In de buitenschoolse opvang speelt het thema van tijdelijke overeenkomsten een belangrijke rol, zowel voor ouders als voor de organisaties die deze zorg verlenen. Tijdelijke overeenkomsten zijn onderdeel van de arbeids- en contractrechtelijke kaders die de relatie tussen opvanggever en ouders reguleren. Dit artikel geeft een overzicht van de wettelijke regelingen, modelovereenkomsten en praktische richtlijnen voor het gebruik van tijdelijke contracten in de buitenschoolse opvang, op basis van de meest actuele informatie uit maatschappelijke en juridische bronnen.
Inleiding
Tijdelijke overeenkomsten vormen een onderdeel van de contractuele regelingen binnen de kinderopvangsector. Deze overeenkomsten worden gebruikt bij de inzet van werknemers op een bepaalde periode of bij het afwisselen van opzegtermijnen door ouders en opvangorganisaties. Tijdens de coronapandemie zijn deze overeenkomsten en het contractrecht in de kinderopvang verder uitgebreid of aangepast, met name in relatie tot flexibiliteit en wettelijke bescherming.
De relevante documentatie betreft modelarbeidsovereenkomsten, nulurenovereenkomsten en leer-arbeidsovereenkomsten. Ook komen thema’s zoals opzegtermijnen, eventuele wijzigingen in contracten, en de rol van de Geschillencommissie aan de orde. Deze thema’s zijn belangrijk om te begrijpen voor zowel werkgevers als ouders die betrokken zijn bij tijdelijke of permanente zorgverlening.
Modelovereenkomsten en arbeidsrecht
Modelarbeidsovereenkomsten in de kinderopvang
De kinderopvangsector maakt gebruik van standaardmodelovereenkomsten die als voorbeeld dienen voor zowel reguliere werknemers als studentwerknemers. Deze modelovereenkomsten zijn opgesteld conform de collectieve arbeidsovereenkomst (cao) kinderopvang 2023-2024. De meest recente versies zijn geactualiseerd om rekening te houden met nieuwe bepalingen, zoals verlengde proeftijden of gewijzigde werktijden.
De modelovereenkomsten omvatten de volgende vormen:
- Reguliere arbeidsovereenkomst: Dit is het standaardmodel voor werknemers die op basis van een vaste tijdsbesteding in dienst zijn.
- Nulurenovereenkomst: Deze overeenkomst is bedoeld voor werknemers die slechts sporadisch aan de opvangtaken meedoen.
- Leer-arbeidsovereenkomst: Voor MBO-studentwerknemers die onderdeel uitmaken van een opleiding met stageverplichting.
- Wijzigingsmodel: Voor het aanpassen van bestaande overeenkomsten, bijvoorbeeld bij veranderingen in werktijden of salariscriteria.
Deze overeenkomsten zijn te downloaden via de officiële websites van maatschappelijke kinderopvangorganisaties en bevatten gedetailleerde beschrijvingen van de rechten en plichten van zowel werknemers als werkgevers. Zij zijn uitgevoerd conform de wettelijke regelingen zoals de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) en de Algemene voorwaarden voor kinderopvang.
Tijdelijke werkovereenkomsten in de praktijk
Nulurenovereenkomsten
Een nulurenovereenkomst is een tijdelijke of flexibele overeenkomst die wordt gebruikt bij het inzetten van werknemers op afwisselende dagen of bij het aanpassen van tijdsbesteding. Deze vorm van contract is geschikt voor situaties waarin de vraag naar zorg en begeleiding fluctueert, bijvoorbeeld bij schoolholidays of in de zomerperiode.
Volgens de laatste versies van de modelovereenkomsten zijn nulurenovereenkomsten een onderdeel van de cao kinderopvang 2023-2024. Deze vorm van contracten is bijzonder geschikt voor de buitenschoolse opvang waar flexibiliteit belangrijk is om aan de veranderende behoeften van ouders en kinderen te voldoen.
Opzegtermijnen en wettelijke kaders
Maximaal één maand
Een belangrijk aspect van tijdelijke of onbepaalde overeenkomsten is de opzegtermijn. Volgens de wetgeving mag de opzegtermijn maximaal één maand zijn. Dit geldt zowel voor ouders die hun contract willen beëindigen als voor kinderopvangorganisaties die tijdelijk of permanent willen stoppen met het aanbod van opvangdiensten.
De wetgeving is aangescherpt sinds de invoering van de Wet van Dam (Arbeidsverhoudingenwet, 2020). Deze wet maakt het mogelijk om opzegtermijnen boven de maand als “onredelijk bezwarend” te beschouwen, tenzij er zwaarwegende redenen zijn voor een langere termijn. De Geschillencommissie Kinderopvang heeft meerdere keren bepaald dat opzegtermijnen langer dan één maand niet toegestaan zijn, tenzij bijzondere omstandigheden dit rechtvaardigen.
