Massale uitstroom uit de gastouderopvang: oorzaak en gevolgen voor kinderopvang

De afgelopen jaren is er sprake van een massale uitstroom uit de gastouderopvang in Nederland. Het aantal gastouders en beschikbare kinderopvangplekken is fors gedaald, wat betekent dat steeds minder ouders deze vorm van kinderopvang als optie kunnen overwegen. In deze artikel wordt ingegaan op de oorzaken van deze uitstroom, de gevolgen voor kinderopvang en de maatregelen die genomen zijn of voorgesteld worden om de toekomst van de gastouderopvang te versterken.

Inleiding

De gastouderopvang speelt een belangrijke rol binnen het Nederlandse kinderopvangsysteem. Het biedt een kleinschalige en persoonlijke vorm van opvang in een huiselijke omgeving voor kinderen van 0 tot 12 jaar. Ondanks de voordelen van deze vorm van opvang, zoals de flexibiliteit en het persoonlijke karakter, zien we een duidelijke daling in het aantal gastouders. Deze daling heeft als gevolg dat steeds minder plekken beschikbaar zijn voor ouders die opvang nodig hebben, vooral in regio’s waar de reguliere kinderopvang tekortschiet.

Onderzoek toont aan dat in de periode van 2018 tot 2023 meer dan 12.000 gastouders stopten met hun werkzaamheden. Dit leidt tot een daling van bijna 41%. De overheid en diverse organisaties zijn bezorgd over deze trend en onderzoeken de oorzaken van deze uitstroom. In deze artikel worden de oorzaken van de massale afstroom van gastouders besproken, evenals de impact op ouders en kinderen, en welke maatregelen genomen worden of voorgesteld worden om de toekomst van de gastouderopvang te versterken.

Oorzaken van de uitstroom

Lage uurprijs

Een van de belangrijkste oorzaken van de afstroom van gastouders is de lage uurprijs die zij ontvangen. Volgens de gegevens, verdient een gastouder gemiddeld ongeveer €6,- bruto per kind per uur. Als de gastouder zelf kinderen heeft, is het aantal kinderen dat hij of zij mag opvangen beperkt, wat betekent dat de inkomsten verder dalen. Bijvoorbeeld, een gastouder met eigen kinderen mag maximaal drie kinderen opvangen, wat leidt tot een bruto inkomensbedrag van €18,- per uur. Deze inkomensniveau wordt door veel gastouders als onvoldoende ervaren, vooral in het licht van stijgende levensonderhoudskosten.

Wet- en regelgeving

Naast de financiële aspecten, spelen ook wet- en regelgeving een rol bij de beslissing van gastouders om te stoppen. In de afgelopen jaren zijn er steeds meer regelgevingen en eisen aan de gastouderopvang gekomen. Denk aan strengere eisen voor speeltoestellen, administratie en belastingregels. Deze regelgevingen kunnen ertoe leiden dat het werk als gastouder minder aantrekkelijk wordt. Gastouders moeten aan een groot aantal administratieve eisen voldoen, wat het werk tijdrovend en soms onaangenaam maakt.

Persoonlijke redenen

Naast wet- en regelgeving, zijn er ook persoonlijke redenen die een rol spelen bij de beslissing van gastouders om te stoppen. Denk aan gezondheidsproblemen, veranderingen in de levensomstandigheden of de wens om te stoppen met het werken in de kinderopvangsector. Deze redenen zijn minder goed onderbouwd in de gegevens, maar worden wel genoemd in enkele bronnen.

Moeilijkheden bij de start

Sommige gastouders stappen uit omdat het moeilijk is om aan de slag te gaan. Er zijn veel eisen aan de training en kwalificaties van gastouders. Ondanks de kwalificaties en ervaring, is het niet altijd makkelijk om genoeg kinderen te vinden die opgevangen willen worden. Dit kan leiden tot frustratie en uiteindelijk tot het beëindigen van de gastouderactiviteit.

Gevolgen voor ouders en kinderen

Minder beschikbare opvangplekken

De daling van het aantal gastouders heeft directe gevolgen voor ouders die opvang nodig hebben. Het aantal beschikbare kinderopvangplekken in de gastouderopvang is fors gedaald. Uit de gegevens blijkt dat in juli 2025 nog 85.236 kindplaatsen beschikbaar zijn, tegenover ruim 110.000 in 2022. Dit betekent dat ouders die opvang nodig hebben, soms moeite hebben om een passende opvang te vinden, vooral in regio’s met weinig reguliere kinderopvang.

