Tekenen in de Kleuterklas: Stimuleren van Creativiteit en Ontwikkeling

Tekenen is een fundamentele activiteit voor jonge kinderen, die verder gaat dan enkel plezier. Het is een belangrijk onderdeel van de ontwikkeling van fijne motoriek, fantasie, waarnemingsvermogen en creativiteit. Als leerkracht in het kleuteronderwijs is het essentieel om te begrijpen hoe de tekenontwikkeling verloopt en hoe deze het beste gestimuleerd kan worden. Dit artikel biedt een overzicht van de verschillende fases in de tekenontwikkeling, praktische tips voor leerkrachten en ideeën voor activiteiten die de creativiteit van kleuters bevorderen.

Fasen van de Tekenontwikkeling

De tekenontwikkeling van een kind verloopt in verschillende fases, die over het algemeen op dezelfde manier doorlopen worden, hoewel de snelheid per kind kan verschillen. Deze fases zijn belangrijk om te herkennen, zodat de leerkracht de juiste ondersteuning kan bieden.

De eerste fase is het krassen. In deze fase ontdekt het kind dat een beweging met een potlood sporen achterlaat. De lijnen zijn vaak door elkaar en de tekening lijkt op een wirwar van lijnen, soms omschreven als ‘spaghetti’. Vervolgens volgt het krabbelen, een voorfase van tekenen waarbij het kind nog geen betekenis aan de krabbels kan geven. Pas wanneer een kind kan benoemen wat zijn krabbels voorstellen, spreken we van tekenen.

Daarna komt de fase van het doedelen. Kinderen beginnen vormen te herkennen en te experimenteren met verschillende bewegingen. Vervolgens ontwikkelen ze zich naar het tekenen van eenvoudige vormen en het weergeven van objecten. In latere fases leren kinderen beweging weer te geven, bijvoorbeeld door armen en benen in verschillende posities te tekenen, of door haren te laten wapperen. Ook leren ze om veraf en dichtbij weer te geven door objecten op de achtergrond kleiner te tekenen. Uiteindelijk, in de latere kleuterjaren, proberen kinderen te tekenen naar werkelijkheid, waarbij ze proberen hun tekeningen zo realistisch mogelijk te maken.

Het is belangrijk te onthouden dat niet ieder kind de fases even snel doorloopt en dat tekenen niet verplicht kan worden. Een kind tekent wat het kan en niet wat het weet. Frustraties kunnen ontstaan wanneer een kind bijvoorbeeld weet dat een hand vingers heeft, maar nog niet weet hoe deze getekend moeten worden.

De Rol van de Leerkracht

De leerkracht speelt een cruciale rol in het stimuleren van de tekenontwikkeling van kleuters. Er zijn verschillende manieren om dit te doen:

• Bied passend materiaal aan: Zorg voor een diversiteit aan tekenmaterialen, zoals groot en klein papier, dik en dun papier, stiften, wasco en potloden. Elk materiaal wordt anders gebruikt en biedt verschillende mogelijkheden.
• Zorg voor toegankelijkheid: Maak het tekenmateriaal makkelijk bereikbaar door het in het zicht te plaatsen. Kinderen zullen sneller tekenen wanneer de materialen al klaar staan.
• Teken samen: Teken samen met het kind. Dit maakt het leuker en biedt de mogelijkheid om het kind te observeren en te begeleiden. Bespreek wat er getekend wordt en geef positieve feedback.
• Geef het goede voorbeeld: Kinderen kopiëren het gedrag van de leerkracht. Wanneer de leerkracht plezier heeft in tekenen, zal het kind dit overnemen. Benadruk dat het niet om de ‘mooiheid’ van de tekening gaat, maar om het plezier in het proces.
• Maak er een spel van: Introduceer spelletjes om de tekenvaardigheid te stimuleren, zoals tekenen met de ogen dicht, met de verkeerde hand of met twee handen tegelijk. Dit bevordert de creativiteit en neemt de druk weg om een ‘mooi’ resultaat te leveren.
• Stimuleer experimenteren: Laat kinderen experimenteren met verschillende technieken en materialen. Moedig ze aan om te ontdekken wat voor hen werkt en wat ze leuk vinden.
• Leer over effecten: Laat kinderen ontdekken wat er gebeurt als ze hard drukken met een potlood of het potlood schuin houden.

Praktische Activiteiten en Ideeën

Naast het bieden van de juiste materialen en een stimulerende omgeving, zijn er ook specifieke activiteiten die de tekenontwikkeling van kleuters kunnen bevorderen.

• Ik-tekeningen: Laat kinderen regelmatig een ‘ik-tekening’ maken. Dit is een tekening waarin het kind zichzelf portretteert. Door deze tekeningen periodiek te verzamelen, kan de tekenontwikkeling van het kind inzichtelijk worden gemaakt voor het kind zelf, de ouders en de leerkracht.
• Thematische tekenopdrachten: Koppel tekenopdrachten aan thema’s die in de klas behandeld worden, zoals de herfst, de winter of een vakantie. Dit stimuleert de creativiteit en helpt kinderen om hun ervaringen en ideeën te uiten.
• Kleurplaten: Bied kleurplaten aan, zoals kleurplaten van een kleuterjuf, omringd door schoolspullen. Dit kan een leuke en ontspannende activiteit zijn. Online zijn er tools beschikbaar om kleurplaten te maken en in te kleuren.
• Spelletjes met dobbelstenen: Gebruik dobbelstenen met afbeeldingen van herfstdieren, bladeren of paddenstoelen om een spel te spelen waarbij kinderen kaartjes moeten omkeren en matchen.
• Knippen en plakken: Laat kinderen stroken papier knippen en op een tekening plakken om bijvoorbeeld een egel te maken. Dit bevordert de fijne motoriek en de creativiteit.
• Matrixen: Gebruik matrixen met verschillende afbeeldingen en kleuren om kinderen te laten oefenen met tellen, sorteren en patronen herkennen.
• Tussendoortjeskoffer: Stel een koffer samen met verschillende tussendoortjes, zoals bewegingsliedjes, uitbeeldingsverhalen en concentratiespelletjes, om de aandacht van de kinderen te behouden en de creativiteit te stimuleren.

Het Belang van Creativiteit

Het stimuleren van creativiteit is essentieel in de kleuterklas. Tekenen is een manier voor kinderen om hun fantasie te uiten, hun gevoelens te verwerken en hun wereld te verkennen. Het is belangrijk om een omgeving te creëren waarin kinderen zich vrij voelen om te experimenteren, fouten te maken en hun eigen stijl te ontwikkelen.

Conclusie

Tekenen is een waardevolle activiteit voor kleuters die bijdraagt aan hun algehele ontwikkeling. Door de verschillende fases van de tekenontwikkeling te begrijpen en de juiste stimulans te bieden, kan de leerkracht de creativiteit en het zelfvertrouwen van de kinderen bevorderen. Het is belangrijk om te onthouden dat tekenen vooral leuk moet zijn en dat het niet om het eindresultaat gaat, maar om het proces. Door een stimulerende omgeving te creëren en diverse activiteiten aan te bieden, kan de leerkracht de tekenontwikkeling van kleuters optimaal ondersteunen.

Bronnen

1. Kleuteruniversiteit
2. Colorfun
3. Annelies' Blog
4. Pinterest - Tekenen voor juf en kleuters
5. Photolamus
6. Pinterest - Juf tekenen
7. Pinterest - Pin
8. Wikipedia - ChatGPT
9. Juf Maike