De regeling opvang aan huis is een vorm van kinderopvang die in recente jaren steeds belangrijker is geworden, met name voor ouders die op zoek zijn naar flexibele en persoonlijke opvangmogelijkheden voor hun kind(eren). Bij deze regeling werkt een gastouder bij de vraagouder (de ouder die opvang nodig heeft) thuis, en zijn er duidelijke juridische en contractuele afspraken nodig om zowel de rechten als de plichten van alle betrokkenen te bepalen. In dit artikel worden de contractuele verhoudingen bij opvang aan huis toegelicht, met aandacht voor de verantwoordelijkheden van de vraagouder, de gastouder en het gastouderbureau, evenals de relevante regelgeving en praktische toepassing in de realiteit.
Aard en juridische basis van de regeling opvang aan huis
Bij opvang aan huis is sprake van een gezagsverhouding, wat betekent dat de vraagouder (de ouder) bepaalt wat er moet gebeuren en de gastouder dit werk uitvoert. Deze situatie valt onder meerdere wettelijke regelingen, zoals de Wet kinderopvang, de Regeling opvang aan huis, het Wettelijk Minimumloon (WML) (sinds 1 januari 2018), het Burgerlijk Wetboek (boek 7, titel 10, arbeidsovereenkomst) en de Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB).
De Regeling opvang aan huis is alleen van toepassing als zowel de vraagouder als de gastouder een particulier zijn. Dit betekent dat bijvoorbeeld bedrijven of organisaties niet automatisch onder deze regeling vallen. De regeling stelt eisen aan de registratie van zowel de gastouder als het gastouderbureau bij het Landelijk Register Kinderopvang. Daarnaast moet de gastouder aan huis voldoen aan bepaalde opleidingseisen, waaronder training in kinderopvang en eventueel specifieke zorgtechnieken.
Contracten bij opvang aan huis
Er zijn meerdere contracten van belang bij opvang aan huis, die elk een specifieke functie vervullen en waarin de rechten en plichten van de betrokkenen worden geregeld.
1. Arbeidsovereenkomst (of ‘uitgeklede’ arbeidsovereenkomst)
De gastouder heeft een arbeidsovereenkomst met de vraagouder. De aard van deze overeenkomst hangt af van het aantal dagen dat de gastouder per week werkt:
Werkzaamheden van maximaal drie dagen per week vallen onder een ‘uitgeklede’ arbeidsovereenkomst. In dit geval is de vraagouder in beginsel niet verplicht werkgeverslasten te betalen, zoals de loonheffing en sociale premies.
Werkzaamheden van meer dan drie dagen per week vallen onder een normale arbeidsovereenkomst, wat inhoudt dat de vraagouder wel verplicht is werkgeverslasten te betalen. Buiten de vraagouder is ook de gastouder verplicht een overeenkomst van opdracht te sluiten met het gastouderbureau. In deze overeenkomst wordt bepaald hoe de gastouder via het bureau aansluit bij de opvangregeling.
2. Overeenkomst van opdracht
De overeenkomst van opdracht is een contract tussen de gastouder en de vraagouder (de ouders van de kinderen). Deze overeenkomst bevat belangrijke afspraken over:
- Opvangdagen en -tijden
- Vergoeding van de gastouder (bijvoorbeeld € 6,86 per kind per uur, volgens de richtlijnen van Kroostopvang)
- Opvang in (school)vakanties
- Doorbetalingsregelingen bij ziekte of vakantie
- Opzegtermijnen
Deze overeenkomst is van essentieel belang, omdat zij duidelijk maakt wat de verwachtingen zijn van beide partijen. De overeenkomsten zijn meestal gebaseerd op modelovereenkomsten van de branchevereniging Kinderopvang, zoals aangegeven in bron 2.
3. Bemiddelingsovereenkomst
Gastouders die geregistreerd zijn bij een gastouderbureau, zoals Kroostopvang, krijgen ook een bemiddelingsovereenkomst. In deze overeenkomst worden de wederzijdse rechten en plichten tussen de gastouder en het bureau vastgelegd. Deze overeenkomst bevat bijvoorbeeld afspraken over:
- Waarborging van kwaliteit en professionaliteit
- Administratieve ondersteuning
- Procedure bij geschillen of problemen
De bemiddelingsovereenkomst zorgt voor duidelijkheid en vertrouwen in de samenwerking tussen gastouder en bureau.
Verantwoordelijkheden en plichten van de betrokkenen
Vraagouder (de ouder)
De vraagouder, ofwel de ouder die opvang nodig heeft, heeft een aantal belangrijke verantwoordelijkheden. Deze zijn onder meer:
- Het sluiten van een contract met zowel het gastouderbureau als de gastouder.
- Het bepalen van de inhoud van de opvang: wat er moet gebeuren, hoe vaak en op welke dagen.
- Het betalen van de afgesproken vergoeding en het naleven van de afspraken in de contracten.
- Het zorgen voor een veilige en kindvriendelijke omgeving voor de gastouder en het kind.
- Het indienen van de benodigde administratie bij de Belastingdienst voor de kinderopvangtoeslag, indien van toepassing.
De vraagouder is verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden van de gastouder en kan in de regel niet aansprakelijk worden gesteld voor bedrijfsongevallen of beroepsziekten. Echter, indien onvoldoende zorg is voor de veiligheid of professionele omstandigheden, kan de vraagouder aansprakelijk worden gesteld bij juridische klachten.
Gastouder
De gastouder heeft ook een aantal verantwoordelijkheden, zoals:
- Het sluiten van een overeenkomst van opdracht met de vraagouder.
