Pestgedrag in de buitenschoolse opvang (BSO) is een veelvoorkomend en gevoelig thema, dat zowel ouders als pedagogische werkers zorgen baart. Hoewel de BSO een plek is voor vrije speel- en activiteiten, kan deze vrije ruimte ook de basis vormen voor pestgedrag. Binnen deze context is het ontwikkelen en implementeren van een goed functionerend anti-pestprotocol van groot belang. Dit artikel richt zich op de huidige situatie van anti-pestprotocollen in de BSO, de uitdagingen die scholen en zorginstellingen hiermee ondervinden, en mogelijke oplossingen die gebaseerd zijn op best practices en wetenschappelijke kennis.
Pestgedrag in de BSO
Pestgedrag komt overal voor waar kinderen in groepen actief zijn. In de BSO is dit probleem echter extra gevoelig vanwege de aard van deze instelling. Tijdens activiteiten zoals sport of creatieve werkshops is pestgedrag minder waarschijnlijk, maar in situaties van vrije speelruimte, zoals in de kleedkamer of bij het binnenkomen van de BSO, is er meer kans op ongewenst gedrag. In de BSO kan het kind zelf bepalen waar en met wie het wil spelen, wat betekent dat er meer kans is op uitstapjes boven de grenzen van andere kinderen. Deze vrijheid, terwijl ze wenselijk is, vraagt ook om duidelijke richtlijnen en actieve toezicht.
Een belangrijke oorzaak van pestgedrag in de BSO ligt in de diversiteit van kinderen. Oudere kinderen kunnen jongere kinderen pesten, en omgekeerd. Ook is het mogelijk dat kinderen van verschillende scholen met elkaar in aanraking komen, wat leidt tot rivaliteiten of buitensluiten. Deze factoren maken duidelijk dat het pestprobleem in de BSO niet alleen afhankelijk is van het gedrag van de kinderen, maar ook van de structuur en de omgeving van de instelling.
Uitdagingen bij het opstellen van een anti-pestprotocol
Het opstellen van een goed anti-pestprotocol is geen eenvoudige taak. Onderzoek door Aandacht voor Pesten (AVP) heeft duidelijk gemaakt dat scholen en zorginstellingen, inclusief de BSO, veel moeite hebben met het creëren en onderhouden van een effectief anti-pestprotocol. De voornaamste uitdagingen zijn:
- Tijd en middelen: Het opstellen van een protocol vraagt veel tijd en geld. Veel scholen voelen zich niet goed bevoegd of ondersteund om dit proces te doorlopen.
- Kwaliteit van het protocol: Veel protocollen worden geïllustreerd met losse, onvolledige of zelfs onjuiste informatie. Dit kan leiden tot verwarring of onjuiste inschattingen van wat pestgedrag precies inhoudt.
- Toegankelijkheid en herkenbaarheid: Vaak is het protocol niet goed toegankelijk of vindbaar voor alle betrokkenen, zoals ouders, pedagogische werkers, overblijfouders of externe organisaties. Bovendien is de inhoud vaak niet goed bekend of begrepen.
- Praktische toepassing: Er ontbreken vaak handvatten om pestgedrag effectief te herkennen, te signaleren of te aanpakken. Het protocol moet niet alleen bestaan, maar ook praktisch bruikbaar zijn in de dagelijkse praktijk.
De Pestbril: Een wetenschappelijk onderbouwd hulpmiddel
Een centraal concept in het Anti-Pestprotocol AVP is de zogenaamde Pestbril. Dit is een wetenschappelijk onderbouwde methodiek die helpt bij het begrijpen van pestgedrag vanuit verschillende perspectieven. Iedereen kijkt namelijk op een andere manier naar pestgedrag. Wat voor de ene persoon normaal of zelfs amusant is, is voor een ander over de grens en duidelijk pestgedrag. De Pestbril maakt duidelijk dat deze verschillen aanwezig zijn, maar ook dat er een gemeenschappelijk kader kan worden gecreëerd.
In het Anti-Pestprotocol AVP is de Pestbril van de school opgenomen. Dit is een leidend kader dat voorrang heeft op de individuele Pestbril van elk persoon. Het biedt duidelijkheid over wat wél en wat niet ongewenst gedrag is, en wat het juiste handelen is bij pestincidenten. Door het gebruik van de Pestbril wordt het voorkomen van pestgedrag en het oplossen van incidenten gestandaardiseerd en duidelijk voor iedereen die betrokken is bij de BSO.
Wat is het Anti-Pestprotocol AVP?
Het Anti-Pestprotocol AVP is ontworpen als een uitgewerkt, wetenschappelijk onderbouwd en praktisch toepasbaar hulpmiddel voor scholen en zorginstellingen, waaronder de BSO. Het protocol bestaat uit vier onderdelen en is beschikbaar in Word, zodat het makkelijk aangepast kan worden aan de identiteit van de school of instelling. Dit betekent dat het protocol niet slechts een sjabloon is, maar ook een leidraad die gericht is op de unieke situatie van de BSO.