Opzegtermijn bij aanvang van de opvang
Ouders mogen hun contract op elk moment van de maand opzeggen, waarbij de opzegtermijn van één maand ingaat vanaf het moment van opzegging. Dit betekent dat ouders bijvoorbeeld op dag 15 van de maand hun contract kunnen opzeggen, met een einde van de opvang op dag 15 van de volgende maand.
Een belangrijke aandachtspunt is dat ouders binnen één week na bevestiging van een contractopzegging door de opvangorganisatie naar de Geschillencommissie Kinderopvang kunnen stappen. Deze commissie is bevoegd om geschillen in verband met contractopzeggingen te behandelen via een verkorte procedure.
Wijzigingen in contracten
Eenzijdige wijzigingen
Een kinderopvangorganisatie mag geen contracten of algemene voorwaarden eenzijdig wijzigen, behalve in geval van aantoonbare zwaarwegende redenen. Zwaarwegende redenen kunnen bijvoorbeeld bedrijfseconomische omstandigheden zijn die van invloed zijn op de voortgang van de opvangdienst. In dergelijke gevallen moet de organisatie deze redenen duidelijk uitleggen aan de ouders en eventueel beslissingen door de Geschillencommissie Kinderopvang worden gegaan.
Ouders zijn wettelijk bevoegd om hun akkoord te weigeren voor eventuele wijzigingen in het contract, tenzij er eenzijdige wijzigingen zijn toegestaan op basis van de Wet van Dam. In dat geval moet de Geschillencommissie beoordelen of de wijziging terecht is.
Contractopbouw en algemene voorwaarden
Elementen van een contract
Een contract in de buitenschoolse opvang bestaat uit drie hoofdelementen:
- De (plaatsings)overeenkomst: Dit is het individuele contract tussen ouder en opvangorganisatie.
- De algemene voorwaarden: Algemene regels die van toepassing zijn op alle ouders en kinderen die zorg ontvangen.
- Het beschreven aanbod: Deze kan in de vorm van een informatieboekje of folder voorkomen, waarin de diensten en voorwaarden worden toegelicht.
De algemene voorwaarden moeten minimaal voldoen aan de eisen die in het Burgerlijk Wetboek zijn opgenomen. De Geschillencommissie Kinderopvang maakt gebruik van deze wettelijke kaders bij de beoordeling van geschillen tussen ouders en opvangorganisaties.
Annulering van contracten
Annuleren binnen één maand
Ouders die hun contract binnen één maand willen annuleren, moeten rekening houden met het feit dat zij in dat geval het volledige bedrag voor de maand aan opvangkosten moeten betalen. Deze regeling geldt in de praktijk bijvoorbeeld bij het afzeggen van een contract voordat de opvang begint.
Het is echter mogelijk om het contract niet direct te annuleren, maar op de eerste dag van de opvang direct op te zeggen. Hierdoor kan de ouder nog steeds recht op kinderopvangtoeslag hebben voor de betreffende maand. Let wel op dat de aanvangsdatum bij een andere opvangorganisatie niet binnen dezelfde maand valt, omdat toeslag alleen voor één organisatie tegelijk wordt toegekend.
Gesprekspunt: Wijziging van contracten
Wijziging door de opvangorganisatie
Een kinderopvangorganisatie mag geen contract of algemene voorwaarden eenzijdig wijzigen, behalve in geval van zwaarwegende redenen. Dit geldt voor alle wijzigingen buiten het uurtarief. De ouders moeten schriftelijk akkoord geven met eventuele wijzigingen in het contract of de algemene voorwaarden.
De Geschillencommissie Kinderopvang heeft duidelijk gesteld dat eenzijdige wijzigingen in contracten of voorwaarden onwettelijk zijn, tenzij er zwaarwegende redenen zijn. In dergelijke gevallen kan de commissie beslissen of de wijziging terecht is.
Wijzigingen in modelovereenkomsten
Modelovereenkomsten 2023-2024
De modelovereenkomsten zijn geactualiseerd in 2023, waarbij rekening is gehouden met de nieuwe cao Kinderopvang. De wijzigingen zijn gericht op duidelijkheid en wettelijke conformiteit. Voorbeelden van wijzigingen zijn:
- Artikel 3.2 cao Kinderopvang: De bepalingen zijn uitgebreid, met name in de onderdelen die betrekking hebben op werktijden, betaalperiode en proeftijd.
- Doornummering: Aanpassingen zijn gedaan in de verwijzingen en doornummering van de modelovereenkomsten.
- Nulurenovereenkomst: De modelovereenkomst is herzien, met name in het licht van mogelijke toekomstige hervormingen in de arbeidsmarkt, zoals het verdwijnen van nulurencontracten.
