Sinds 2 augustus 2022 is het betaald ouderschapsverlof in Nederland wettelijk geregeld. Dit betekent dat ouders nu een gedeelte van hun ouderschapsverlof kunnen ontvangen in de vorm van een uitkering via het UWV. In dit artikel wordt uitgelegd hoe het betaald ouderschapsverlof werkt, welke voorwaarden gelden, hoe de uitkering wordt verstrekt en wat de gevolgen zijn voor het opbouwen van vakantie-uren, PBL-uren en pensioen. De uitleg is gebaseerd op de beschikbare informatie uit de relevante bronnen, inclusief wetsteksten, CAO-regelingen en praktische voorbeeldsituaties.
Het ouderschapsverlof in Nederland is sinds de inwerkingtreding van de Wet betaald ouderschapsverlof op 2 augustus 2022 voor 9 van de 26 toegestane weken betaald. Dit geldt zolang de verlofperiode wordt opgenomen binnen het eerste levensjaar van het kind. Voor adoptie- of pleegouderschap is het betaald ouderschapsverlof beschikbaar voor kinderen jonger dan 8 jaar. In het geval van meerdere kinderen, zoals bij meerlingen of bij meervoudige adopties, kan voor elk kind apart aanspraak worden gemaakt op 9 weken betaald ouderschapsverlof. Echter, bij meervoudige pleegkinderen is de uitkering slechts mogelijk voor één kind.
Het ouderschapsverlof in zijn geheel bedraagt 26 keer de werkweek (per kind), wat betekent dat ouders in totaal 26 weken verlof kunnen opnemen. Daarvan is er sinds 2022 mogelijkheid om 9 weken betaald te ontvangen via een uitkering van het UWV. De overige 17 weken ouderschapsverlof zijn in principe onbetaald, hoewel sommige werkgevers deze wel kunnen aanvullen met eigen middelen.
Het recht op uitkering
Om aanspraak te kunnen maken op de uitkering voor het betaald ouderschapsverlof, moeten ouders voldoen aan een aantal voorwaarden. Ten eerste moet het kind jonger zijn dan 1 jaar bij de opname van het verlof. Bij adoptie of pleegkinderen moet het verlof binnen het eerste jaar na de feitelijke adoptie of plaatsing worden genomen.
De uitkering wordt uitgekeerd voor 9 weken ouderschapsverlof, wat overeenkomt met 70 procent van het normale salaris. Dit betekent dat de werknemer zelf 30 procent van het loon over de verlofperiode moet opbrengen. De werkgever vraagt de uitkering aan via de Verzuimmelder of Digipoort. Dit kan pas vanaf 2 augustus 2022. De uitkering wordt achteraf uitgekeerd nadat de werknemer minimaal één keer het aantal uren van de werkweek als betaald ouderschapsverlof heeft opgenomen.
Het recht op de uitkering is beperkt tot éénmalig gebruik per kind. Ouders kunnen het verlof op elk gewenste moment opnemen, maar de verlofperiode moet binnen het eerste levensjaar van het kind worden genomen. Verlof dat niet op tijd wordt aangevraagd, vervalt.
Opbouw van vakantie-uren en PBL-uren
Een belangrijk aspect van het betaald ouderschapsverlof is de vraag of het verlof leidt tot opbouw van vakantie-uren en PBL-uren. Volgens de Wet betaald ouderschapsverlof is er geen recht op loon tijdens het verlof, maar wel op een uitkering. Dit heeft gevolgen voor het opbouwen van vakantie-uren en PBL-uren.
Vakantie-uren
Sinds 2 augustus 2022 is het recht op opbouw van vakantie-uren tijdens het betaald ouderschapsverlof wettelijk geregeld. Dit betekent dat de werknemer wel vakantie-uren opbouwt tijdens de 9 weken betaald ouderschapsverlof. De opbouw van vakantie-uren is echter afhankelijk van de CAO-regeling waarin de werknemer is aangesloten. In sommige CAO's is aangegeven dat de vakantietoeslag slechts opgebouwd wordt over het feitelijk verdiende salaris, en niet over de uitkering. Hierdoor bouwt de werknemer in beginsel geen vakantietoeslag op over de uitkering. Wel moet de som van loon plus vakantietoeslag over alle gewerkte uren ten minste 108 procent van het minimumloon zijn.
PBL-uren
Het opbouwen van PBL-uren is anders geregeld. De PBL (Persoonlijk Levensfase Budget) is een wettelijk verankerd budget dat een werknemer opbouwt na het vijfendertigste levensjaar. Het betaald ouderschapsverlof leidt niet automatisch tot opbouw van PBL-uren, omdat het hier geen sprake is van loon, maar van een uitkering. Dit betekent dat werknemers tijdens het ouderschapsverlof geen PBL-uren opbouwen. De opbouw van PBL-uren is dus exclusief het betaald ouderschapsverlof, en wordt alleen berekend over het feitelijk verdiende salaris.
Pensioenopbouw
Ook het opbouwen van pensioen tijdens het betaald ouderschapsverlof is beperkt. Het inkomen tijdens het ouderschapsverlof is geen loon, maar een uitkering. Hierdoor bouwt een werknemer geen pensioen op tijdens de verlofperiode. Echter, de werknemer heeft wel de mogelijkheid om de pensioenopbouw vrijwillig voort te zetten. Dit kan door bijvoorbeeld een bijdrage aan het pensioenfonds te doen, hoewel dit extra kosten met zich meebrengt.
