In 2023 blijft de buitenschoolse opvang een cruciale ondersteuning voor vele gezinnen in Nederland. Zowel dagopvang als buitenschoolse opvang vormen een essentieel onderdeel van de kinderopvangaanbieding, die steeds flexibelere en toegankelijker oplossingen biedt voor ouders. Het is daarom belangrijk om een duidelijk beeld te krijgen van de ontwikkelingen op dit gebied, zoals de uurtarieven, de toezlageregelingen en de mate van transparantie bij het aanbod.
Deze paragraaf biedt een overzicht van de hoofdzaken die op basis van het beschikbare onderzoek uit 2023 zijn geconstateerd. Allereerst is op te merken dat het gemiddelde opvangtarief voor dagopvang in 2023 met 7,5% is gestegen ten opzichte van 2022. Deze stijging is onder meer het gevolg van de hogere inflatie die in 2023 opnieuw is aangekomen. Daarnaast is het aantal organisaties dat een tarief aanbiedt dat boven het maximum opvangtarief ligt, afgenomen in vergelijking met 2022. Dit is mogelijk te verklaren doordat de overheid in 2023 het KOT-tarief extra heeft verhoogd als compensatie voor de hogere inflatie.
Verder duiden de resultaten van het onderzoek op groeiende onzekerheid bij ouders over de werkelijke kosten van de kinderopvang. Het wordt steeds moeilijker om de uurtarieven van opvangorganisaties te vinden, waardoor de transparantie op dit gebied verminderd. Deze ontwikkeling kan problemen opleveren bij het vergelijken van prijzen en diensten, wat essentieel is voor ouders die op zoek zijn naar de beste opvangoplossing.
Het CBS heeft in 2024 een update versie van zijn dashboard gelanceerd die data van 2022 en 2023 bevat, en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft een actieve rol gespeeld in het uitvoeren en ondersteunen van dit onderzoek. De data zijn verzameld door BOinK en geanalyseerd door het Waarborgfonds & Kenniscentrum Kinderopvang. Het onderzoek is gericht op zowel de vraag naar als het aanbod van kinderopvang in Nederland, met een focus op de jaren 2015 tot en met 2023.
In de volgende hoofdstukken zullen deze thema's verder worden uitgebreid en uitgelegd, waarbij ook aandacht wordt besteed aan de praktische gevolgen voor ouders, opvangorganisaties en beleidsmakers.
Uurtarieven voor dagopvang in 2023: Stijging en variatie
In 2023 is er een duidelijke stijging van de uurtarieven voor dagopvang gemeten. Het gemiddelde opvangtarief voor dagopvang in 2023 is met 7,5% hoger dan in 2022. Deze stijging is een directe reflectie van de economische ontwikkelingen van dat jaar, waaronder een opnieuw aangekomen stijging van de inflatie. De overheid heeft deze ontwikkeling in het oog gehouden en heeft in 2023 het KOT-tarief extra verhoogd om te compenseren voor de verhoogde kosten van opvang. Deze aanpassing kan een verklaring zijn voor het feit dat het aantal organisaties dat een uurtarief boven het maximum opvangtarief aanbiedt, gedaald is ten opzichte van 2022.
De overheid hanteert in 2023 een maximum opvangtarief voor de kinderopvangtoeslag van € 9,12 per uur. Het gemiddelde opvangtarief voor dagopvang ligt in 2023 5,2% boven dit maximum. Dit betekent dat de meeste opvangorganisaties een tarief aanbieden dat licht boven de regeling van de overheid ligt. Hoewel de stijging van 7,5% op het oog aanzienlijk is, is het belangrijk om te benadrukken dat het om een gemiddelde waarde gaat. De uurtarieven varieren sterk per regio, met name tussen de vier grote steden (de G4) en andere regio’s. Deze variatie wordt onder andere beïnvloed door de vraag naar opvang in het betreffende gebied en de beschikbaarheid van opvangplekken.
