Het nieuwe ouderschapsverlof in 2024: rechten, regels en praktische toepassing

Sinds 2022 is er een wetswijziging doorgevoerd die betrekking heeft op het ouderschapsverlof in Nederland. Deze wijziging biedt ouders meer flexibiliteit en recht op betaald verlof in het eerste levensjaar van hun kind. In deze uitgebreide gids wordt besproken wat ouderschapsverlof inhoudt, wie er recht op heeft, hoe ouders het verlof kunnen opnemen, hoe het betaald wordt, en wat de mogelijkheden zijn bij wisseling van werkgever.

Het ouderschapsverlof is bedoeld om ouders in staat te stellen hun werk- en zorgtakken beter te combineren. Het verlof is een aanvulling op bestaande regelingen zoals zwangerschapsverlof en geboorteverlof. Bovendien is het een onderdeel van de bredere maatregelen om het evenwicht tussen werk en privé te verbeteren, met als doel meer gelijkheid tussen moeders en vaders in het opvoederschap.

Wat is ouderschapsverlof?

Ouderschapsverlof is een wettelijk verlof dat ouders in loondienst toestaat tijdelijk minder te werken om meer tijd met hun kind door te brengen. Het is een flexibele regeling die kan worden ingezet tot het kind 8 jaar oud is. Het verlof kan worden opgenomen in verschillende vormen: als volledig verlof, gedeeltelijk verlof of verspreid over meerdere dagen.

Het ouderschapsverlof bestaat uit twee delen:

Betaald ouderschapsverlof: Sinds augustus 2022 is er een wettelijk recht op 9 weken betaald ouderschapsverlof, dat in het eerste levensjaar van het kind genomen moet worden. Tijdens deze 9 weken ontvangen ouders een uitkering van minimaal 70% van hun dagloon. In sommige collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s) kan dit percentage hoger zijn, tot zelfs 100%.
Onbetaald ouderschapsverlof: Daarnaast is er een onbetaald deel van 17 weken dat ouders kunnen opnemen, bijvoorbeeld als het kind jongger is of als ouders na het eerste levensjaar nog extra tijd willen besteden aan hun kind. Dit verlof kan worden ingezet tot het kind 8 jaar oud is.

Het totale aantal ouderschapsverlofuren dat ouders recht op hebben, is 26 keer het aantal uur dat zij per week werken. Bijvoorbeeld bij een voltijdse baan van 40 uur per week, is het totale verlof recht op 1040 uur (26 x 40 uur).

Het ouderschapsverlof is beschikbaar voor beide ouders, zowel voor biologische als voor adoptie- of stiefkinderen. Ook pleegouders hebben recht op ouderschapsverlof.

Wie heeft recht op ouderschapsverlof?

Recht op ouderschapsverlof hebben alleen werknemers in loondienst. Dit betekent dat zelfstandigen en vrijwilligers geen recht hebben op ouderschapsverlof. Beide ouders kunnen recht op ouderschapsverlof krijgen, mits ze beiden in loondienst zijn.

Betaald ouderschapsverlof

Sinds 2022 hebben beide ouders in het eerste levensjaar van hun kind recht op 9 weken betaald ouderschapsverlof. Dit verlof is bovenop het bestaande zwangerschaps- en geboorteverlof. Het kan op verschillende manieren worden ingezet:

In één blok (9 weken achter elkaar)
Verspreid over meerdere dagen per week
Gedurende een aantal uren per dag

Het verlof moet binnen het eerste levensjaar van het kind worden genomen. Als ouders het betaald verlof later opnemen, wordt het automatisch onbetaald.

Onbetaald ouderschapsverlof

Daarnaast is er ook een onbetaald deel van 17 weken ouderschapsverlof beschikbaar. Dit verlof kan worden opgenomen tot het kind 8 jaar oud is. Het is mogelijk om het betaald en onbetaald verlof te combineren. De indeling is flexibel.

Hoe werkt ouderschapsverlof in de praktijk?

Aanvragen en opnemen

Ouders kunnen ouderschapsverlof aanvragen bij hun werkgever. De werkgever is verplicht om het verlof te aanvaarden, tenzij het voor het bedrijf onoverkomelijke problemen zou oorzaken. In dat geval moet de werkgever dit goed onderbouwen. In de praktijk komt dit echter vrij zelden voor.

Ouders moeten aangeven hoe ze het ouderschapsverlof willen inzetten. De werkgever en ouder kunnen afspreken hoe het verlof verwerkt wordt in het werkrooster. In sommige gevallen kan het verlof ook verspreid worden over meerdere jaren of gedeeltelijk worden ingezet.

Aanvullende afspraken in CAO’s

Het wettelijk kader voor ouderschapsverlof kan worden uitgebreid door afspraken in CAO’s (collectieve arbeidsovereenkomsten). In sommige CAO’s is bepaald dat ouders meer verlof kunnen opnemen of dat het betaald verlof langer kan duren. Ook kan in CAO’s worden geregeld dat het verlof in combinatie genomen kan worden met vakantie.

Betaalde uren en loon

Tijdens het betaald ouderschapsverlof ontvangen ouders een uitkering van minimaal 70% van hun dagloon. Let op: dit dagloon is gemaximeerd. In sommige CAO’s is het percentage hoger, tot wel 100%. Ouders kunnen dus niet veronderstellingen maken op basis van hun reguliere loon, maar moeten de regels van hun CAO en werkgever nalezen.

Voor het betaald ouderschapsverlof is het belangrijk dat het verlof binnen het eerste levensjaar van het kind genomen wordt. Daarna is het verlof automatisch onbetaald, ook al is het nog binnen de 8-jarige leeftijd.