Aanvullend geboorteverlof en betaald ouderschapsverlof
Naast het betaald ouderschapsverlof zijn er ook andere vormen van ouderschapsverlof in de wet geregeld, zoals geboorteverlof en aanvullend geboorteverlof.
Geboorteverlof
Bij de geboorte van een kind heeft de werknemer recht op 1 week geboorteverlof. Deze week hoeft niet achter elkaar opgenomen te worden, maar moet wel binnen 4 weken na de geboorte worden genomen. Tijdens het geboorteverlof betaalt de werkgever het loon volledig, wat uit het Persoonlijk Levensgegevens Budget (PGB) komt. Er is geen vergoeding voor de werkgever.
Aanvullend geboorteverlof
Als het geboorteverlof volledig is opgenomen, heeft de werknemer recht op aanvullend geboorteverlof. Dit verlof kan binnen 6 maanden na de geboorte van het kind worden genomen. Tijdens het aanvullend geboorteverlof wordt het loon voor maximaal 5 weken doorbetaald tegen 70 procent. Deze uitkering wordt aangevraagd bij UWV.
Het verschil tussen onbetaald en betaald ouderschapsverlof
Het ouderschapsverlof in Nederland bestaat uit 26 weken, verdeeld in een betaald en een onbetaald deel. Het betaald deel, dat sinds 2022 mogelijk is, bevat 9 weken, waarvan 70 procent uitgekeerd wordt via UWV. De overige 17 weken ouderschapsverlof zijn in principe onbetaald, tenzij de werkgever dit aanvult.
Het onbetaalde ouderschapsverlof kan op elk gewenst moment worden genomen, zolang het binnen het eerste levensjaar van het kind of binnen het eerste levensjaar van de adoptie of pleeggeplaatse kind wordt genomen. Ouders kunnen het verlof op verschillende manieren spreiden, bijvoorbeeld in blokken of verdeeld over meerdere weken. Het verlof moet echter uiterlijk binnen 8 jaar na de geboorte of adoptie worden genomen.
Aanvragen en administratie
Het aanvragen van het betaald ouderschapsverlof is een administratief proces dat via de werkgever wordt gedaan. De werknemer moet een verzoek indienen bij de werkgever, waarin de verlofperiode, het aantal uren en de spreiding van het verlof per week zijn opgenomen. Dit verzoek moet schriftelijk zijn en uiterlijk twee maanden voor de gewenste ingangsdatum worden ingediend.
De werkgever is verantwoordelijk voor het indienen van de aanvraag bij UWV. De uitkering wordt als een WAZO-uitkering verstrekt en kan in maximaal drie delen worden uitgekeerd. De werkgever vraagt de uitkering achteraf aan nadat de werknemer minimaal één keer het aantal uren van de werkweek als betaald ouderschapsverlof heeft opgenomen.
Aanvullende regelingen en CAO’s
In sommige CAO’s zijn er aanvullende afspraken gemaakt met betrekking tot het betaald ouderschapsverlof. Bijvoorbeeld in de CAO Gehandicaptenzorg is bepaald dat de vakantietoeslag niet wordt opgebouwd over de uitkering van het ouderschapsverlof. Dit betekent dat werknemers in deze sector in beginsel geen vakantietoeslag opbouwen over de uitkering.
Bij de cao-vraag van de ZKN-organisatie is aangegeven dat er mogelijk afwijkende afspraken zijn gemaakt over de opbouw van PBL-uren. Het is belangrijk dat werknemers zich informeren over de specifieke regels van hun CAO, omdat deze invloed kunnen hebben op de opbouw van vakantie-uren, PBL-uren en pensioen.
Praktische voorbeelden
Stel, een werknemer verdient een maandloon van €3.000 en werkt 36 uur per week. De werknemer wil 9 weken ouderschapsverlof opnemen. Tijdens deze 9 weken krijgt hij 70 procent van zijn loon uitgekeerd via UWV, wat overeenkomt met €2.100 per maand. De werknemer moet dus zelf €900 extra opbrengen.
De opbouw van vakantie-uren tijdens deze periode is wettelijk geregeld, zodat hij wel vakantie-uren opbouwt, maar de vakantietoeslag wordt in beginsel niet opgebouwd. De werknemer bouwt ook geen PBL-uren op tijdens deze periode, omdat het hier geen sprake is van loon, maar van een uitkering.
Samenvatting
Het betaald ouderschapsverlof is sinds 2 augustus 2022 een wettelijk gereguleerde vorm van ouderschapsverlof in Nederland. Het recht op uitkering is beperkt tot 9 weken, waarvan 70 procent wordt uitgekeerd via UWV. De werknemer moet zelf 30 procent van het loon over deze periode opbrengen. Het verlof kan op elk gewenst moment binnen het eerste levensjaar van het kind worden genomen.
Het ouderschapsverlof in zijn geheel bedraagt 26 weken, waarvan 17 weken onbetaald zijn. Het opbouwen van vakantie-uren tijdens het betaald ouderschapsverlof is wettelijk geregeld, maar het opbouwen van PBL-uren en pensioen is beperkt. De werknemer bouwt geen PBL-uren op tijdens het ouderschapsverlof, omdat het hier geen sprake is van loon. Pensioen kan vrijwillig voortgezet worden, maar dit levert extra kosten op.
Het aanvragen van het betaald ouderschapsverlof is een administratief proces dat via de werkgever wordt gedaan. Het is belangrijk om zich te informeren over de specifieke regels van de CAO waarin de werknemer is aangesloten, omdat deze invloed kunnen hebben op de opbouw van vakantie-uren, PBL-uren en pensioen.