In het onderzoek dat in 2023 is uitgevoerd door BOinK, zijn de uurtarieven van 351 kinderopvangorganisaties verzameld. Deze organisaties geven een representatief beeld van de tarieven in 2022 en 2023 voor dagopvang en buitenschoolse opvang. De data zijn geanalyseerd door het Waarborgfonds & Kenniscentrum Kinderopvang, wat de betrouwbaarheid van de resultaten versterkt. De uurtarieven zijn opgenomen per provincie, waardoor het mogelijk is om regionale verschillen te identificeren. Zo blijkt dat in sommige steden de uurtarieven hoger liggen dan in andere delen van het land. Deze informatie is nuttig voor ouders die op zoek zijn naar opvang en willen weten welke kosten ze in de specifieke regio kunnen verwachten.
Het is echter ook op te merken dat er sprake is van een trend waarbij het steeds lastiger wordt voor ouders om de uurtarieven van opvangorganisaties te vinden. In sommige gevallen wordt de uurprijs zelfs helemaal niet meer vermeld op de websites van opvangaanbieders. Dit ontbreken aan transparantie kan problemen opleveren bij het vergelijken van prijzen en diensten, wat essentieel is voor ouders die op zoek zijn naar de beste opvangoplossing. Deze ontwikkeling wijst op de noodzaak voor een duidelijker en consistenter prijsvoorgave door opvangorganisaties, om zowel ouders als de markt in staat te stellen om betere keuzes te maken.
Kinderopvangtoeslag en financiële ondersteuning in 2023
In 2023 blijft de kinderopvangtoeslag een belangrijk instrument voor gezinnen die financiële ondersteuning nodig hebben bij de kosten van kinderopvang. De overheid hanteert een maximum opvangtarief van € 9,12 per uur, wat betekent dat ouders een deel van de kosten van de opvang via de toeslag kunnen compenseren. Het is van belang om te begrijpen hoe de toeslag precies werkt en welke factoren bepalen hoeveel ouders er daadwerkelijk mee kunnen sparen.
Het CBS heeft in zijn onderzoek van 2024 gegevens verzameld over het gebruik van de kinderopvangtoeslag in de jaren 2015 tot en met 2023. Deze gegevens geven een duidelijk beeld van de vraag naar en het gebruik van de toeslag, evenals de kenmerken van de kinderen en de opvangorganisaties. De resultaten van dit onderzoek worden gepresenteerd in een dashboard dat regelmatig is geüpdatet. In november 2024 zijn de gegevens van 2022 en 2023 aan het dashboard toegevoegd, waardoor ouders en beleidsmakers nu een actueel overzicht hebben van de toezlageregeling en haar invloed.
Een van de belangrijkste bevindingen uit het CBS-onderzoek is dat het aantal huishoudens dat recht heeft op kinderopvangtoeslag in 2023 groeit. Dit kan te maken hebben met een verandering in de samenstelling van gezinnen en de toename van de vraag naar kinderopvang in het algemeen. Het is bovendien op te merken dat het aantal kinderen dat werkelijk gebruikmaakt van de toeslag ook toeneemt. Deze ontwikkeling suggereert dat de toeslag een steeds belangrijkere rol speelt in de financiële ondersteuning van gezinnen die kinderopvang nodig hebben.
De toeslag is echter niet alleen afhankelijk van de vraag van ouders, maar ook van het aanbod aan opvangplekken. Het CBS onderzoekt ook hoeveel opvangplekken er beschikbaar zijn in Nederland en hoeveel van deze plekken daadwerkelijk worden ingevuld. In 2023 blijkt dat er in sommige regio’s sprake is van een tekort aan opvangplekken, terwijl in andere regio’s het aanbod overeenkomt met de vraag. Deze verschillen per regio kunnen invloed hebben op de toegang tot de kinderopvangtoeslag en de mate van ondersteuning die ouders ontvangen.
