Ouderschapsverlof is een wettelijk vastgelegd recht waarmee werknemers de mogelijkheid krijgen om tijd vrij te nemen voor de opvoeding van hun kind. Deze tijd kan op meerdere manieren worden ingezet en is onderdeel van de arbeidsvoorwaarden zoals vastgelegd in cao’s en wettelijke regelingen. In dit artikel worden de regels rond ouderschapsverlof en de behandeling van feestdagen in de context van de cao Detailhandel (Retail Non-Food) besproken, met een focus op de relevante bepalingen, praktische toepassing en eventuele beperkingen of onduidelijkheden.
De informatie is grotendeels gebaseerd op de cao Retail Non-Food en algemene wettelijke regels. Aan de hand van deze bronnen worden zowel de wettelijke kaders als de praktische omgang met ouderschapsverlof en feestdagen besproken. Daarbij wordt ook ingegaan op de verdeling van verlof, betaalregelingen en het recht van de werknemer om ouderschapsverlof in te nemen.
Wat is ouderschapsverlof?
Ouderschapsverlof is een verlof dat een werknemer kan opnemen voor de opvoeding van een kind. Het recht op ouderschapsverlof is wettelijk vastgelegd en geldt voor kinderen tot een bepaalde leeftijd. In Nederland is sinds 2 augustus 2022 de Wet betaald ouderschapsverlof (Wbo) van kracht, waardoor werknemers recht hebben op negen weken gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof tijdens het eerste levensjaar van hun kind of het eerste jaar dat het kind door adoptie of pleegzorg in het gezin is gekomen.
Bij ouderschapsverlof gaat het om een verlof dat een werknemer zelf kan bepalen. Het is mogelijk om het verlof in te delen in blokken of verspreid over meerdere maanden. Het totale aantal uren ouderschapsverlof is afhankelijk van het aantal uren dat de werknemer per week werkt. In de cao Retail Non-Food is geen expliciete regeling opgenomen over ouderschapsverlof, wat betekent dat het wettelijke kader en eventuele cao-aanvullingen van toepassing zijn.
Betaald ouderschapsverlof: Wat zijn de regels?
Sinds 2 augustus 2022 is het betaald ouderschapsverlof onderdeel van de wettelijke regeling in Nederland. Werknemers hebben dan ook recht op negen weken gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof binnen het eerste levensjaar van hun kind. Dit verlof kan door beide ouders worden ingezet, en beide ouders hebben er recht op.
De uitkering bij betaald ouderschapsverlof is 70% van het laagste loon dat de werknemer ontvangt. In praktische zin betekent dit dat een werknemer 70% van het loon ontvangt terwijl hij of zij het verlof opneemt. De uitkering kan op twee manieren worden verwerkt:
- UWV betaalt de uitkering rechtstreeks aan de werknemer. In dit geval ontvangt de werknemer de uitkering op de betaalmomenten van UWV, en is er een berekening voor vakantiegeld opgenomen.
- De werkgever ontvangt de uitkering van UWV en betaalt deze vervolgens aan de werknemer. In deze situatie kan de werkgever 70% van het loon vooruitbetalen, en ontvangt het resterende bedrag via UWV.
Het gebruik van betaald ouderschapsverlof is mogelijk voor kinderen die geboren zijn vóór 2 augustus 2022, zolang het kind nog niet één jaar oud is. Het recht op betaald ouderschapsverlof kan beperkt zijn als het kind één wordt voordat het volledige verlof is ingezet.
Ouderschapsverlof en feestdagen
Er zijn geen duidelijke regels in de cao Retail Non-Food over ouderschapsverlof en feestdagen. De cao bevat geen aparte bepalingen die het ouderschapsverlof verlagen of verhogen op feestdagen. Dit betekent dat ouderschapsverlof in beginsel niet wordt afgerekend of verschoven wanneer het op een feestdag valt.
In de praktijk betekent dit dat een werknemer ouderschapsverlof op een feestdag kan opnemen, maar dat het verlof niet verlengd wordt. Als het verlof op een feestdag valt, is het verlof niet langer of korter dan normaal.
De wet zelf geeft geen expliciet recht om ouderschapsverlof te verschuiven of op een andere dag in te nemen wanneer het op een feestdag valt. Wel kan er in overleg worden gesteld of er afspraken zijn gemaakt in een cao of arbeidsvoorwaardenregeling. Als deze afspraken expliciet zijn gemaakt, kan een werkgever gehouden worden aan deze bepalingen.
Ouderschapsverlof versus vakantieverlof
Het ouderschapsverlof en vakantieverlof zijn twee aparte regelingen. In de cao primair onderwijs is wel een duidelijke uitleg gegeven over vakantieverlof en feestdagen. In deze cao is vastgelegd dat algemeen erkende feestdagen worden afgerekend als vakantieverlof, mits het op een werkdag valt. Dit is echter geen regel die van toepassing is in de cao Retail Non-Food.
