De gezondheid van kinderen in basisscholen en buitenschoolse opvang is van groot belang voor hun welzijn en ontwikkeling. In deze context is het niet alleen essentieel om aandacht te besteden aan de individuele gezondheid van kinderen, maar ook aan het omgevings- en hygiënebeleid dat in deze instellingen geldt. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), samen met de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD), heeft richtlijnen opgesteld om het risico op infectieziekten te beperken en een gezond binnen- en buitenmilieu te waarborgen. Deze richtlijnen zijn gebaseerd op wetenschappelijke kennis en praktijkervaring, en zijn regelmatig herzien om aan veranderende omstandigheden en nieuwe inzichten te voldoen.
In dit artikel worden de belangrijkste gezondheidsrisico’s en hygienemaatregelen voor basisscholen en buitenschoolse opvang besproken, met aandacht voor zowel het binnen- als het buitenmilieu. Daarnaast wordt ingegaan op de rol van medewerkers en hoe zij bijdragen aan een gezonde omgeving voor kinderen en collega’s.
Gezondheidsrisico’s in basisscholen en buitenschoolse opvang
In basisscholen en buitenschoolse opvangen komen kinderen en medewerkers in nauw contact met elkaar. Hierdoor bestaat een hoge kans op de verspreiding van infectieziekten. Infectieziekten kunnen zich snel verspreiden via slijm, speeksel, aangeraakte oppervlakken of door luchtverstrooiing. Kinderen hebben vaak nog niet volledig ontwikkelde immuunsysteem, wat het risico op ziektes verder vergroot. Medewerkers, die vaak ook onderling in contact raken, kunnen bijvoorbeeld ziekteverwekkers meenemen naar huis of op andere locaties, waardoor de verspreiding verder kan groeien.
Om dit risico te beperken, zijn er diverse hygienemaatregelen in werking. Deze maatregelen zijn onderdeel van de hygiënerichtlijnen van het Landelijk Centrum voor Hygiëne en Veiligheid (LCHV), dat binnen het RIVM actief is. In de richtlijnen wordt aandacht besteed aan onder meer schoonmaakprotocollen, luchtkwaliteit, handhygiëne en het beheren van infectieziekten. Deze richtlijnen zijn regelmatig geüpdatet, zoals de herziene hygiënerichtlijn voor kinderopvang die in april 2025 gepubliceerd is.
Binnen- en buitenmilieu
Een gezond binnen- en buitenmilieu is essentieel voor de gezondheid en het welbevinden van kinderen. Het RIVM en de GGD hebben richtlijnen opgesteld voor het binnen- en buitenmilieu van basisscholen, kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang. Deze richtlijnen houden rekening met aspecten zoals luchtverversing, temperatuur, geluidsniveau en het gebruik van schadelijke stoffen. Een slecht binnenmilieu kan leiden tot gezondheidsklachten zoals hoofdpijn, verergering van astma, allergieën of vermoeidheid. Daarnaast kan een onaangenaam geluidsniveau stress veroorzaken en de leerbaarheid van kinderen negatief beïnvloeden.
Ventilatie en luchtkwaliteit
Een van de belangrijkste aspecten van een gezond binnenmilieu is goede ventilatie. Ventilatie zorgt ervoor dat frisse lucht binnenkomt en dat verontreinigde lucht de ruimte verlaat. Dit helpt bij het beperken van de verspreiding van ziekteverwekkers en het verlagen van de concentratie van stofdeeltjes en chemische stoffen. De richtlijnen adviseren regelmatig te luchten en eventueel gebruik te maken van mechanische ventilatiesystemen als dat nodig is.
De luchtkwaliteit kan ook worden beïnvloed door rookgedrag, verf, schoonmaakmiddelen en andere bronnen van verontreiniging. Het gebruik van milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen en het vermijden van chemische stoffen die schadelijk kunnen zijn, zijn daarom aanbevolen. In geval van onvoldoende ventilatie of luchtkwaliteit kan de GGD worden geraadpleegd voor advies.
Temperatuur en geluid
Een aangename temperatuur draagt bij aan het welzijn van kinderen. Te hoge temperaturen kunnen leiden tot vermoeidheid, hoofdpijn en concentratieproblemen. Te lage temperaturen daarentegen kunnen leiden tot verkoudheid of andere koude-gerelateerde ziekten. De richtlijnen adviseren een temperatuur van ongeveer 18 tot 20 graden Celsius binnen te houden.
Het geluidsniveau in de ruimte is eveneens belangrijk. Te veel lawaai kan stress veroorzaken en het leren en ontwikkelen van kinderen negatief beïnvloeden. Het gebruik van akoestische materialen en het aanpassen van de ruimte om geluidsniveaus te beperken, wordt daarom aangeraden.
Hygiënebeleid en infectiepreventie
Om de verspreiding van infectieziekten te beperken, is het belangrijk dat zowel kinderen als medewerkers zich aan hygienemaatregelen houden. Deze maatregelen zijn onderdeel van het hygiënebeleid dat in basisscholen en buitenschoolse opvangen wordt uitgevoerd. Het doel van het hygiënebeleid is om het risico op ziekteoverdracht te verminderen en zo een gezonde omgeving te waarborgen.