Het is bovendien belangrijk om te benadrukken dat de toeslag niet alleen gericht is op de financiële ondersteuning van ouders, maar ook op het verhogen van de toegankelijkheid van kinderopvang in het algemeen. Door middel van de toeslag wordt de drempel voor ouders die willen werken of studeren verlaagd, waardoor de arbeidsdeelname van ouders kan toenemen. Dit heeft weer een positieve invloed op de economie en de sociale participatie van gezinnen.
De kinderopvangtoeslag blijkt dus niet alleen een financieel instrument te zijn, maar ook een beleidsinstrument dat een rol speelt in de bredere maatschappelijke ontwikkeling. Het is daarom van belang dat ouders goed op de hoogte zijn van de regels en mogelijkheden van de toeslag, zodat ze deze optimaal kunnen gebruiken om hun kinderopvangkosten te ondersteunen.
Uitdagingen bij transparantie en vergelijking van uurtarieven
De transparantie van uurtarieven voor dag- en buitenschoolse opvang blijkt in 2023 een steeds groter probleem te worden. Ouders en opvangzoekers stellen regelmatig vast dat het steeds lastiger is om duidelijke informatie over de uurtarieven van verschillende opvangorganisaties te vinden. In het onderzoek dat in 2023 is uitgevoerd, is opgemerkt dat het aantal opvangaanbieders dat de uurprijs expliciet vermeldt, afneemt. In sommige gevallen wordt de uurprijs zelfs helemaal niet meer opgenomen op de websites van opvangorganisaties. Deze ontwikkeling heeft directe gevolgen voor ouders die op zoek zijn naar een betaalbare en toegankelijke opvangoplossing, aangezien het vergelijken van tarieven en diensten nu minder transparant is.
De vermindering van transparantie maakt het voor ouders moeilijker om een goed overzicht te krijgen van de kosten die verbonden zijn aan de opvangdiensten. Dit betekent dat ouders bijvoorbeeld niet gemakkelijk kunnen bepalen welke organisatie het beste tarief biedt of of een bepaalde dienst verhoudingsgewijs voordeliger is. In een markt waar de vraag naar opvang steeds groeit, is duidelijke prijsinformatie van groot belang. Het ontbreken van dergelijke informatie kan ertoe leiden dat ouders minder goed kunnen kiezen op basis van prijs, wat op zijn beurt kan leiden tot een ongelijke toegang tot opvangplekken of het verhogen van de totale opvangkosten.
Een van de redenen die zijn genoemd voor deze toename van ontransparantie is de complexiteit van de prijsstructuur bij sommige opvangorganisaties. Veel opvangplekken hanteren bijvoorbeeld verschillende tarieven afhankelijk van de leeftijd van het kind, de uren van opvang en eventuele extra diensten. Terwijl deze variaties gerechtvaardigd kunnen zijn, maken ze het voor ouders lastiger om een vergelijking te maken. Dit betekent dat ouders vaak meerdere organisaties moeten bezoeken of contact moeten opnemen met meerdere opvangaanbieders om een duidelijk beeld te krijgen van de werkelijke kosten. Deze extra inspanningen kunnen tijd- en moeitevergeend zijn, met name voor ouders die weinig tijd hebben om uitgebreid onderzoek te doen.
Om deze uitdagingen aan te pakken, is het belangrijk dat opvangorganisaties hun tarieven en diensten duidelijk en toegankelijk presenteren. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door middel van een overzichtelijke prijslijst op de website of via een rekentool die ouders helpt bij het bepalen van de totale kosten van de opvang. Zo’n tool kan ondersteuning bieden bij het vergelijken van verschillende aanbiedingen en het inschatten van de netto kosten. In het onderzoek dat in 2023 is uitgevoerd, is benadrukt dat rekentools zinvol kunnen zijn, maar dat deze instrumenten niet voldoende zijn als ouders onderlinge prijzen willen vergelijken. Daarom is het essentieel dat opvangorganisaties de basisprijs per uur op een duidelijke manier communiceren.
