Freinetonderwijs in de Kleuterklas: Een Benadering van Spontaniteit en Zelfstandigheid

Het freinetonderwijs is een vernieuwende onderwijsvorm die zich richt op de belevingswereld van het kind en het stimuleren van nieuwsgierigheid. Deze benadering, ontstaan vanuit het werk van Célestin Freinet, benadrukt het belang van zelfstandigheid, samenwerking en een democratische leeromgeving. Dit artikel belicht de kernprincipes van het freinetonderwijs, specifiek toegepast in de kleuterklas, gebaseerd op de ervaringen en inzichten van leerkrachten die met deze methode werken.

De Filosofie Achter Freinet

Het freinetonderwijs ontstond uit de observatie dat traditionele, klassikale onderwijsmethoden niet voor alle kinderen effectief waren. Célestin Freinet merkte op dat kinderen vaak meer betrokken waren bij activiteiten die aansloten bij hun eigen interesses en behoeften. Hij ontwikkelde een onderwijsvorm die de individuele leerling centraal stelt, waarbij de focus ligt op de belevingswereld van het kind en het stimuleren van hun nieuwsgierigheid. De kernprincipes van deze filosofie omvatten het betrekken van kinderen bij het leerproces, het stimuleren van zelfonderzoek en het bevorderen van samenwerking.

De Rol van de Leerkracht

In het freinetonderwijs heeft de leerkracht een sturende, maar tegelijkertijd luisterende houding. In tegenstelling tot traditionele methoden, waar de leerkracht de kennis overdraagt, faciliteert de freinetleerkracht het leerproces. Dit betekent dat de leerkracht een omgeving creëert waarin kinderen zelf op onderzoek kunnen uitgaan, hun eigen vragen kunnen stellen en hun eigen oplossingen kunnen vinden. De kringgesprekken, een centraal element in de dagelijkse organisatie, worden niet voorgekauwd, maar ontstaan spontaan uit de interesses en ervaringen van de kinderen. Dit in tegenstelling tot sommige andere scholen waar kringgesprekken vaak een verplichting zijn zonder echte betrokkenheid van de leerkracht.

De Classe Unique: Een Vertrouwde Omgeving

Een bijzonder kenmerk van het freinetonderwijs is de ‘classe unique’, een klas waarin kinderen van verschillende leeftijden samen leren. Leerkrachten ervaren dat dit een positieve invloed heeft op de ontwikkeling van kinderen. Jongere kinderen leren van de oudere kinderen, terwijl de oudere kinderen hun verantwoordelijkheid en empathie ontwikkelen door de jongere kinderen te begeleiden. Deze samenwerking bevordert een gevoel van gemeenschap en wederzijds respect. Een leerkracht beschrijft dat kinderen die teruggetrokken zijn, profiteren van de langere periode in dezelfde klas, waardoor ze de tijd krijgen om uit hun schulp te komen.

Spontaneïteit en de Kring

De kring is de spil waar de dagelijkse organisatie om draait. In het freinetonderwijs staat spontaneïteit centraal. Kringmomenten worden niet vooraf bepaald aan de hand van thema’s zoals actualiteit of taal, maar ontstaan op een natuurlijke manier uit de interesses van de kinderen. Dit zorgt voor een grotere betrokkenheid en maakt het mogelijk om onderwerpen aan te snijden wanneer ze relevant zijn voor de kinderen. De leerkracht heeft een sturende en luisterende houding, wat essentieel is om de spontaneïteit te behouden en de kinderen te stimuleren om hun gedachten en ervaringen te delen.

Vrije Expressie en Creativiteit

Het freinetonderwijs moedigt vrije expressie en creativiteit aan. Kinderen krijgen de ruimte om hun ideeën te uiten door middel van tekenen, schrijven, knutselen en andere creatieve activiteiten. De leerkracht biedt materialen en begeleiding, maar laat de kinderen zelf bepalen wat ze willen maken en hoe ze het willen aanpakken. Dit bevordert de zelfstandigheid en het zelfvertrouwen van de kinderen. Voorbeelden hiervan zijn het maken van tekeningen over hun weekend, het bouwen van creaties in de hoek, of het deelnemen aan projecten zoals het maken van een verjaardagstaart voor een klasgenoot.

