Wettelijk ouderschapsverlof in Nederland is sinds 2 augustus 2022 een gereglementeerde vorm van verlof die ouders de mogelijkheid biedt om tijd te doorbrengen met hun kind. Het verlof is van toepassing op werkende ouders, inclusief moeders, vaders, adoptieouders en pleegouders. Sinds deze data is een deel van het ouderschapsverlof betaald geregeld via het UWV, wat betekent dat ouders financiële ondersteuning krijgen tijdens een gedeelte van hun verlof. In dit artikel wordt ingegaan op de wettelijke regeling van ouderschapsverlof, de betalingsaspecten, de praktische toepassing en eventuele afwijkende regels op basis van collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s).
Wettelijk ouderschapsverlof: Informatie en voorwaarden
Ouderschapsverlof is een wettelijk recht dat beschikbaar is voor alle werkende ouders in Nederland. Het verlof kan worden genomen tot het kind 8 jaar is. De totale duur van het ouderschapsverlof is gelijk aan 26 keer de wekelijkse arbeidsduur van de werknemer. Dit geldt voor elk kind, inclusief meerlingen. De werknemer kan het ouderschapsverlof opnemen op een manier die het meest geschikt is, bijvoorbeeld door het verlof te spreiden over meerdere weken of maanden. Echter, het verlof moet worden genomen voor de achttiende verjaardag van het kind, anders vervalt het.
Het verzoek om ouderschapsverlof moet schriftelijk worden ingediend bij de werkgever, uiterlijk twee maanden voordat de verlofperiode begint. Bij het verzoek moet worden aangegeven welke periode het verlof wordt genomen, hoeveel uren per week en hoe deze uren worden gespreid. Werknemers hebben recht op ouderschapsverlof, ook in geval van onvoorziene omstandigheden, tenzij dit leidt tot ernstige ontwrichting van de bedrijfsgang. Het verlof kan na vier weken worden genomen, maar kan ook eerder worden ingelast.
Betaald ouderschapsverlof
Sinds 2 augustus 2022 is een deel van het ouderschapsverlof wettelijk betaald geregeld. Ouders kunnen een uitkering van het UWV aanvragen voor 9 van de 26 weken ouderschapsverlof. Deze uitkering moet worden genomen binnen het eerste levensjaar van het kind. De uitkering bedraagt 70% van het dagloon van de werknemer, maar is maximaal gelijk aan 70% van het maximum dagloon dat voor het UWV-stipendium geldt. De uitkering wordt aangevraagd door de werkgever bij het UWV en wordt achteraf uitbetaald. Tijdens de betaalde weken van ouderschapsverlof bouwt de werknemer wel vakantiedagen op, maar geen pensioen.
Het betaalde ouderschapsverlof geldt voor kinderen die op of na 2 augustus 2022 zijn geboren. Als het verlof niet binnen het eerste levensjaar van het kind wordt genomen, vervalt het betaalde gedeelte, maar de werknemer behoudt het recht op het totale ouderschapsverlof. Dit verlof is dan echter onbetaald. Werknemers die het betaalde ouderschapsverlof niet opnemen, kunnen het later opnemen, maar dan zonder uitkering via het UWV.
Onbetaald ouderschapsverlof
Naast de 9 weken betaald ouderschapsverlof is er ook een onbetaald deel van 17 weken. Ouders kunnen dit verlof opnemen tot het kind 8 jaar is. Het onbetaald ouderschapsverlof is wettelijk geregeld, maar het is mogelijk dat in een CAO of arbeidsovereenkomst andere of gunstigere regels zijn afgesproken. Deze regels kunnen bijvoorbeeld gunstiger zijn dan de wettelijke regeling, zoals een hoger uitkeringspercentage of meer betaalde weken. Ouders worden aangeraden om altijd te controleren wat voor regels van toepassing zijn op hun werkgelegenheid.
Het onbetaalde ouderschapsverlof heeft geen invloed op de opbouw van vakantiedagen of pensioen. Het is echter mogelijk dat een werkgever in een CAO andere afspraken heeft gemaakt over de opbouw van vakantiedagen. Werknemers die het onbetaalde ouderschapsverlof opnemen, kunnen rekening houden met eventuele gevolgen voor toeslagen of het sociaal minimum. In dat geval is het mogelijk om aanvullende bijstand aan te vragen bij het UWV of bij de gemeente.