Daarnaast is het belangrijk dat er op maatschappelijk niveau aandacht komt voor de rol van transparantie in de opvangsector. Door het stimuleren van openbaar toegankelijke databases met uurtarieven per organisatie en regio, kan het vergelijkingproces voor ouders eenvoudiger worden. Ouders kunnen dan snel een overzicht krijgen van de beschikbare opvangplekken en de bijbehorende kosten, zonder dat ze urenlang moeten doorzoeken op meerdere websites. Dit kan zowel ouders als opvangorganisaties ondersteunen in het proces van het vinden van een geschikte opvangoplossing.
In de komende jaren zal het belang van transparantie en vergelijkbaarheid van uurtarieven waarschijnlijk blijven toenemen. Ouders zijn steeds geïnformeerdere consumenten en hebben meer behoefte aan duidelijke informatie om goede beslissingen te nemen. Daarom is het van groot belang dat opvangorganisaties en beleidsmakers samenwerken om de transparantie van prijzen te verbeteren en ouders beter te ondersteunen bij het vinden van de juiste opvangplek.
Toekomstige trends en behoeften in de buitenschoolse opvangsector
De buitenschoolse opvangsector blijkt in 2023 onderhevig aan verschillende ontwikkelingen die mogelijk ook invloed zullen hebben op de toekomstige richting van het aanbod en de vraag. Eén van de belangrijkste trends is de groeiende vraag naar kinderopvang, die gepaard gaat met een toename van de vraag naar opvangplekken en ondersteunende regelingen zoals de kinderopvangtoeslag. Het CBS-onderzoek uit 2024 duidt aan dat er in sommige regio’s een tekort aan opvangplekken is, terwijl in andere regio’s het aanbod overeenkomt met de vraag. Deze regionale verschillen kunnen in de toekomst leiden tot een verdieping van ongelijkheid in de toegang tot opvangplekken, met name in stadsgebieden waar de vraag hoog is.
Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat ouders steeds geïnformeerdere consumenten worden die een duidelijk overzicht willen van de kosten en het aanbod. Deze behoefte naar transparantie en vergelijkbaarheid van uurtarieven is een sterke driver voor verandering in de opvangsector. Opvangorganisaties en beleidsmakers zullen in de toekomst waarschijnlijk meer aandacht moeten besteden aan het verbeteren van de duidelijkheid van prijzen en diensten. Dit kan gedaan worden door middel van openbare databases, rekentools en overzichtelijke prijslijsten die ouders ondersteunen bij het maken van een betere keuze. Deze ontwikkeling is niet alleen gunstig voor ouders, maar ook voor de sector als geheel, omdat het leidt tot een eerlijkere en efficiëntere markt.
Een andere trend die in de komende jaren aandacht verdient, is de toenemende rol van technologie in de opvangsector. Met de toegang tot digitale platforms en online tools wordt het voor ouders steeds eenvoudiger om opvangplekken te vinden en te vergelijken. Echter, het is van belang dat deze digitale toegang voor alle ouders beschikbaar is, met name voor diegenen die minder ervaring hebben met digitale hulpmiddelen. In de toekomst zal het belang van toegankelijke en gebruiksvriendelijke digitale oplossingen waarschijnlijk alleen maar toenemen, wat inhoudt dat opvangorganisaties en beleidsmakers samenwerken om deze technologieën voor alle ouders beschikbaar te maken.
Bovendien is het belangrijk om te erkennen dat de opvangsector in de toekomst ook een rol kan spelen in het ondersteunen van gezinnen met specifieke behoeften. Bijvoorbeeld ouders met een lage inkomenssituatie, ouders met een migrantachtergrond of ouders van kinderen met een beperking kunnen extra ondersteuning nodig hebben bij het vinden en betalen van opvangplekken. In de komende jaren zal het belang van maatwerk en aangepaste opvangoplossingen waarschijnlijk toenemen, waarbij de sector zich moet richten op het voldoen aan de diversiteit van de behoeften van ouders en kinderen. Dit kan gerealiseerd worden door middel van flexibelere aanbiedingen, extra financiële ondersteuning en betere informatie voor ouders.