Ouderschapsverlof en wisseling van werkgever

Een veelgestelde vraag is of ouderschapsverlof meegenomen kan worden naar een nieuwe werkgever. Dit is mogelijk, mits het verlof nog niet volledig is opgenomen. De oude werkgever is verplicht om een verklaring te geven over het aantal uren ouderschapsverlof dat nog beschikbaar is.

De nieuwe werkgever kan deze verklaring gebruiken om het resterende verlof in te zetten. In het geval dat de oude werkgever niet meer te bereiken is (bijvoorbeeld failliet is gegaan), kan de nieuwe werkgever af gaan op de berekening van de ouder, mits het aantal uren gelijk blijft.

Bij een wisseling van werkgever moet ook worden bepaald hoe de uitkering van het betaald ouderschapsverlof verwerkt wordt. De ouder en de nieuwe werkgever kunnen afspreken of de uitkering rechtstreeks naar de ouder of via de werkgever wordt gedaan. In dit geval dient de werkgever een machtiging aan te vragen bij de ouder.

Ouderschapsverlof bij een buitenlandse werkgever

Als ouders eerder ouderschapsverlof genomen hebben bij een buitenlandse werkgever, heeft dit geen invloed op het Nederlandse ouderschapsverlof. Het verlof bij een buitenlandse werkgever wordt niet in mindering gebracht op het Nederlandse ouderschapsverlof. Dit betekent dat ouders ook na een verblijf in het buitenland volledig gebruik kunnen maken van het Nederlandse ouderschapsverlof.

Belastingen en toeslagen

Het inzetten van ouderschapsverlof heeft invloed op het inkomen. Omdat ouders tijdens het verlof minder werken, kan het inkomen dalen. Ouders zijn verplicht om dit aan de Belastingdienst door te geven, zodat eventueel toeslagen kunnen worden aangeschaft of belastingen kunnen worden aangepast.

In sommige gevallen is er sprake van extra toeslagen of minder belasting te betalen. Het is daarom verstandig om contact op te nemen met de Belastingdienst en eventuele veranderingen op tijd door te geven.

Samenwerking met FNV en andere vakbonden

De regeling rond ouderschapsverlof is in belangrijke mate ontwikkeld door onderhandelingen van vakbonden zoals FNV. Deze organisaties hebben zich ingezet voor een uitgebreidere regeling, waardoor ouders nu meer mogelijkheden hebben om hun werk- en zorgtaken te combineren.

FNV heeft een belangrijke rol gespeeld in het introduceren van het betaald ouderschapsverlof. Dankzij deze inspanningen is de regeling nu beschikbaar voor beide ouders en is het verlof flexibel inzetbaar.

Vragen en antwoorden

1. Mag mijn werkgever ouderschapsverlof weigeren?

In principe mag een werkgever ouderschapsverlof niet weigeren, aangezien het een wettelijk recht is. Alleen als het verlof leidt tot grote problemen voor het bedrijf, kan een werkgever bezwaar maken. In dat geval moet de werkgever dit goed onderbouwen. In de praktijk is het weigeren van ouderschapsverlof uitzonderlijk.

2. Kan ouderschapsverlof worden gecombineerd met vakantie?

Ja, ouderschapsverlof kan in combinatie genomen worden met vakantie. Tijdens ouderschapsverlof bouw je wel vakantiedagen op, maar geen pensioen.

3. Mag ik ouderschapsverlof opnemen als ik in het buitenland woon?

Nee, ouderschapsverlof is een Nederlandse regeling. Als je in het buitenland woont en werkt, kan je het Nederlandse ouderschapsverlof niet opnemen. Er zijn wel internationale regelingen die gelijkaardige verlofregelingen aanbieden.

4. Wat als ik geen werkgever meer heb?

Als je ouderschapsverlof hebt opgenomen bij een voormalige werkgever, kan je het resterende deel opnemen bij een nieuwe werkgever. De oude werkgever is verplicht om een verklaring te geven over het aantal uren ouderschapsverlof dat nog beschikbaar is. Als de oude werkgever niet meer te bereiken is, kan je nieuwe werkgever af gaan op jouw berekening, mits het aantal uren gelijk blijft.

Conclusie

Ouderschapsverlof is een belangrijke wettelijke regeling die ouders in loondienst helpt bij het combineren van werk en zorgtaken. Sinds 2022 is er een recht op 9 weken betaald ouderschapsverlof in het eerste levensjaar van het kind. Daarnaast is er ook een onbetaald deel van 17 weken dat ouders kunnen opnemen tot het kind 8 jaar oud is.

Het ouderschapsverlof is flexibel inzetbaar en beschikbaar voor beide ouders, zowel voor biologische als voor adoptie- of stiefkinderen. De regeling is een onderdeel van de bredere maatregelen om meer gelijkheid tussen moeders en vaders te bevorderen. Dankzij de inspanningen van vakbonden is de regeling uitgebreid en afgestemd op de behoeften van ouders.

Bij wisseling van werkgever is het ouderschapsverlof meenembaar. Ouders kunnen het verlof opnemen bij een nieuwe werkgever, mits het nog niet volledig is opgenomen. De oude werkgever is verplicht om een verklaring te geven over het aantal uren ouderschapsverlof dat nog beschikbaar is.

Het ouderschapsverlof is een waardevolle regeling die ouders helpt bij het opbouwen van een gezin. Het is aan te raden om de regels van ouderschapsverlof goed te begrijpen en eventuele vragen in overleg met de werkgever en eventueel een vakbond te bespreken.