Geen passende opvang voor ouders met onregelmatige werktijden

Een van de voordelen van gastouderopvang is dat het een flexibele vorm van opvang is, geschikt voor ouders met onregelmatige werktijden. Omdat het aantal gastouders is gedaald, zijn er minder opvangplekken beschikbaar voor ouders die bijvoorbeeld in de avonden of op het weekend opvang nodig hebben. Dit kan leiden tot extra stress voor ouders, die moeite hebben om hun werk en gezinsverantwoordelijkheden te combineren.

Gevolgen voor kinderen

De daling van het aantal gastouders kan ook gevolgen hebben voor kinderen. De gastouderopvang biedt een persoonlijke en warme opvangsituatie voor kinderen, wat bijdraagt aan hun sociaal-emotionele ontwikkeling. Als er minder gastouders zijn, kunnen kinderen minder vaak deze vorm van opvang ervaren. Dit kan invloed hebben op de kwaliteit van de opvang die kinderen ontvangen.

De rol van de overheid

De overheid is zich bewust van de problemen rondom de gastouderopvang en probeert maatregelen te nemen om de toekomst van deze vorm van opvang te versterken. Staatssecretaris Jurgen Nobel benadrukt de noodzaak om beklemmende maatregelen af te schaffen. Dit betekent dat er aandacht is voor het verlichten van de wet- en regelgeving, waardoor het werk als gastouder minder belastend wordt.

Onderzoek naar de uitstroom

Een ander belangrijk initiatief is het onderzoek dat wordt uitgevoerd door Significant Public, in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dit onderzoek richt zich op de oorzaken van de uitstroom en de gevolgen voor ouders en kinderen. Gastouders, ouders en gastouderbureaus worden uitgenodigd om hun ervaringen te delen via een vragenlijst. Het doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de problemen en oplossingen te vinden die de toekomst van de gastouderopvang kunnen verbeteren.

Samenwerking met gastouderbureaus

Gastouderbureaus spelen een belangrijke rol in de gastouderopvang. Deze bureaus helpen gastouders bij het opzetten van hun opvang en bieden ondersteuning bij administratieve zaken. De overheid en gastouderbureaus werken samen om de gastouderopvang te versterken. Dit kan bijvoorbeeld door het bieden van extra training, het verlichten van administratieve eisen of het verbeteren van de financiële voorwaarden voor gastouders.

Mogelijke oplossingen

Verbetering van de financiële voorwaarden

Een van de meest aangesproken oplossingen is de verbetering van de financiële voorwaarden voor gastouders. Het huidige inkomensniveau wordt door veel gastouders als onvoldoende ervaren, vooral in het licht van stijgende levensonderhoudskosten. Een mogelijke oplossing is een hogere uurprijs voor gastouders, zodat ze een eerlijk loon kunnen ontvangen voor hun werk.

Verlichting van wet- en regelgeving

Een andere oplossing is het verlichten van wet- en regelgeving. Het aantal regelgevingen en eisen aan de gastouderopvang is in de afgelopen jaren toegenomen, wat ervoor zorgt dat het werk als gastouder tijdrovend en soms onaangenaam is. Het verlichten van deze regelgeving kan ervoor zorgen dat het werk als gastouder minder belastend wordt en aantrekkelijker wordt voor potentiële nieuwe gastouders.

Verbetering van de toegang tot de gastouderopvang

Een andere oplossing is het verbeteren van de toegang tot de gastouderopvang. Het is belangrijk dat ouders die opvang nodig hebben, makkelijk toegang kunnen krijgen tot de gastouderopvang. Dit kan bijvoorbeeld door het vergroten van het aantal beschikbare plekken of door het verbeteren van de informatievoorziening voor ouders.

Conclusie

De massale uitstroom uit de gastouderopvang is een ernstig probleem dat betrekking heeft op het hele kinderopvangsysteem. De lage uurprijs en de toenemende wet- en regelgeving spelen een belangrijke rol bij de beslissing van gastouders om te stoppen. De gevolgen van deze uitstroom zijn duidelijk: er zijn minder beschikbare opvangplekken, wat betekent dat ouders moeite hebben om een passende opvang te vinden. De overheid en diverse organisaties zijn zich bewust van het probleem en werken aan oplossingen, zoals verbetering van de financiële voorwaarden en verlichting van wet- en regelgeving. Het is belangrijk dat deze maatregelen worden genomen om de toekomst van de gastouderopvang te versterken en ervoor te zorgen dat ouders en kinderen de opvang krijgen die zij nodig hebben.