De buitenschoolse opvangsector staat dus voor een aantal uitdagingen en kansen in de komende jaren. Het is van belang dat opvangorganisaties, ouders en beleidsmakers samenwerken om deze trends te begrijpen en te benutten, zodat de opvangsector in staat blijft om het steeds groeiende aantal ouders en kinderen te ondersteunen. Door middel van een transparant, eerlijk en toegankelijk aanbod van opvangplekken en ondersteunende regelingen kan de sector zich verder ontwikkelen en een positieve bijdrage leveren aan de maatschappij.
Conclusie
In 2023 blijkt dat de buitenschoolse opvangsector in Nederland zich verder ontwikkelt, met name in termen van uurtarieven, toezlageregelingen en de vraag naar opvangplekken. Het gemiddelde opvangtarief voor dagopvang is met 7,5% gestegen ten opzichte van 2022, wat in verband staat met de stijgende inflatie. De overheid heeft in reactie op deze ontwikkeling het KOT-tarief verhoogd, wat heeft geleid tot een afname in het aantal organisaties dat tarieven boven het maximum opvangtarief aanbiedt. Dit suggereert dat de regelingen van de overheid een invloed hebben op de marktprijs van opvangdiensten.
De kinderopvangtoeslag blijft een belangrijk instrument voor ouders die financiële ondersteuning nodig hebben bij de kosten van opvang. Het CBS-onderzoek uit 2024 duidt aan dat het aantal huishoudens dat recht heeft op deze toeslag en daadwerkelijk gebruikmaakt van de toeslag in 2023 is toegenomen. Deze groei is een reflectie van de toenemende vraag naar opvangplekken in het land. Het is ook op te merken dat de toeslag niet alleen gericht is op de financiële ondersteuning van ouders, maar ook op het verhogen van de toegankelijkheid van kinderopvang in het algemeen. Door middel van de toeslag wordt de drempel voor ouders verlaagd om te werken of te studeren, wat een positieve invloed heeft op de arbeidsdeelname en de economische participatie van gezinnen.
Ondanks deze positieve ontwikkelingen blijkt er een groeiende uitdaging op het gebied van transparantie van uurtarieven. Het is steeds lastiger voor ouders om duidelijke informatie over de kosten van opvangdiensten te vinden, met name omdat sommige opvangorganisaties de uurprijs niet expliciet vermelden op hun website. Dit ontbreken aan transparantie maakt het voor ouders moeilijker om een goed overzicht te krijgen van de beschikbare opvangplekken en de bijbehorende kosten. Een mogelijke oplossing voor deze uitdaging is het stimuleren van duidelijke prijsinformatie en het gebruik van rekentools die ouders ondersteunen bij het vergelijken van tarieven en diensten. Door middel van dergelijke maatregelen kan de markt voor opvangdiensten eerlijker en efficiënter worden.
In de toekomst zullen de trends in de buitenschoolse opvangsector waarschijnlijk verder ontwikkelen. De vraag naar opvangplekken zal waarschijnlijk blijven groeien, terwijl de toegang tot opvangplekken in sommige regio’s beperkt blijft. Daarnaast zal de behoefte naar transparantie en vergelijkbaarheid van uurtarieven waarschijnlijk blijven toenemen. Dit betekent dat opvangorganisaties en beleidsmakers samenwerken om het aanbod van opvangplekken te verbeteren en ouders beter te ondersteunen bij het vinden van de juiste opvangoplossing.
De buitenschoolse opvangsector speelt een cruciale rol in de maatschappij, zowel voor ouders als voor kinderen. Door middel van een eerlijke, toegankelijke en transparante markt kan de sector zich verder ontwikkelen en een positieve bijdrage leveren aan de toekomstige samenleving. Het is van belang dat ouders, opvangorganisaties en beleidsmakers samenwerken om de voordelen van de buitenschoolse opvang te benutten en de uitdagingen aan te pakken.