Inclusieve spellen en activiteiten voor kinderen met beperkingen: Aanpassing, ontwikkeling en plezier

Spelen is een fundamentele activiteit in de kindertijd, die niet alleen plezier oplevert, maar ook cruciaal is voor de lichamelijke, emotionele en sociale ontwikkeling. Kinderen met een beperking hebben net zo veel recht op speelplezier en educatieve activiteiten als andere kinderen. Het kiezen van geschikte spellen en het aanpassen van activiteiten zorgt ervoor dat deze kinderen op een inclusieve manier kunnen deelnemen en zich verbonden en betrokken voelen. In dit artikel bespreken we hoe spelletjes en activiteiten voor kinderen met beperkingen worden aangepast, welke educatieve voordelen dit oplevert, en welke praktische tips en tools beschikbaar zijn om het spelen inclusief te maken.

Aanpassingen aan spellen voor inclusie

Inclusief spelen houdt in dat kinderen met verschillende beperkingen — zoals visuele, auditieve, fysieke of verstandelijke beperkingen — op een manier kunnen deelnemen die aansluit bij hun individuele mogelijkheden. Deze aanpassingen kunnen variëren van kleine veranderingen in de spelregels tot het gebruik van aangepaste materialen. Bijvoorbeeld, in een klassiek spel zoals "zakdoek leggen" kan voor een kind met een auditieve beperking een visueel signaal, zoals het opsteken van een vlag, worden gebruikt om aan te duiden wanneer de zakdoek moet worden neergelegd (bron: 11). Op die manier blijft het spel voor iedereen speelbaar en leert het kind ook omgaan met de aandacht van de groep.

Zoals in de bronnen staat, zijn kleine aanpassingen vaak voldoende om een kind volledig te betrekken. Bijvoorbeeld bij een balspel zoals Boccia wordt gebruikgemaakt van rubberen ballen in plaats van zware metalen ballen, waardoor het spel toegankelijker wordt voor kinderen met fysieke beperkingen (bron: 6). Ook kunnen spelregels worden vereenvoudigd of spelmaterialen worden aangepast, zodat iedereen op zijn eigen niveau kan meedoen.

Ontwikkeling van kinderen met beperkingen via spelen

Spelen speelt een essentiële rol in de ontwikkeling van kinderen. Voor kinderen met een beperking kan het zintuiglijk, motorisch of cognitief worden gestimuleerd door specifieke spellen en activiteiten. Bijvoorbeeld, spellen die de tastzin trainen zoals het gebruik van houten figuren in verschillende vormen, kunnen de perceptie en fijne motoriek stimuleren (bron: 1). Dit is vaak van groter belang voor kinderen met een beperking, die extra aandacht nodig hebben voor deze vaardigheden.

Snoezelmaterialen zijn een andere manier om kinderen met een beperking te ondersteunen. Deze materialen, zoals zachte lichtjes, rustige muziek of knuffelkussens, helpen kinderen zich te ontspannen en te relaxen. Hoewel ze geen spellen zijn, zijn ze een waardevolle aanvulling op het spelen en bieden ze een rustige afwisseling (bron: 1).

Bij verstandelijke beperkingen zijn educatieve spellen zoals "Robins Wereld" een goed voorbeeld. Deze online educatieve game is speciaal ontworpen om kinderen met een verstandelijke beperking te helpen leren. Het maakt het leren leuk en stimuleert het begrip van spelregels en sociale interacties (bron: 2). Door het spel op te bouwen in een vorm die past bij het ontwikkelingsniveau van het kind, kan het kind stap voor stap leren en groeien.

Educatieve en sociaal leren via spel

Spellen zoals Memory, Uno of Pesten zijn niet alleen populair bij kinderen zonder beperkingen, maar ook bij kinderen met een verstandelijke beperking. Deze spellen trainen vaardigheden zoals herkennen, tellen, beurt nemen en incasseren. Bijvoorbeeld, bij Memory kunnen kinderen beginnen met vier kaartjes en langzaam het aantal uitbreiden, afhankelijk van hun vermogen (bron: 5). Bij Uno of Pesten kan het spel worden vereenvoudigd, bijvoorbeeld door alleen acht-wacht en één joker te gebruiken. Dit zorgt ervoor dat het spel voor het kind speelbaar blijft, terwijl het tegelijkertijd leert om te gaan met regels en strategieën.

Een ander voorbeeld is het spelen van "Gym-Ganzenbord", een activiteit die zowel beweging als leren combineert. Het is een leuke manier om beweging in het spel te brengen en tegelijkertijd basisrekenvaardigheden te oefenen (bron: 5). Dit soort spellen maakt het mogelijk om kinderen met een beperking op een natuurlijke manier te betrekken in groepsactiviteiten en te stimuleren tot sociaal contact.

