Ouderschapsverlof is een belangrijke ondersteuning voor werknemers in het voortgezet onderwijs die een kind hebben. Het biedt de mogelijkheid om tijd met het kind door te brengen, terwijl het werk niet volledig stilvalt. Omdat het onderwijssector-specifieke collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO’s) heeft, zijn de regels voor ouderschapsverlof in het voortgezet onderwijs iets anders dan in andere sectoren. Deze artikkel geeft een overzicht van de regels en bepalingen die van toepassing zijn in de CAO VO (voortgezet onderwijs) voor het jaar 2019 en later. Het artikel is op basis van de wettelijke regelgeving en de CAO VO, zoals deze in 2019 van kracht was, en bevat concrete uitleg over het aantal uren ouderschapsverlof, betaalbaarheid en organisatorische aspecten.
Uitleg over ouderschapsverlof
Ouderschapsverlof is een wettelijk vastgelegde regeling die werknemers toestaat om tijd af te nemen van hun werk om hun kind te verzorgen. Het gaat hierbij niet om een verplichte afwezigheid, maar om een recht dat werknemers kunnen inzetten op basis van hun eigen situatie. In het voortgezet onderwijs wordt ouderschapsverlof bepaald door de CAO VO, die in 2019 het ouderschapsverlofregime uitbreidde en verduidelijkte.
Het ouderschapsverlof geldt voor eigen kinderen, adoptiekinderen en pleegkinderen. In het geval van pleegkinderen is het recht slechts één keer geldig. De regeling is bedoeld om ouders de mogelijkheid te geven om de opvoeding van hun kind te combineren met hun werkzaamheden in het onderwijs.
Aantal uren ouderschapsverlof
De CAO VO stelt duidelijke bepalingen op het gebied van het aantal uren ouderschapsverlof. Het totale aantal uren ouderschapsverlof dat beschikbaar is, hangt af van het aantal uren dat de werknemer per week werkt. Voor een volledige werknemer (40 uur per week) is het maximum aantal ouderschapsverlof 26 maal de arbeidsduur, wat neerkomt op 1.040 uren. Voor deeltijders geldt dit naar rato.
Deze regel is wettelijk vastgelegd in de Wet Arbeid en Zorg (WAZO). Het betreft onbetaald ouderschapsverlof, tenzij de CAO VO extra afspraken maakt over betaald ouderschapsverlof. In het voortgezet onderwijs zijn dergelijke afspraken opgenomen in de CAO VO 2018–2019 en de CAO VO 2022–2023.
Betaald ouderschapsverlof
De Wet betaald ouderschapsverlof (Wbo) is ingevoerd op 2 augustus 2022. Deze wet geeft ouders het recht op 9 weken betaald ouderschapsverlof in het eerste levensjaar van het kind. De uitkering bedraagt 70 procent van het UWV-dagloon, tot maximaal 70 procent van het maximum dagloon. In de CAO VO zijn deze wettelijke bepalingen verwerkt in de CAO VO 2022–2023. In deze CAO is het aantal betaalde ouderschapsverlof uren uitgebreid tot 415 uur per kind, op basis van een fulltime baan. Het percentage uitkering is verhoogd tot 75 procent van het salaris in het eerste levensjaar en 55 procent vanaf de vierde verjaardag.
Het belangrijkste verschil tussen de wettelijke regeling en de CAO VO is dat de CAO VO extra uren aan betaald ouderschapsverlof biedt, waardoor ouders in het voortgezet onderwijs meer flexibiliteit hebben dan werknemers in andere sectoren.
Aanvragen en opnemen van ouderschapsverlof
Het opnemen van ouderschapsverlof vereist een aanvraag aan de werkgever. Ouderschapsverlof kan op meerdere manieren worden opgenomen, bijvoorbeeld in een aaneengesloten periode of verdeeld over meerdere perioden. In het voortgezet onderwijs is het mogelijk om ouderschapsverlof flexibel in te zetten, zolang de werknemer het tijdsplan vooraf aan de werkgever communiceert.
Bij het opnemen van ouderschapsverlof moet rekening worden gehouden met de werkzaamheden in het onderwijs, zoals lesuren, bijeenkomsten en andere plichten. De werkgever bespreekt met de werknemer voor de zomervakantie het jaarrooster voor het komende schooljaar, inclusief eventuele afwezigheden. Ouderschapsverlof kan hierin worden ingevoegd, mits het niet in conflict komt met essentiële werkzaamheden.
