Spelletjes en activiteiten om kinderen met autisme te ondersteunen

Het spelen is een fundamentele manier waarop kinderen de wereld verkennen, leren en sociale vaardigheden ontwikkelen. Voor kinderen met autisme kan het echter een uitdaging zijn om deze processen op dezelfde manier te doorlopen. Het stimuleren van spelactiviteiten die aansluiten bij de individuele behoeften en interesses van het kind is daarom van groot belang. In dit artikel wordt ingegaan op verschillende strategieën en praktische voorbeelden om het spel en de leerontwikkeling van kinderen met autisme te bevorderen, met aandacht voor zowel motoriek, taalvaardigheden, sociale interactie en zintuiglijke stimulatie.

Het belang van spelen voor kinderen met autisme

Spelen is voor kinderen met autisme niet alleen een manier om te leren, maar ook een manier om zichzelf te reguleren en stress te verminderen. Door te spelen kunnen ze oogcontact maken, beter gefocust blijven en hun motorische vaardigheden verbeteren. Ook kunnen ze leren hoe ze woorden koppelen aan objecten, taal- en numerieke vaardigheden verbeteren, en sociale vaardigheden zoals om de beurt spelen en communiceren met anderen ontwikkelen.

Het boek 101 Spellen en Activiteiten voor Kinderen met Autisme van Tara Delaney benadrukt dat kinderen met autisme, Asperger en sensorische verwerkingsstoornissen op een interactieve en bewegingsgerichte manier het best leren. Deze spellen zijn snel te leren, maar bieden urenlang plezier en leerplezier. Ze zijn geschikt voor zowel binnen- als buitenspelen en kunnen dus worden ingezet in diverse omgevingen, zoals thuis, op school of tijdens excursies.

Het VAT-model: Volgen, Aansluiten, Toevoegen

Een effectieve methode om het spel van kinderen met autisme te stimuleren is het gebruik van de VAT-principes: Volgen, Aansluiten en Toevoegen. Deze principes worden vaak gebruikt door therapeuten en educatoren om het spel van kinderen met autisme op een afgestemde en positieve manier te begeleiden.

• Volgen: Het is belangrijk om het kind te observeren en te luisteren naar zijn of haar spel. Door het spel van het kind te volgen, krijg je inzicht in de interesses, de manier van spelen en de behoeften van het kind.

• Aansluiten: Hierbij neem je een volgzame houding aan en sluit je aan bij de ideeën en activiteiten van het kind. Je probeert het spel van het kind te begrijpen en te ondersteunen, in plaats van het direct te veranderen of te leiden.

• Toevoegen: In deze fase verrijdt het handelingspatroon of de taal van het kind. Bijvoorbeeld, als het kind een poppenwagen beweegt, kun je een verhaaltje verzinnen over waar de poppenwagen naartoe rijdt of je kunt het kind helpen om woorden te gebruiken die het spel beschrijven.

Deze aanpak helpt het kind om zich gerust te voelen in de interactie en maakt het mogelijk om geleidelijk meer sociale en communicatieve vaardigheden te ontwikkelen. Het is belangrijk om hierbij geduld te hebben, want elk kind ontwikkelt zich op zijn eigen tempo.

Aandacht voor zintuiglijke stimulatie

Voor kinderen met autisme is zintuiglijke stimulatie vaak een essentieel onderdeel van het spelen. Sommige kinderen reageren positief op visuele prikkels, zoals kleuren en bewegingen, terwijl anderen meer aansporen door geluiden of fysieke activiteiten. Het kiezen van speelgoed en spellen die aansluiten bij de zintuiglijke behoeften van het kind is daarom cruciaal.

In dit verband is sensorisch speelgoed, zoals fidget kits, voelspellen, muziekinstrumenten en interactieve vloertegels, vaak een goede keuze. Deze materialen helpen bij het verwerken van prikkels en kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van motorische vaardigheden, concentratie en rust. Bijvoorbeeld, een kind dat fysiek contact vermijdt, kan er baat bij hebben om met een bal te werken die zacht is en niet te veel prikkels biedt.

Het is belangrijk om het kind te observeren tijdens het spelen om te zien welke materialen het aantrekken. Als het kind bijvoorbeeld vaak met de randen van een speelgoedobject zit te spelen, kan dit aanduiden dat het meer prikkel nodig heeft of juist minder. In zulke gevallen is het nuttig om speelgoed te kiezen dat hierop aansluit, zoals een object dat draait, trilt of verandert van kleur.

Sociale vaardigheden ontwikkelen via spel

Hoewel het spelen met andere kinderen een uitdaging kan zijn voor kinderen met autisme, is het een belangrijk onderdeel van hun sociale ontwikkeling. Het meespelen in spelletjes met leeftijdsgenoten kan bijdragen aan het leerproces en het bouwen van sociale vaardigheden. Het is belangrijk om de activiteiten te kiezen die passen bij de behoeften en mogelijkheden van het kind.