Handhygiëne
Een van de belangrijkste hygienemaatregelen is handhygiëne. Het wassen van de handen met water en zeep is de meest effectieve manier om ziekteverwekkers te verwijderen. In de herziene hygiënerichtlijn voor kinderopvang is handen wassen boven het gebruik van handdesinfectiemiddelen gesteld. Dit is een aanpassing in vergelijking met oudere richtlijnen.
Onderwijs en betrokkenheid
Het is belangrijk dat zowel kinderen als medewerkers zich bewust zijn van de hygiëneprincipes en deze in de praktijk toepassen. Onderwijs over hygiëne en het betrekken van kinderen in het schoonmaken van hun omgeving kan bijdragen aan een grotere betrokkenheid en een beter inzicht in de belangrijkheid van hygiëne.
Beheren van infectieziekten
Wanneer een kind ziek wordt, zijn er bepaalde maatregelen die genomen moeten worden om de verspreiding van de ziekte te beperken. Deze maatregelen zijn afhankelijk van de aard van de ziekte en de symptomen. Bijvoorbeeld, bij een kind met krentenbaard is het vaak aan te raden om het kind tijdelijk van de groep te verwijderen totdat de ziekte is overgegaan.
Medewerkers van een kinderopvang of basisschool kunnen gebruik maken van de KIDDI-app om te bepalen of een kind met een bepaalde ziekte naar school of opvang mag. De app bevat informatie over de ziekte, de duur en de maatregelen die genomen moeten worden om verdere verspreiding te voorkomen.
Hygiënerichtlijnen
De LCHV richtlijnen voor hygiëne in basisscholen en kinderopvang zijn regelmatig herzien. De herziene richtlijn voor kinderopvang, gepubliceerd in april 2025, bevat nieuwe normen en tips voor infectiepreventie, inclusief richtlijnen over het gebruik van handdesinfectiemiddelen, schoonmaakprocedures, en het omgaan met beddengoed. Daarnaast is er ook aandacht voor de hygiëne bij het bereiden van zuigelingenvoeding, waarbij handhygiëne voordat men aan het bereiden begint, een nieuwe norm is geworden.
Rol van medewerkers
Medewerkers van basisscholen en buitenschoolse opvang spelen een centrale rol bij het uitvoeren van hygienemaatregelen en het beheren van gezondheidsrisico’s. Zij zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van schoonmaakprotocollen, het informeren van ouders over hygiëne en ziektebeelden, en het rapporteren van eventuele infectieziekten aan de GGD of andere relevante instanties.
Melding van infectieziekten
Het is belangrijk dat medewerkers infectieziekten tijdig melden. Er zijn digitale en telefonische opties voor het melden van ziekten aan de GGD. Dit helpt bij het bepalen van maatregelen om verdere verspreiding te beperken. Informatie over hoe te melden en welke ziekten meldplichtig zijn, is beschikbaar via de GGD of via de LCHV richtlijnen.
Training en kennis
Het behoren tot een professioneel en betrouwbaar team vereist ook dat medewerkers voldoende kennis en training hebben over hygiëne, infectiepreventie en het beheren van het binnen- en buitenmilieu. Het RIVM en de GGD bieden cursussen en workshops om medewerkers te informeren over deze onderwerpen. Daarnaast is het belangrijk dat medewerkers zich regelmatig op de hoogte houden van nieuwe richtlijnen en aanbevelingen.
Aanpassing aan veranderende omstandigheden
Het hygiëne- en gezondheidsbeleid moet telkens worden herzien en aangepast aan veranderende omstandigheden, zoals de uitbraak van nieuwe ziektes of veranderingen in de omgeving. De herziene hygiënerichtlijn van 2025 is daar een voorbeeld van. Deze richtlijn is niet alleen gericht op infectiepreventie, maar ook op andere aspecten van hygiëne in kinderopvang en basisscholen.
Bijvoorbeeld, in de herziene richtlijn is het gebruik van nagelbedekking niet langer een norm, maar een streven. Dit is gedaan omdat er bewijs is dat nagelbedekking het risico op infectieverwekkers kan vergroten. Ook zijn er aandachtspunten opgenomen over het verschonen van luiers, toiletbezoek en het omgaan met beddengoed.
Conclusie
Het creëren van een gezond binnen- en buitenmilieu in basisscholen en buitenschoolse opvang is van groot belang voor de gezondheid en welzijn van kinderen en medewerkers. Het RIVM en de GGD hebben richtlijnen opgesteld die als richtinggevend dienen voor het beheren van gezondheidsrisico’s en het uitvoeren van hygienemaatregelen. Deze richtlijnen zijn regelmatig herzien om aan veranderende omstandigheden en nieuwe kennis aan te passen.
Een belangrijk aspect van deze richtlijnen is de nadruk op de rol van medewerkers in het uitvoeren van hygienemaatregelen en het beheren van infectieziekten. Het wassen van de handen, het luchten van ruimtes en het melden van ziekten zijn slechts enkele van de maatregelen die helpen bij het beperken van het verspreiden van ziektes.
Zowel basisscholen als buitenschoolse opvangen moeten zich houden aan deze richtlijnen om een veilige en gezonde omgeving te waarborgen voor kinderen en medewerkers. Het blijft essentieel dat ouders, medewerkers en andere betrokkenen zich bewust zijn van deze richtlijnen en deze in de praktijk toepassen.