Ouderschapsverlof is een belangrijke mogelijkheid voor werkende ouders om meer tijd met hun kind door te brengen. Het biedt een gelegenheid om de eerste maanden of jaren van een kinds leven intenser te ervaren en tegelijkertijd te blijven verbonden met de beroepspraktijk. Voor velen is het echter een complexe regeling die zowel juridische als fiscale aspecten omvat. In dit artikel worden de kernaspecten van ouderschapsverlof besproken, met een focus op de invloed op inkomsten, toegang tot uitkeringen en toeslagen, en de fiscale korting die beschikbaar is. Het artikel is gericht op werkende ouders en biedt duidelijke uitleg op basis van de regels die gelden in Nederland.
Wat is ouderschapsverlof?
Ouderschapsverlof is een wettelijk recht voor werkende ouders om verlof te nemen om extra tijd door te brengen met hun kind. Zowel moeders als vaders, adoptieouders en pleegouders kunnen gebruik maken van deze regeling. Het verlof kan worden opgenomen naast andere verlofvormen zoals zwangerschapsverlof, bevallingsverlof en geboorteverlof.
De wettelijke regeling zegt dat ouders recht hebben op ouderschapsverlof tot het kind 8 jaar oud is. De totale duur van ouderschapsverlof is 26 keer de werkweek (bijvoorbeeld 26 weken als de werkweek 32 uur is). Sinds 2 augustus 2022 is een deel van ouderschapsverlof betaald: ouders kunnen 9 weken een uitkering van UWV ontvangen. Het overige deel is onbetaald, tenzij anders afgesproken in een cao of arbeidsovereenkomst.
Invloed van ouderschapsverlof op inkomsten
Een van de belangrijkste vragen die ouders stellen is hoe ouderschapsverlof hun inkomsten beïnvloedt. In de praktijk geldt dat ouderschapsverlof in de meeste gevallen onbetaald is, tenzij het verlof valt binnen de betaalde 9 weken. Hieronder worden de mogelijke gevolgen besproken.
Betaald ouderschapsverlof
Sinds 2022 is er een betaalde component in de regeling. Ouders die binnen het eerste levensjaar van het kind ouderschapsverlof opnemen, kunnen 9 weken lang een uitkering van UWV ontvangen. Deze uitkering is gebaseerd op 70% van het gemiddelde dagloon. Het UWV berekent het uitkeringsbedrag aan de hand van het sociaalverzekeringsloon van de ouder in het jaar voor de verlofaanvraag.
De uitkering wordt voor minimaal één en maximaal negen werkweken uitgekeerd, afhankelijk van de werkweek. Bijvoorbeeld: een ouder die 32 uur per week werkt, ontvangt minimaal 32 uur en maximaal 288 uur (9 x 32 uur) aan uitkering. De uitkering geldt altijd voor hele werkweken: als een ouder 24 uur werkt, krijgt die minimaal 24 uur en maximaal 216 uur uitkering.
Het is belangrijk om op te merken dat de uitkering niet automatisch wordt uitgekeerd. De ouder moet actief aanvragen en voldoen aan bepaalde voorwaarden, zoals een geldige arbeidsovereenkomst en het opnemen van verlof binnen de aangegeven tijdspanne. Daarnaast is het mogelijk om overgebleven uren van het betaalde ouderschapsverlof te gebruiken als onbetaald ouderschapsverlof.
Invloed op vakantiegeld en vakantiedagen
Ouderschapsverlof heeft een directe invloed op de opbouw van vakantiegeld en vakantiedagen. De dagen van ouderschapsverlof worden niet meegerekend als gewerkte dagen. Dit betekent dat ouders minder vakantiegeld kunnen opbouwen en minder vakantiedagen kunnen opnemen dan normaal.
Deze invloed kan vooral merkbaar zijn op lange termijn, bijvoorbeeld bij pensioenaanleg of bij het opbouwproces van verlof in de jaren na de kinderjaren. Het is daarom belangrijk om dit aspect in overleg met de werkgever te bespreken en indien mogelijk te plannen.
Ouderschapsverlof en toeslagen
Ouderschapsverlof kan ook van invloed zijn op de hoogte van toeslagen. Een daling van het inkomen kan leiden tot veranderingen in de uitkeringen zoals kinderopvangtoeslag, zorgtoeslag en huurtoeslag. Omdat ouders tijdens ouderschapsverlof minder inkomsten ontvangen, is er een kans dat ze aanspraak kunnen maken op hogere toeslagen of aanvullende bijstand.
Een daling van het inkomen kan ertoe leiden dat het inkomen onder het sociaal minimum komt. Het sociaal minimum is het minimumbedrag dat een persoon nodig heeft voor levensonderhoud. Ouders die in deze situatie verkeren kunnen aanspraak maken op aanvullende bijstand, afhankelijk van hun situatie en woonplaats. Het is daarom belangrijk om contact op te nemen met de gemeente om te informeren over de mogelijkheden.
Fiscale korting bij ouderschapsverlof
Een specifieke mogelijkheid voor ouders is de fiscale korting bij ouderschapsverlof. Deze korting is een fiscale tegemoetkoming die medewerkers kunnen in aanspraak nemen om de inkomstenvermindering tijdens ouderschapsverlof te compenseren.