In het geval dat ouderschapsverlof samenvalt met vakantieverlof, is het vakantieverlof niet automatisch verleend. In dat geval moet het vakantieverlof op een later moment worden gecompenseerd. Ouderschapsverlof kan dus geen invloed hebben op het vakantiesaldo van een werknemer.
Het recht op ouderschapsverlof
Het recht op ouderschapsverlof geldt voor kinderen tot een bepaalde leeftijd. In de meeste cao’s is het ouderschapsverlof toegestaan tot het kind acht jaar is. In de cao Rijk is ouderschapsverlof toegestaan tot het kind acht jaar is. Werknemers hebben recht op ouderschapsverlof voor elk kind en kunnen het verlof tegelijk gebruiken voor meerdere kinderen.
Het verlof kan door beide ouders worden gebruikt en kan op verschillende momenten worden ingezet. Werknemers bepalen zelf hoe ze het verlof willen inzetten. Werkgevers kunnen het verlof alleen weigeren in geval van zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen.
Ouderschapsverlof en de rol van de werkgever
De rol van de werkgever is beperkt tot het toestaan van ouderschapsverlof. In de cao Retail Non-Food is geen aparte bepaling opgenomen over ouderschapsverlof. Dit betekent dat de werkgever het verlof moet toestaan zolang het binnen de wettelijke regelingen valt.
De werkgever heeft verder een rol bij het afwikkelen van betaald ouderschapsverlof. De uitkering kan op twee manieren worden verwerkt, zoals hierboven besproken. De werkgever kan hierbij kiezen welke methode het meest geschikt is, afhankelijk van de interne regeling en de voorkeur van de werknemer.
Praktische voorbeelden
Voorbeeld 1: Betaald ouderschapsverlof
Een werknemer heeft een kind dat in 2023 is geboren. Vanaf 2 augustus 2022 is het betaald ouderschapsverlof in werking getreden. De werknemer wil negen weken ouderschapsverlof opnemen. De werknemer ontvangt 70% van zijn of haar laagste loon.
In dit geval kan de werkgever kiezen of hij of zij de uitkering rechtstreeks aan UWV ontvangt of dat UWV de uitkering rechtstreeks aan de werknemer betaalt. In beide gevallen is er een berekening voor vakantiegeld opgenomen.
Voorbeeld 2: Ouderschapsverlof op een feestdag
Een werknemer wil ouderschapsverlof opnemen op 1 januari. In de cao Retail Non-Food is geen aparte bepaling opgenomen over ouderschapsverlof en feestdagen. De werknemer kan ouderschapsverlof opnemen op 1 januari, maar het verlof wordt niet verlengd. Het verlof is niet automatisch verschoven naar een andere dag.
Beperkingen en onduidelijkheden
Er zijn enkele beperkingen en onduidelijkheden rond ouderschapsverlof en feestdagen. De cao Retail Non-Food bevat geen aparte bepalingen over ouderschapsverlof en feestdagen. Dit betekent dat het verlof niet verlengd wordt als het op een feestdag valt.
Daarnaast is het niet duidelijk hoe ouderschapsverlof en vakantieverlof samenvallen. In de cao primair onderwijs is wel een duidelijke uitleg gegeven over vakantieverlof en feestdagen. In deze cao is vastgelegd dat algemeen erkende feestdagen worden afgerekend als vakantieverlof. Dit is echter geen regel die van toepassing is in de cao Retail Non-Food.
Samenwerking tussen ouders en werkgever
Het ouderschapsverlof is een verlof dat door beide ouders kan worden ingezet. Werknemers kunnen ouderschapsverlof opnemen voor meerdere kinderen tegelijk. Werknemers bepalen zelf hoe ze het verlof willen inzetten. Werkgevers kunnen het verlof alleen weigeren in geval van zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen.
In de praktijk betekent dit dat ouders vrij zijn om ouderschapsverlof in te nemen op verschillende momenten, zolang het binnen de wettelijke regelingen valt. Werkgevers kunnen hierin beperkt ingrijpen, tenzij er zwaarwegende bedrijfsbelangen zijn.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een wettelijk vastgelegd recht dat werknemers de mogelijkheid geeft om tijd vrij te nemen voor de opvoeding van hun kind. Sinds 2 augustus 2022 is het ouderschapsverlof gedeeltelijk betaald. Werknemers kunnen ouderschapsverlof opnemen voor kinderen tot een bepaalde leeftijd, en het verlof kan door beide ouders worden ingezet.
De cao Retail Non-Food bevat geen aparte bepalingen over ouderschapsverlof en feestdagen. Dit betekent dat ouderschapsverlof in beginsel niet verlengd wordt als het op een feestdag valt. Werknemers kunnen ouderschapsverlof opnemen op feestdagen, maar het verlof wordt niet verschoven.
Het recht op ouderschapsverlof is wettelijk vastgelegd en geldt voor kinderen tot acht jaar. Werknemers bepalen zelf hoe ze het verlof willen inzetten. Werkgevers kunnen het verlof alleen weigeren in geval van zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen.