Opvoeding en het puzzelwoordenboek: Een overzicht van kernbegrippen en praktische toepassing
juli 10, 2025
In Nederland zijn kinderen een belangrijk onderdeel van de maatschappij en de toekomst van het land. Het aantal kinderen, hun leeftijdsverdeling en de gezinssituaties waarin ze opgroeien, zijn onderwerpen van sociale en demografische betekenis. Deze statistieken zijn niet alleen van belang voor demografisch onderzoek, maar ook voor het ontwikkelen van beleid rondom gezondheid, onderwijs en kinderopvang. In dit artikel geven we een overzicht van de huidige situatie, met aandacht voor de trends, leeftijdsverdeling, gezinssituaties en relevante demografische ontwikkelingen, zoals armoede en kinderloosheid.
Cijfers en Trends
In 2023 zijn er ongeveer 3 miljoen kinderen in Nederland met een leeftijd tussen 0 en 18 jaar. Deze cijfers zijn gebaseerd op CBS-statistieken en tonen een vrijwel gelijke verdeling over de verschillende leeftijdsgroepen. Zo zijn er ongeveer 800.000 kinderen tussen 0 en 4 jaar, 700.000 tussen 5 en 9 jaar, 800.000 tussen 10 en 14 jaar, en ongeveer 700.000 tussen 15 en 18 jaar. Deze gelijkmatige verdeling geeft aan dat de demografische structuur van Nederland op dit moment relatief stabiel is.
Het gemiddeld aantal kinderen per gezin in Nederland is 1,7. Dit cijfer is iets hoger dan het Europees gemiddelde van 1,54 kinderen per gezin. In 2023 zijn er ongeveer 470.189 ongehuwde paren met kinderen, 1.564.447 gehuwde paren met kinderen en 610.633 eenoudergezinnen met kinderen. De meeste gezinnen bestaan uit ouders met twee kinderen. Bij gehuwde paren is 44 procent van de gezinnen met twee kinderen; bij ongehuwde paren is dit 45 procent. Bij eenoudergezinnen is 61 procent van de gezinnen met één kind.
Gezinssituaties
De meeste kinderen in Nederland (ongeveer 70%) groeien op in een gezin met twee ouders. Deze situatie is vooral stabiel in traditionele huishoudens, waarbij ouders getrouwd zijn. In 2023 zijn er 1.564.447 huishoudens met kinderen waarin de ouders getrouwd zijn, wat ongeveer 60% uitmaakt van alle huishoudens met kinderen. In tegenstelling tot eerder, zijn er in de afgelopen jaren ook meer gezinnen geweest waarin ouders niet getrouwd zijn. Ongehuwde paren met kinderen vormen een aanzienlijk deel van de gezinsstructuur in Nederland.
Eenundergezinnen zijn ook een belangrijk onderdeel van de demografie. In 2023 zijn er 610.633 eenundergezinnen in Nederland. Deze gezinnen zijn vaak het gevolg van scheiding, weduwenschap of andere situaties waarin een ouder alleen verantwoordelijk is voor de opvoeding van de kinderen. In deze gezinnen is 61% van de gezinnen met één kind. In eenundergezinnen is het financiële en emotionele gewicht vaak groter, wat soms leidt tot extra uitdagingen in de opvoeding van kinderen.
Armoede en Kinderwelfare
Een zorgelijke ontwikkeling is de stijging van het aantal kinderen dat in armoede opgroeit. Volgens het Centraal Planbureau (CPB) stijgt dit aantal van 6,1% in 2023 naar 7,1% in 2024, wat betekent dat 230.000 kinderen onder de armoedegrens zullen leven. De toename wordt toegeschreven aan de inflatie en gestegen energiekosten. Tijdelijke maatregelen, zoals energietoeslagen, hebben op korte termijn verlichting geboden, maar nu deze stoppen, neemt de armoede toe.
Armoede heeft langdurige gevolgen voor de ontwikkeling van kinderen, zoals lager onderwijsniveau, gezondheidsproblemen en een geringere toegang tot extra ondersteuning. Het is daarom belangrijk dat gemeenten en overheidsinstellingen vroegtijdig signalen detecteren van armoede bij gezinnen, zodat hulp snel kan worden aangeboden. Dit vraagt om een combinatie van actieve gemeenschapsbeleid en individuele hulpverlening.
Kinderloosheid
Een ander demografisch fenomeen is kinderloosheid. In 2023 is het gemiddeld aantal kinderen dat een Nederlandse vrouw krijgt 1,49, volgens CBS-statistieken. In 2021 was dit nog 1,62. Deze daling geeft aan dat steeds meer vrouwen kiezen voor een leven zonder kinderen of dat het moeilijker wordt om zwanger te raken.
In 2023 is ongeveer 20% van de vrouwen van 26-30 jaar van plan om geen kinderen te krijgen. Dit cijfer is in vergelijking met oudere generaties aanzienlijk hoger. Bij vrouwen van 56-62 jaar is ongeveer 10% kinderloos. Kinderloosheid is vooral opvallend onder hoogopgeleide vrouwen, waarbij ruim een kwart verwacht kinderloos te blijven.
Het kiezen voor kinderloosheid is een persoonlijke keuze die wordt beïnvloed door verschillende factoren, zoals carrière, gezondheid, financiële mogelijkheden en maatschappelijke normen. Het is belangrijk dat gezinnen en individuen ondersteuning krijgen, ongeacht hun keuze.
Geboortecijfers
Het totaal aantal levendgeborenen in 2023 is 164.487, wat overeenkomt met 9,2 levendgeborenen per 1.000 inwoners. Dit aantal is iets lager dan in 2022, waarin 167.504 kinderen geboren werden. In 2021 was het aantal geboorten nog iets hoger, maar sindsdien is er een duidelijke dalende trend zichtbaar.
De afgelopen jaren zijn er jaarlijks gemiddeld rond de 170.000 kinderen geboren, maar in 2023 is dit aantal iets gedaald. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog was het aantal levendgeborenen aanzienlijk hoger, met in 1946 zelfs 284.000 geboorten. In de jaren zestig en zeventig is dit aantal sterk gedaald, en in de jaren 2000 is er weer een tijdelijke stijging geweest. Sinds het begin van de jaren 2020 is het aantal geboorten echter weer opnieuw in verval.
De Leeftijd van Moeders en Vaders
De gemiddelde leeftijd waarop vrouwen in Nederland hun eerste kind krijgen, is stijgend. In 2021 was de gemiddelde leeftijd van de moeder bij de eerste zwangerschap 29,9 jaar. Dit is een toename in vergelijking met eerdere generaties, waarbij vrouwen jonger werden moeder. Deze trend kan worden toegeschreven aan veranderingen in maatschappelijke normen, carrièremogelijkheden en gezondheidsfactoren.
Ook bij mannen is de leeftijd waarop ze vader worden, stijgend. De biologische vruchtbaarheid van vrouwen neemt toe tot ongeveer 25 jaar, daarna vermindert het langzaam en vanaf 35 jaar snel. Na het 52e levensjaar kan een vrouw niet meer spontaan zwanger worden. Het is daarom belangrijk dat gezinnen tijdig overwegen of ze plannen maken voor kinderen, vooral als er medische of andere complicaties kunnen zijn.
Grote Gezinnen en Zorg
Het idee van een groot gezin (drie of meer kinderen) is in Nederland relatief zeldzaam, maar niet ongehoord. In de periode rond 1900 kregen vrouwen gemiddeld 4,5 kinderen, en gezinnen met zes of meer kinderen waren de norm. In de huidige tijd wordt een gezin met vier of meer kinderen vaak als "groot" beschouwd. Een gezin met vijf of meer kinderen is in Nederland uitzonderlijk, maar niet onmogelijk.
Een gezin met vijf kinderen vereist aanzienlijke inspanningen in termen van tijd, geld en emotionele energie. Ouders moeten zorgvuldig plannen voor de financiële toekomst, onderwijskeuzes en gezondheidszorg. In Nederland zijn er speciale programma's en subsidies voor gezinnen met veel kinderen, zoals het kinderbijslagstelsel, waarbij ouders extra financiële ondersteuning krijgen.
Conclusie
In Nederland is het aantal kinderen, hun leeftijdsverdeling en gezinssituaties belangrijke maatstaven voor de demografische en sociale ontwikkeling van het land. Hoewel het gemiddeld aantal kinderen per gezin licht gedaald is in de afgelopen jaren, blijft Nederland boven het Europees gemiddelde. De meeste gezinnen bestaan uit ouders met twee kinderen, en 70% van de kinderen groeit op in een gezin met twee ouders.
De stijging van het aantal kinderen dat in armoede opgroeit is een zorgelijke ontwikkeling die aandacht verdient. Tevens is er een duidelijke toename van kinderloosheid, vooral onder jonge en hoogopgeleide vrouwen. Deze trends hebben gevolgen voor het maatschappelijke en economische klimaat in Nederland en moeten worden ondersteund met beleid dat zowel gezinnen als individuen ondersteunt.
Het aantal geboorten in Nederland is momenteel lager dan in vorige decennia, en het is belangrijk dat maatschappelijke en overheidsinstellingen zich bewust blijven van deze ontwikkelingen. Door investeringen in gezondheidszorg, onderwijs en kinderopvang kan Nederland blijven groeien als een land waarin kinderen gelukkig en gezond opgroeien.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