Onderzoekend Leren en Materialen

Kinderen worden gestimuleerd om zelf op onderzoek uit te gaan en hun eigen vragen te beantwoorden. De leerkracht biedt materialen en begeleiding, maar laat de kinderen zelf ontdekken en experimenteren. Dit bevordert het kritisch denken en de probleemoplossende vaardigheden van de kinderen. De materialen in de klas zijn vaak open-eindig, wat betekent dat ze op verschillende manieren kunnen worden gebruikt en dat er geen vastomlijnd doel is. Dit stimuleert de fantasie en creativiteit van de kinderen.

Werken met Teksten en Correspondentie

Een belangrijk aspect van het freinetonderwijs is het werken met teksten en correspondentie. Kinderen worden aangemoedigd om hun gedachten en ervaringen op te schrijven, te tekenen en te delen met anderen. Dit kan in de vorm van brieven, verhalen, gedichten of andere teksten. De leerkracht biedt ondersteuning bij het schrijven en lezen, maar laat de kinderen zelf bepalen wat ze willen schrijven en aan wie ze het willen sturen. Dit bevordert de taalontwikkeling en de communicatieve vaardigheden van de kinderen.

Differentiatie en Leeftijdsverschillen

De classe unique biedt van nature mogelijkheden voor differentiatie. Oudere kinderen kunnen complexere taken uitvoeren en jongere kinderen kunnen werken aan eenvoudigere opdrachten. De leerkracht kan de opdrachten aanpassen aan het niveau van elk kind, zodat iedereen uitgedaagd wordt en tegelijkertijd succes kan ervaren. Zo kunnen oudere kleuters bijvoorbeeld een stappenplan maken voor het tekenen van een paard, terwijl jongere kleuters zich concentreren op het natekenen van een eenvoudige vorm.

De Praktijk in de Klas

In de praktijk ziet het freinetonderwijs er in de kleuterklas vaak als volgt uit: kinderen zijn bezig met verschillende activiteiten in de hoeken, zoals bouwen, tekenen, knutselen en spelen. De leerkracht observeert de kinderen en biedt begeleiding waar nodig. Tijdens de kringgesprekken delen de kinderen hun ervaringen en ideeën. De leerkracht stimuleert de kinderen om vragen te stellen en zelf antwoorden te vinden. Er is ruimte voor spontaneïteit en creativiteit. De kinderen werken aan projecten die aansluiten bij hun interesses. De leerkracht maakt gebruik van verschillende materialen en werkvormen om de kinderen te stimuleren en uit te dagen.

Evaluatie en Observatie

In het freinetonderwijs wordt er niet gewerkt met traditionele toetsen en cijfers. De leerkracht observeert de kinderen en maakt aantekeningen over hun ontwikkeling. De evaluatie is gebaseerd op de observaties en de gesprekken met de kinderen. De leerkracht geeft feedback aan de kinderen en helpt hen om hun doelen te bereiken. Het doel van de evaluatie is niet om te beoordelen, maar om te ondersteunen en te begeleiden.

Conclusie

Het freinetonderwijs biedt een vernieuwende en stimulerende leeromgeving voor kleuters. Door de focus op de belevingswereld van het kind, de spontaneïteit, de samenwerking en de zelfstandigheid, worden kinderen gestimuleerd om hun eigen talenten te ontwikkelen en hun potentieel te benutten. De classe unique biedt een vertrouwde en stimulerende omgeving waarin kinderen van verschillende leeftijden van elkaar kunnen leren en groeien. De rol van de leerkracht is essentieel in dit proces, als facilitator en begeleider van het leerproces. Het freinetonderwijs is een waardevolle benadering die bijdraagt aan de ontwikkeling van zelfstandige, creatieve en verantwoordelijke kinderen.

Bronnen

1. Freinetbeweging
2. Juffrieke
3. Kennisinkracht
4. Juf Gaelle
5. Echtonderwijs
6. Freinetbeweging - Classe Unique