Deze wijzigingen zijn bedoeld om de modelovereenkomsten aan te passen aan de huidige wettelijke situatie en de verwachtingen van ouders en werknemers in de sector.
Gesprekspunt: Wanneer mag gewend worden?
Wennen vóór of na aanvang
Het wennen van kinderen is een belangrijk proces in de buitenschoolse opvang. Hoewel er in de wet geen specifieke regels zijn opgenomen over het wennen, is het raadzaam om afspraken over het wennen vast te leggen in het contract. Dit geldt zowel voor de dagen waarop het kind komt wennen als voor de eventuele kosten die daaraan verbonden zijn.
De ingangsdatum van het contract is de dag waarop beide partijen het contract ondertekenen. De aanvangsdatum is de eerste dag dat de opvang plaatsvindt. Het is mogelijk om te wennen vóór of na de aanvangsdatum, afhankelijk van de afspraken in het contract.
Voor ouders is het belangrijk om duidelijkheid te creëren over de kosten van het wennen. Deze kunnen bijvoorbeeld opgenomen worden in het contract, zoals:
- Eenmalig wentarief.
- Uurprijs volgens het contract.
- Volledige contractdagen in rekening brengen.
In alle gevallen is het mogelijk om kinderopvangtoeslag aan te vragen voor de uren waarin het kind gewend is, mits aan de voorwaarden voor toeslag is voldaan. Ook is het belangrijk om rekening te houden met de beroepskracht-kindratio, die bepaalt hoeveel kinderen een verpleegkundig of begeleidend professional tegelijkertijd mag verzorgen.
Gesprekspunt: Privacy en gegevensbescherming
Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)
Sinds 25 mei 2018 is de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) van toepassing. Deze verordening heeft geleid tot strengere regels voor het verwerken van persoonsgegevens, ook in de kinderopvangsector. De AVG beoogt de privacy van burgers te beschermen tegen het onrechtmatig verwerken van persoonlijke informatie.
Kinderopvangorganisaties moeten rekening houden met de AVG-regels bij het opslaan van gegevens over ouders, kinderen en werknemers. De Brancheorganisatie Kinderopvang (BK) en Brancheorganisatie Maatschappelijke Kinderopvang (BMK) hebben verplichte algemene voorwaarden opgesteld die hierop zijn afgestemd.
De Geschillencommissie Kinderopvang maakt gebruik van deze voorwaarden bij het beoordelen van geschillen tussen ouders en opvangorganisaties. Ouders kunnen bij twijfel altijd contact opnemen met de commissie om te vragen of een organisatie aan de AVG-voorschriften voldoet.
Gesprekspunt: Rol van de Geschillencommissie Kinderopvang
Geschillen in verband met contracten
De Geschillencommissie Kinderopvang speelt een belangrijke rol bij het oplossen van geschillen tussen ouders en opvangorganisaties. De commissie is bevoegd om geschillen te behandelen via een verkorte procedure, vooral bij contractopzeggingen of wijzigingen in contracten.
Ouders kunnen binnen één week na bevestiging van een contractopzegging contact opnemen met de commissie. Als de termijn is overschreden, maar de organisatie heeft de ouder niet op de termijn gewezen, kan de commissie besluiten om het geschil toch in behandeling te nemen.
De commissie beoordeelt of er zwaarwegende redenen zijn voor een eenzijdige wijziging of opzegging van een contract. Ouders en organisaties moeten bij dergelijke geschillen rekening houden met de wettelijke kaders, zoals de Wet van Dam en de AVG.
Conclusie
Tijdelijke overeenkomsten in de buitenschoolse opvang vormen een essentieel onderdeel van de wettelijke en praktische regelingen die de relatie tussen ouders en opvangorganisaties reguleren. Modelovereenkomsten, nulurenovereenkomsten en leer-arbeidsovereenkomsten zijn ontwikkeld om flexibiliteit te bieden in het aanbod van opvangdiensten. De wettelijke regelingen, zoals de Wet van Dam en de AVG, bepalen de wettelijke bevoegdheden van zowel ouders als opvangorganisaties.
Ouders zijn wettelijk bevoegd om contracten op elk moment op te zeggen, mits binnen één week contact met de Geschillencommissie Kinderopvang wordt opgenomen. Eenzijdige wijzigingen in contracten zijn niet toegestaan, tenzij er zwaarwegende redenen zijn en deze door de commissie zijn beoordeeld. Het belang van duidelijke afspraken in het contract is groot, zowel met betrekking tot het wennen van kinderen als tot de rechten en plichten van ouders en werknemers.
Tijdelijke overeenkomsten zijn een noodzakelijke ondersteuning in de buitenschoolse opvang, maar moeten worden gebruikt in overeenstemming met de wettelijke kaders en ethische verantwoordelijkheid van zowel ouders als opvangorganisaties.