De inhoud van het protocol is zorgvuldig samengesteld en bevat onder andere:
- Wettelijke kaders: Het protocol voldoet aan de wettelijke eisen op het gebied van sociale veiligheid en pestvoorzieningen.
- Praktische handvatten: Er zijn uitlegteksten, checklists en toepassingsrichtlijnen voor professionals, ouders en vrijwilligers.
- Toegankelijkheid: Het protocol is opgebouwd in een logische en duidelijke structuur, zodat het makkelijk vindbaar is en snel toegankelijk is voor iedereen die het nodig heeft.
- Ondersteuning en professionalisering: Er is toegang tot de online academie van AVP, waarin alles uitgebreid wordt uitgelegd. Daarnaast is er ook de mogelijkheid tot een kick-off lezing, die gericht is op het introduceren van het protocol bij het team en ouders.
De rol van ouders en de brede schoolgemeenschap
Een belangrijk aspect van het Anti-Pestprotocol AVP is de betrokkenheid van ouders en andere betrokken partijen. Pestgedrag is niet alleen een probleem op school of in de BSO, maar ook in de bredere schoolgemeenschap. Daarom is het protocol opgesteld voor alle betrokken partijen, waaronder:
- Leerlingen
- Ouders en opvoeders
- Conciergen en overblijfouders
- Lees- en klassenouders
- Schoolmaatschappelijk Werk
- Naschoolse opvang
- Externe organisaties die betrokken zijn bij de leerling
- Chauffeurs van leerlingenvervoer
Alle deze partijen spelen een rol in de voorkoming van pestgedrag en in de aanpak van incidenten. Het protocol stelt daarom ook duidelijke richtlijnen op voor hoe zij kunnen meewerken aan een veilige en ondersteunende omgeving.
Kwaliteit en professionalisering
Het Anti-Pestprotocol AVP benadrukt het belang van kwaliteit en professionalisering. Het protocol is ontworpen door experts in het gebied van pestgedrag en sociale veiligheid. Het is ook gecreëerd in samenwerking met professionals uit het onderwijs en de zorg, zodat het niet alleen wetenschappelijk onderbouwd is, maar ook praktisch toepasbaar is in de realiteit van de BSO.
Een van de voornaamste voordelen van het Anti-Pestprotocol AVP is dat het niet alleen een leidraad is, maar ook een bron van ondersteuning. Door het gebruik van de online academie en de mogelijkheid tot training en coaching wordt de professionalisering van het protocol verzekerd. Dit betekent dat zowel pedagogische werkers als ouders niet alleen weten wat pestgedrag is, maar ook hoe ze ermee om moeten gaan in de praktijk.
Toekomstgerichte oplossingen
De huidige situatie met betrekking tot anti-pestprotocollen in de BSO is uitdagingrijk, maar er zijn ook duidelijke oplossingen binnen handbereik. Het Anti-Pestprotocol AVP biedt een uitgewerkt kader dat niet alleen wetenschappelijk onderbouwd is, maar ook praktisch toepasbaar is. Daarnaast biedt het protocol ondersteuning bij het implementeren en onderhouden van het protocol, wat essentieel is voor een langdurig effect.
Daarnaast benadrukt het protocol de noodzaak van een bredere benadering van pestgedrag. Het is niet genoeg om alleen op de kinderen en de pedagogische werkers te focussen, maar ook op ouders, externe organisaties en andere betrokken partijen. Door deze bredere benadering wordt het mogelijk om pestgedrag niet alleen te voorkomen, maar ook effectief te aanpakken wanneer het voorkomt.
Conclusie
Pestgedrag in de buitenschoolse opvang is een gevoelig en veelvoorkomend thema. Het ontwikkelen en implementeren van een goed anti-pestprotocol is van groot belang om een veilige en ondersteunende omgeving te creëren. Het Anti-Pestprotocol AVP biedt een uitgewerkt kader dat niet alleen wetenschappelijk onderbouwd is, maar ook praktisch toepasbaar is. Door het gebruik van de Pestbril, toegankelijkheid en bredere betrokkenheid van alle betrokken partijen, wordt het mogelijk om pestgedrag effectief te voorkomen en aan te pakken.
Het protocol benadrukt ook de noodzaak van professionalisering en ondersteuning, zodat zowel pedagogische werkers als ouders goed onderlegd zijn in het herkennen, signaleren en aanpakken van pestgedrag. Tijdens de toekomst is het belangrijk om deze kennis en praktijk verder te ontwikkelen en te delen, zodat alle kinderen veilig en ondersteund worden in hun groei en ontwikkeling.