Bijvoorbeeld, sporten met minder zintuiglijke prikkels, zoals korfbal of golf, kan een goede keuze zijn voor oudere kinderen. Bij jongere kinderen kunnen eenvoudige spelletjes zoals verstoppertje of tikkertje nuttig zijn om sociale interactie te stimuleren. Het is echter belangrijk om zorgvuldig te kiezen welke activiteiten worden aangeboden, zodat het kind zich niet overbelast of gedwongen voelt.

Een andere manier om sociale vaardigheden te ontwikkelen is door het gebruik van kaartspellen en educatieve spellen. Deze spellen kunnen bijvoorbeeld helpen bij het herkennen en uitdrukken van emoties, het leren omgaan met conflicten en het begrijpen van de gevoelens van anderen. Jonneke Koekhoven van KOEKIE benadrukt dat kaartspellen zoals 'Okidootjes' Veerkracht, 'Zo zie ik mezelf!' en andere educatieve spellen een waardevolle rol kunnen spelen in de begeleiding van kinderen met autisme. Deze spellen zijn visueel aansprekend en kunnen bijdragen aan het verlagen van spanning en het bevorderen van gezelligheid.

Creatief en fantasie spel

Fantasie spel, of ‘doen alsof’, kan voor kinderen met autisme een uitdaging zijn, omdat het vaak om inleven in een ander gaat. Sommige kinderen met autisme spelen liever met vaste scripts of herhalende patronen, in plaats van creatieve verhalen. Het is belangrijk om dit te erkennen en het spel aan te passen aan de manier waarop het kind zich comfortabel voelt.

Bijvoorbeeld, een kind dat graag in het keukentje rommelt met pannetjes en borden, kan dit als een vaste activiteit blijven doen. Maar door langzaam meer variatie in te brengen, zoals het kiezen van een recept of het bedenken van een verhaal over de keuken, kan het kind geleidelijk meer creativiteit ontwikkelen.

Het is ook belangrijk om te letten op het moment waarop een kind zich te diep in een fantasiewereld verliest. In sommige gevallen kan dit leiden tot angst of verwarring, omdat het kind moeite heeft om terug te keren naar de werkelijkheid. In zulke gevallen is het nuttig om rustige momenten in te bouwen, waarin het kind kan ontspannen en herladen.

Sport en muziek als ondersteunende activiteiten

Sport en muziek zijn twee activiteiten die vaak goed aansluiten bij kinderen met autisme. Zowel fysieke activiteiten als het luisteren naar of spelen met muziek kunnen helpen bij het verwerken van zintuiglijke prikkels en het ontwikkelen van motorische vaardigheden. Kinderen kunnen bijvoorbeeld leren om een eenvoudig muziekinstrument te bespelen of mee te neuriën met een liedje, wat ook bijdraagt aan hun taalontwikkeling.

Een spel als 'volg de leider' met muziekinstrumenten kan bijvoorbeeld helpen bij het focussen van aandacht en het verbeteren van sociale vaardigheden. Het is belangrijk om te zorgen dat de activiteiten passen bij de mate van volwassenheid van het kind en dat er geen fysieke contacten zijn die het kind ongemakkelijk maken.

Conclusie

Het spelen is een krachtige manier om kinderen met autisme te ondersteunen in hun leren, groeien en sociale ontwikkeling. Door aansluitende, interactieve en zintuiglijk stimulerende activiteiten aan te bieden, kunnen kinderen hun motoriek, taalvaardigheden en sociale vaardigheden verbeteren. Het gebruik van het VAT-model (Volgen, Aansluiten, Toevoegen), sensorisch speelgoed, kaartspellen en creatieve activiteiten kan hierbij een waardevolle bijdrage leveren. Het is belangrijk om het kind te observeren, zijn interesses en behoeften te begrijpen en de activiteiten aan te passen aan wat het kind leuk en stimulerend vindt.

Door het spel van kinderen met autisme te stimuleren, creëren we een omgeving waarin ze zich kunnen ontwikkelen, plezier kunnen maken en nieuwe vaardigheden kunnen leren. Dit helpt hen om zich te realiseren dat spelen niet alleen een activiteit is, maar ook een manier om te leren, te communiceren en te verbonden zijn met anderen.

Bronnen

1. 101 Spellen en Activiteiten voor Kinderen met Autisme
2. Autishop - Speelgoed en spellen voor kinderen met autisme
3. Leerkriebels - Spelbegeleiding voor kinderen met autisme
4. Per Sempre Toys - Bijzonder speelgoed voor kinderen met autisme
5. Autismekenmerken.net - Sport en spel voor kinderen met autisme
6. Autismespeelgoed.nl - Hoe leer ik mijn kind spelen
7. Autishop Blog - Kaartspellen voor kinderen met autisme
8. Educadora Webshop - Speelgoed voor kinderen met autisme
9. Autismejongekind.nl - Spelontwikkeling bij kinderen met autisme