Samenspel en inclusie in de groep

Inclusief spelen draait ook om het creëren van een groepsomgeving waarin iedereen zich gewenst en betrokken voelt. Door spellen aan te passen en rekening te houden met de behoeften van kinderen met beperkingen, wordt het mogelijk om iedereen gelijkwaardig te laten meedoen. Bijvoorbeeld, in het spel "Stoelendans" kan een rolwagentje worden gebruikt in plaats van stoelen, zodat kinderen met fysieke beperkingen ook kunnen meedoen (bron: 11). Op die manier wordt het spel inclusief en blijft het plezier voor iedereen.

Inclusief spelen vereist niet altijd ingewikkelde of dure materialen. Vaak zijn kleine aanpassingen voldoende. Bijvoorbeeld, in een dobbelspel kunnen kinderen met een motorische beperking in plaats van een pion te verplaatsen, een andere vorm van beweging gebruiken of de beurt aan iemand anders geven. Dit helpt bij het leren van beurt nemen en het begrijpen van spelregels (bron: 7).

Tools en spellen voor inclusief spelen

Daarnaast zijn er ook specifieke tools en spellen die zijn ontworpen voor inclusief spelen. Een voorbeeld hiervan is "Uniekies", een coöperatief spel dat is ontwikkeld om de mindset van kinderen te veranderen over kinderen met beperkingen. Het is gebaseerd op een afstudeeronderzoek van Janine Innemee en ontwikkeld in samenwerking met kinderen met en zonder beperking (bron: 8). Door het spelen van Uniekies leren kinderen met en zonder beperking van elkaar te leren en zich beter te begrijpen.

Daarnaast zijn er ook educatieve tools zoals de Tiptoi-pen, die kinderen met een verstandelijke beperking kan helpen om boeken te lezen en interactief te leren. Deze pen is uitgerust met audiofunctionaliteit en kan worden gebruikt in combinatie met boeken en symbolen. Het is een aanpassing die het leren voor kinderen met een beperking toegankelijker maakt (bron: 10).

Samenspeeltips en educatieve boeken

Voor ouders, opvoeders en begeleiders zijn er ook educatieve boeken en samenspeeltips beschikbaar die praktische ideeën geven voor inclusief spelen. De Speeltuinbende, een organisatie die zich inzet voor inclusief spelen, heeft bijvoorbeeld een boekje met 26 tips voor samenspel. Deze tips zijn bedoeld voor kinderen met en zonder beperking en bieden ideeën voor activiteiten die iedereen kan meedoen (bron: 14).

Bijvoorbeeld, in het boekje staat een tip voor het spelen van "Baren", een spel dat speciaal is aangepast voor kinderen met een verstandelijke beperking. Het spel duurt tien minuten en vereenvoudigt het doel van het spel, zodat het kind zich niet overweldigd voelt. Deze aanpassing helpt het kind om zich te concentreren op de essentie van het spel en maakt het ervaring positief (bron: 7).

Conclusie

Inclusief spelen is een krachtige manier om kinderen met beperkingen te betrekken in activiteiten en te stimuleren tot sociaal contact en ontwikkeling. Door spellen aan te passen, rekening te houden met de behoeften van het kind en educatieve tools te gebruiken, is het mogelijk om iedereen gelijkwaardig te laten meedoen. Inclusief spelen draait niet alleen om het creëren van een speelplezier, maar ook om het ontwikkelen van vaardigheden zoals concentratie, samenwerking, en het begrijpen van regels en sociale interacties. Door de juiste aanpassingen en educatieve tools te gebruiken, kan spelen voor kinderen met beperkingen zowel plezier als leerzaam zijn.

Bronnen

1. Spelletjes voor jongeren met een beperking
2. Robins Wereld - educatieve game voor kinderen met verstandelijke beperking
3. Poki - online speeltuin
4. Minispelletjes
5. Leerzame spelletjes voor kinderen en gezinnen
6. Spelen voor jongeren en kinderen met een beperking
7. Spelendatabank voor kinderen met beperking
8. Spel Uniekies - coöperatief spel voor inclusie
9. 1001spelletjes.nl
10. 7 leukste samen-speel spelletjes
11. Inclusieve spelletjes
12. Spellen voor ouderen en jongeren met beperking
13. FunnyGames.nl
14. Tips voor samen spelen
15. Inclusief spelen - Lappset
16. 14 spellen voor fysieke en mentale beperkingen