- Het naleven van de afspraken in de contracten, inclusief de werk- en rusttijden.
- Het leveren van een kwalitatief goede opvangdienst, zoals bepaald in de regeling opvang aan huis.
- Het voldoen aan opleidingseisen, zoals training in kinderopvang en zorgtechnieken.
- Het niet aanspraak maken op sociale verzekeringen zoals de Ziektewet, WIA of Werkloosheidswet, omdat de gastouder niet verplicht is verzekerd voor werknemersverzekeringen.
De gastouder kan zijn vakantie vaststellen conform de wensen van de vraagouder, maar moet rekening houden met de wettelijke vakantiedagen. Bij ziekte geldt dat de gastouder in principe geen toeslag krijgt voor de kosten van een vervangende gastouder, zoals aangegeven in bron 1.
Gastouderbureau
Het gastouderbureau speelt een belangrijke rol in de regeling opvang aan huis. Het bureau is verantwoordelijk voor:
- Het registreren van gastouders bij het Landelijk Register Kinderopvang.
- Het begeleiden en ondersteunen van gastouders bij het opzetten en uitvoeren van opvangdiensten.
- Het beheren van administratieve kwesties, zoals het verstrekken van contracten en het opstellen van overeenkomsten.
- Het beoordelen van geschiktheid en kwaliteit van gastouders.
Het bureau kan in bepaalde gevallen ook betrokken raken bij geschillen of problemen, waarbij het als bemiddelaar kan fungeren.
Administratieve vereisten en toeslagen
1. Kindergeld en opvangtoeslag
De vraagouder kan aanspraak maken op de kinderopvangtoeslag bij de Belastingdienst, zolang aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Deze zijn onder meer:
- De gastouder is geregistreerd bij een gastouderbureau.
- De gastouder en het bureau zijn beide ingeschreven in het Landelijk Register Kinderopvang.
- De gastouder voldoet aan de opleidingseisen.
- Er is sprake van een contractuele relatie tussen de vraagouder en de gastouder.
De opvangtoeslag is een geldbedrag dat wordt vergoed aan de vraagouder voor de opvangkosten. Het bedrag hangt af van het aantal kinderen, de leeftijd en de omvang van de opvangdienst. De vraagouder hoeft geen loonheffing of sociale premies in te houden, zoals aangegeven in bron 1, wat het administratieve werk relatief eenvoudig maakt.
2. Vakantietoeslag
De vraagouder heeft recht op een vakantietoeslag van 8% van de afgesproken uurprijs. Deze vakantietoeslag is een wettelijke regeling binnen de opvang aan huis. Het bedrag wordt meestal opgenomen in de overeenkomst van opdracht.
3. Ziekte en vervanging
Bij ziekte van de gastouder kan de vraagouder een vervangende gastouder inschakelen. In dat geval krijgt de vraagouder toeslag over de kosten van de vervanger, maar niet over de kosten van de zieke gastouder. Dit betekent dat de vraagouder de afgesproken uurprijs moet blijven betalen, ook al is de gastouder niet aanwezig.
Probleemoplossing en geschillen
Bij problemen of geschillen kan het gastouderbureau fungeren als bemiddelaar. Dit is vooral het geval bij geschillen die te maken hebben met de kwaliteit van de opvangdienst, het niet nakomen van afspraken of het niet voldoen aan opleidingseisen. In dergelijke gevallen is het belangrijk dat zowel de vraagouder als de gastouder een goed dossier opbouwt met documentatie over de afspraken, communicatie en eventuele klachten.
In het geval van onvoldoende functioneren van een gastouder is het mogelijk om herplaatsing te overwegen, zoals aangegeven in bron 1. In zulke gevallen is het belangrijk om de afspraken in het contract en de richtlijnen van het bureau goed te volgen.
Conclusie
De regeling opvang aan huis is een complexe, maar belangrijke vorm van kinderopvang die veel flexibiliteit biedt aan zowel de vraagouder als de gastouder. Om deze regeling goed en verantwoord te kunnen toepassen, zijn duidelijke contractuele afspraken essentieel. Deze contracten moeten rekening houden met de wettelijke kaders, zoals de Regeling opvang aan huis, de Wet kinderopvang en het Wettelijk Minimumloon, evenals met de praktische verwachtingen van alle betrokkenen.
Zowel de vraagouder als de gastouder heeft verantwoordelijkheden die duidelijk moeten zijn geregeld in de overeenkomsten. Dit betreft niet alleen administratieve kwesties, zoals vergoeding en toeslagen, maar ook de inhoud van de opvangdienst, arbeidsomstandigheden en vakantie- en ziektebehandeling. Het gastouderbureau speelt een centrale rol in het begeleiden en beheren van deze samenwerking, en is verantwoordelijk voor het handhaven van kwaliteit en professionaliteit.
Aangezien de regeling opvang aan huis sinds 2018 onder het Wettelijk Minimumloon valt, zijn er extra aandachtspunten voor zowel vraagouder als gastouder. Het is belangrijk om hier goed in op de hoogte te zijn, en contractuele afspraken daarop aan te passen.
In het kader van een kinderopvang die zowel veilig als professioneel is, zijn contractuele verhoudingen, duidelijke afspraken en wederzijds respect van groot belang. Met een goed opgezet dossier en een betrouwbare samenwerking tussen vraagouder, gastouder en bureau kan opvang aan huis een waardevolle en betrouwbare oplossing zijn voor ouders op zoek naar flexibele en persoonlijke kinderopvang.