van deze gezinnen gebeurt middels een vragenlijst die na de geboorte van het kind wordt aangeboden. Deze vragen richten zich op bekende risico’s voor opvoedingsproblematiek, zoals jeugdervaringen met mishandeling, persoonlijke problemen en sociale isolatie. Ook kan de jeugdverpleegkundige tijdens het reguliere consultatiebureaubezoek signaleren of een gezin in aanmerking komt voor de extra ondersteuning. Het is wenselijk om zo vroeg mogelijk in de zwangerschap te starten, ter voorkoming van prenatale stress, maar deelname is ook mogelijk tot zes maanden na de geboorte.

Prenatale en Postnatale Huisbezoeken

De kern van Stevig Ouderschap bestaat uit huisbezoeken van een speciaal opgeleide jeugdverpleegkundige. Tijdens de zwangerschap (prenataal) worden er ongeveer vier huisbezoeken afgelegd, terwijl na de geboorte (postnataal) zes tot tien huisbezoeken worden ingepland. Deze bezoeken duren ongeveer 90 minuten en bieden ouders de ruimte om vragen te stellen over de verzorging en opvoeding van hun kind, hun achtergrond te bespreken en hun verwachtingen en uitdagingen te delen. De jeugdverpleegkundige luistert naar de ouders, denkt met hen mee en geeft eventueel advies. De gesprekken vinden plaats bij de ouders thuis, waardoor de interventie is afgestemd op hun eigen behoeften en context.

Inhoud van de Huisbezoeken

De huisbezoeken zijn gericht op het vergroten van het zelfvertrouwen en de zelfredzaamheid van de ouders, evenals het versterken van hun sociale netwerk. Er wordt aandacht besteed aan de verwachtingen en uitdagingen van het ouderschap, de opvoeding en de relatie tussen de ouders. De jeugdverpleegkundige bespreekt de jeugd van de ouders, hun huidige situatie en de gezondheid van de baby. Het doel is om ouders te helpen een positieve en veilige opvoeding te bieden en te leren omgaan met tegenslagen. De interventie gaat uit van de eigen kracht van de ouders en hun eigen invulling van de opvoeding.

Kosten en Aanmelding

Stevig Ouderschap is kosteloos voor deelnemende gezinnen. Aanmelding kan via het consultatiebureau, de verloskundige (tijdens de zwangerschap) of de gynaecoloog. Na de geboorte ontvangen ouders een vragenlijst van de jeugdverpleegkundige, die tijdens het huisbezoek wordt besproken. Als uit de antwoorden blijkt dat Stevig Ouderschap passend is, neemt de jeugdverpleegkundige contact op voor het maken van een eerste afspraak. Er is een online aanmeldformulier beschikbaar voor professionals en cliënten, afhankelijk van de JGZ-organisatie.

Wetenschappelijke Onderbouwing en Effectiviteit

Stevig Ouderschap is wetenschappelijk onderzocht en wordt als effectief beschouwd. Onderzoek toont aan dat kinderen van ouders die hebben deelgenomen aan het programma, zich beter ontwikkelen op lichamelijk en sociaal-emotioneel gebied. Ouders geven aan dat ze door Stevig Ouderschap de ontwikkeling van hun kind beter begrijpen en dat hun gezin meer in balans is. Ook hebben ze meer vertrouwen in zichzelf als ouder. Een onderzoek, waarbij gezinnen werden verdeeld in een groep die de interventie ontving en een controlegroep, liet zien dat het beter ging in de gezinnen die Stevig Ouderschap kregen. De interventie lijkt het meest effectief in gezinnen met een eerste kind, gezinnen waar ouders zich zorgen maken om hun kind en in gezinnen die moeilijkheden ervaren.

Stevig Ouderschap en de Jeugdgezondheidszorg

Het NCJ is sinds 2019 landelijk beheerder van Stevig Ouderschap. Deze interventie past binnen de visie van de jeugdgezondheidszorg op het realiseren van een stevige preventieve voorziening voor het gezond, veilig en kansrijk opgroeien van kinderen. Stevig Ouderschap sluit aan bij de visie op een impactvolle praktijk middels de inzet van evidence-based interventies ten behoeve van kwaliteit. De Nederlandse Jeugdgezondheidszorg kiest haar interventies zorgvuldig, omdat de zorg voor kinderen en hun ouders van groot belang is.

Onderzoek en Verbetering

Het onderzoek naar Stevig Ouderschap is voortdurend gaande. Er wordt gekeken naar de langetermijneffecten van de interventie en naar mogelijkheden om de methode verder te ontwikkelen en te verbeteren. Deelnemende gezinnen kunnen worden gevraagd om hun ervaringen te delen als onderdeel van dit onderzoek.

Beschikbaarheid per Gemeente

Stevig Ouderschap wordt in een toenemend aantal gemeenten aangeboden. Een overzicht van de gemeenten waar het programma beschikbaar is, is te vinden op de website van Stevig Ouderschap. De beschikbaarheid kan per JGZ-organisatie verschillen.

Conclusie

Stevig Ouderschap is een waardevolle preventieve interventie die extra ondersteuning biedt aan gezinnen die dit nodig hebben. Door middel van prenatale en postnatale huisbezoeken helpt het programma ouders hun zelfvertrouwen te vergroten, hun sociale netwerk te versterken en een positieve en veilige opvoeding te bieden. De wetenschappelijke onderbouwing en de positieve resultaten van onderzoek bevestigen de effectiviteit van Stevig Ouderschap. Het programma draagt bij aan het welzijn van kinderen en hun ouders en is een belangrijke investering in de toekomst.

Bronnen

1. GGD Hart voor Brabant
2. NCJ
3. JGZ Zuid-Holland West
4. JGZ Almere
5. Nationale Jeugd Instituut
6. JGZ Kennemerland
7. Stevig Ouderschap - Algemeen
8. Stevig Ouderschap - Verantwoordelijkheid
9. Stevig Ouderschap - Infographic
10. CJG Leiden
11. Stevig Ouderschap - Professionals
12. Stevig Ouderschap - Wat is het?
13. Stevig Ouderschap - Aanmelden
14. Stevig Ouderschap - Deelnemen
15. Stevig Ouderschap - Waarom?
16. Stevig Ouderschap - Onderzoek