Ouderschapsverlof en feestdagen
Het opnemen van ouderschapsverlof op een feestdag is mogelijk. Als het ouderschapsverlof op een vaste dag in de week wordt genomen en deze valt samen met een feestdag, dan blijft het verlof geldig. Er is geen wettelijke regeling die voorziet in het schuiven van ouderschapsverlof naar een andere dag. Afspraken over feestdagen zijn mogelijk via CAO’s, maar dit is niet standaard in alle arbeidsovereenkomsten verwerkt. Werknemers die het ouderschapsverlof op een feestdag willen opnemen, moeten dit aan hun werkgever vooraf duidelijk maken.
Ouderschapsverlof en arbeidsongeschiktheid
Ouderschapsverlof kan ook worden genomen door werknemers die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn. Echter, dit kan complicaties veroorzaken bij de re-integratie naar het werk. Het is belangrijk dat ouders in zo’n geval zo snel mogelijk weer aan het werk kunnen. De bedrijfsarts of arbodienst kan beoordelen of het ouderschapsverlof de re-integratie in de weg staat. Werknemers die het ouderschapsverlof in combinatie met gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid willen opnemen, moeten dit goed afwegen en eventueel advies zoeken bij de werkgever of de arbodienst.
Ouderschapsverlof en wisseling van werkgever
Als het dienstverband van de werknemer eindigt voordat het ouderschapsverlof volledig is genomen, heeft de werknemer bij de nieuwe werkgever recht op het ongebruikte gedeelte van het ouderschapsverlof. Dit geldt zowel voor het betaalde als het onbetaalde gedeelte van het ouderschapsverlof. Op verzoek van de werknemer moet de werkgever een verklaring geven waarin staat hoeveel recht op ouderschapsverlof er nog is. Dit is belangrijk bij een wisseling van werkgever, zodat het ouderschapsverlof kan worden voortgezet.
Aanvullende regelingen in CAO’s
CAO’s kunnen aanvullende regelingen bevatten die gunstiger zijn dan de wettelijke regeling. Deze regelingen kunnen bijvoorbeeld een hoger uitkeringspercentage bieden of meer betaalde weken verstrekt. In sommige CAO’s zijn er ook regels voor de opbouw van vakantiedagen en pensioen tijdens het ouderschapsverlof. Ouders worden aangeraden om altijd te controleren wat voor regels gelden in hun CAO of arbeidsovereenkomst. Dit is van belang om te weten wat er geldt voor het betaalde en onbetaalde ouderschapsverlof, en of er aanvullende regelingen zijn voor vakantieopbouw of pensioen.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een wettelijk recht dat beschikbaar is voor alle werkende ouders in Nederland. Het verlof kan worden genomen tot het kind 8 jaar is en bestaat uit 26 keer de wekelijkse arbeidsduur. Sinds 2 augustus 2022 is een deel van het ouderschapsverlof wettelijk betaald geregeld via het UWV. Ouders kunnen een uitkering aanvragen voor 9 van de 26 weken ouderschapsverlof, die moet worden genomen binnen het eerste levensjaar van het kind. De uitkering bedraagt 70% van het dagloon van de werknemer, maar is maximaal gelijk aan 70% van het maximum dagloon dat voor het UWV-stipendium geldt. De uitkering wordt aangevraagd door de werkgever bij het UWV en wordt achteraf uitbetaald.
Naast het betaalde gedeelte van het ouderschapsverlof is er ook een onbetaald deel van 17 weken. Ouders kunnen dit verlof opnemen tot het kind 8 jaar is. Het onbetaalde ouderschapsverlof is wettelijk geregeld, maar het is mogelijk dat in een CAO of arbeidsovereenkomst andere of gunstigere regels zijn afgesproken. Ouders worden aangeraden om altijd te controleren wat voor regels gelden op hun werkgelegenheid. Het opnemen van ouderschapsverlof heeft gevolgen voor vakantieopbouw en pensioen, afhankelijk van de betalingsregeling. In sommige CAO’s zijn er aanvullende regelingen voor de opbouw van vakantiedagen of pensioen tijdens het ouderschapsverlof.
Het ouderschapsverlof kan ook worden genomen op een feestdag, maar er is geen wettelijke regeling die voorziet in het schuiven van ouderschapsverlof naar een andere dag. Afspraken over feestdagen zijn mogelijk via CAO’s, maar dit is niet standaard in alle arbeidsovereenkomsten verwerkt. Ouders die het ouderschapsverlof op een feestdag willen opnemen, moeten dit aan hun werkgever vooraf duidelijk maken. Het ouderschapsverlof kan ook worden genomen in combinatie met gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid, maar dit kan complicaties veroorzaken bij de re-integratie naar het werk. Ouders in zo’n geval moeten dit goed afwegen en eventueel advies zoeken bij de werkgever of de arbodienst.