De korting is niet automatisch toegekend, maar moet expliciet aangevraagd worden bij de Belastingdienst. Medewerkers zijn verantwoordelijk voor het aanvragen van de korting. Het is een fiscale voordelenregeling die gericht is op het verlichten van het financiële effect van het ouderschapsverlof.
De korting kan worden aangevraagd bij de Belastingdienst en geldt voor het hele ouderschapsverlof, zowel voor de betaalde als de onbetaalde uren. Het is belangrijk om te weten dat de korting geen loonverhoging is, maar een fiscaal instrument dat het inkomensniveau tijdens ouderschapsverlof verlaagt, waardoor de belastingaangifte gunstiger uitvalt.
Aanvragen en opnemen van ouderschapsverlof
Het aanvragen en opnemen van ouderschapsverlof moet goed worden georganiseerd. Ouders moeten schriftelijk om ouderschapsverlof vragen aan hun werkgever. De werkgever moet binnen 4 weken op het verzoek reageren. Totdat het verzoek is beoordeeld, blijft het verlof in de oorspronkelijke vorm gelden.
Het is ook mogelijk om ouderschapsverlof te onderbreken of te stoppen. Dit moet eveneens schriftelijk worden aangevraagd. Ouders kunnen kiezen om het verlof verspreid of aaneengesloten op te nemen. Bijvoorbeeld: een paar uur per week gedurende meerdere weken of alles achter elkaar in volledige werkweken.
Ouders met meerdere werkgevers hebben het volledige betaald ouderschapsverlof beschikbaar bij elke baan. De werkgevers moeten de uitkering apart aanvragen bij UWV.
Ouderschapsverlof en ziekte
Een mogelijke complicatie tijdens ouderschapsverlof is ziekte. Wordt een ouder ziek tijdens ouderschapsverlof, dan betaalt de werkgever alleen de uren die normaal gesproken gewerkt zouden worden. Tijdens ziekte is er geen recht op het verlof of op de uitkering.
Het is daarom verstandig om een reserveplan op te stellen en eventueel met een partner of dichtstbijzijnde familie te overleggen. Ook is het aan te raden om zorgverzekeringen en eventuele ziektekostenverzekeringen te controleren om te zien of er aanvullende bescherming beschikbaar is.
Ouderschapsverlof bij diverse werkmodellen
Ouderschapsverlof is beschikbaar voor diverse werkmodellen. Zo kunnen ook ouders die werken als alfahulp, particuliere huishoudelijke hulp, directeur-grootaandeelhouder, oproepkracht of student met een beroepsbegeleidende leerweg gebruik maken van ouderschapsverlof.
De voorwaarden voor ouderschapsverlof zijn vergelijkbaar voor alle werkmodellen. Ouders moeten aan een aantal voorwaarden voldoen, zoals het werken in loondienst of in een vergelijkbare situatie. Ook moet ouderschapsverlof binnen 1 jaar na de geboorte van het kind of binnen 1 jaar na de opname van het kind in het gezin worden opgenomen.
Invloed van ouderschapsverlof op wettelijke verlof
Een belangrijk aspect is dat de dagen van ouderschapsverlof niet worden meegerekend bij het berekenen van het wettelijk verlof. Dit betekent dat ouders minder vakantiedagen kunnen opnemen of minder vakantiegeld kunnen opbouwen.
Ouders moeten dit dus in overleg met hun werkgever bespreken, zodat er een duidelijk plan is voor het opbouwen van verlof in de jaren na het ouderschapsverlof. Ook is het verstandig om dit aspect te overwegen bij het maken van keuzes over het aantal weken ouderschapsverlof dat wordt genomen.
Overweegingen bij het opnemen van ouderschapsverlof
Het opnemen van ouderschapsverlof is een belangrijke beslissing die meerdere aspecten omvat. Ouders moeten niet alleen denken aan de financiële gevolgen, maar ook aan de impact op hun beroepsloopbaan, hun relatie met hun partner en hun gezondheid.
Het is verstandig om ouderschapsverlof slim in te zetten. Bijvoorbeeld: het verlof verspreiden over meerdere jaren of een deel van het verlof combineren met het werken in deelentijd. Deze keuzes kunnen helpen om de balans tussen werk en gezin te behouden.
Ouders kunnen ook overwegen om ouderschapsverlof aan te vragen in combinatie met andere verlofvormen, zoals zwangerschapsverlof of geboorteverlof. Dit kan leiden tot een langere periode van afwezigheid van het werk, maar biedt tegelijkertijd meer tijd voor het kind.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een waardevolle regeling voor werkende ouders. Het biedt de mogelijkheid om meer tijd door te brengen met hun kind en tegelijkertijd verbonden te blijven met de beroepspraktijk. Ouderschapsverlof heeft echter ook gevolgen voor het inkomen, de opbouw van verlof en de toegang tot uitkeringen.
Het is belangrijk om zich goed te informeren over de regels, voorwaarden en mogelijkheden. Ouders kunnen gebruik maken van de betaalde 9 weken, de fiscale korting en eventuele toeslagen om de financiële impact van ouderschapsverlof te verlichten. Het is verstandig om ouderschapsverlof slim in te zetten, zodat er op lange termijn geen nadelige gevolgen ontstaan voor de carrière of de financiële situatie.
Door goed te plannen, overleg met de werkgever aan te gaan en eventueel hulp te zoeken bij UWV of de gemeente, kunnen ouders de regeling optimaal gebruiken om de eerste jaren van hun kinds leven intenser te ervaren.