Ouderschapsverlof en adoptie
De regeling voor ouderschapsverlof in het voortgezet onderwijs is ook van toepassing op adoptie. Ouders die een kind adopteren hebben hetzelfde recht op ouderschapsverlof als ouders van biologische kinderen. De uren ouderschapsverlof zijn hetzelfde, en ook de regels rondom betaald ouderschapsverlof zijn gelijk. Voor adoptie gelden echter extra regels op het gebied van de inwisseling van uren ouderschapsverlof tussen de oude en nieuwe werkgever. Een werknemer die in een andere sector heeft gewerkt en ouderschapsverlof heeft genoten, kan het resterende ouderschapsverlof aanvragen bij de nieuwe werkgever. De oude werkgever is verplicht om een verklaring af te geven over het aantal uren ouderschapsverlof dat nog beschikbaar is.
Ouderschapsverlof en het vaderschap
In de CAO VO is sinds 2019 ook aandacht voor vaderschap. Ondanks de veranderingen in de wettelijke regelgeving is het aantal uren vaderschapsverlof in de CAO VO hoger dan in andere sectoren. In 2019 was het aantal uren vaderschapsverlof 415, wat hoger is dan het wettelijk minimum. De CAO VO streeft naar een gelijkwaardige verdeling van ouderschapsverlof tussen moeder en vader. Ouders mogen zelf bepalen hoe ouderschapsverlof verdeeld wordt, zolang het binnen de wettelijke en cao-afspraken valt.
De CAO VO legt uit dat ouderschapsverlof ook door de vader kan worden opgenomen, en dat er geen voorwaarden zijn voor het opnemen van ouderschapsverlof door de vader. Dit is een belangrijke stap in de richting van gelijke rechten voor vaders en moeders in de opvoeding van hun kinderen.
Ouderschapsverlof en het adoptieproces
Voor ouders die een kind adopteren is ouderschapsverlof een essentieel onderdeel van de aanpassing aan het nieuwe gezin. In de CAO VO is ouderschapsverlof voor adoptie gelijk aan ouderschapsverlof voor biologische kinderen. De regels zijn hetzelfde, inclusief het aantal uren ouderschapsverlof en de mogelijkheid om deze uren betaald op te nemen. Adoptieouders hebben hetzelfde recht op 1.040 uur ouderschapsverlof, waarvan 415 uur betaald kan worden in het eerste levensjaar van het kind.
Bij adoptie kan ouderschapsverlof ook worden opgenomen in meerdere perioden. Dit is handig in gevallen waarin het kind eerst in een pleeggezin verbleef voordat het geadopteerd werd. In dergelijke gevallen kan ouderschapsverlof worden opgenomen zowel tijdens de pleegopvang als na de adoptie, mits het binnen de wettelijke en cao-afspraken valt.
Ouderschapsverlof en het overlijden van een ouder
Een zeldzame situatie waarin ouderschapsverlof ook van toepassing kan zijn, is het overlijden van een ouder. In zulke gevallen kan ouderschapsverlof worden afgestaan aan de andere ouder, zodat het kind nog steeds verzorging kan krijgen. Deze regeling is wettelijk vastgelegd in de WAZO en is ook opgenomen in de CAO VO.
In de CAO VO is bepaald dat ouderschapsverlof in zulke gevallen overdraagbaar is. Dit betekent dat de overlevende ouder het ouderschapsverlof kan opnemen, net zoals de overleden ouder dat zou hebben gedaan. De regeling is bedoeld om het kind te beschermen en ervoor te zorgen dat er nog steeds een ouder is die voor het kind zorgt.
Ouderschapsverlof en het kraamverlof
Ouderschapsverlof wordt vaak afgewisseld met kraamverlof. Het kraamverlof is een aparte regeling die specifiek gericht is op het postnatale herstel van de moeder. In de CAO VO is het kraamverlof bepaald op zestien weken, inclusief het prenatale en postnatale deel. Ouderschapsverlof kan hieraan worden aansluiten, zodat de moeder na het kraamverlof verder kan werken met ouderschapsverlof.
In de CAO VO is bepaald dat ouderschapsverlof en kraamverlof elkaar niet overlappen. Dit betekent dat ouderschapsverlof pas na het kraamverlof kan worden ingezet. De regeling is bedoeld om de moeder te beschermen en ervoor te zorgen dat ze voldoende herstel krijgt voordat ze ouderschapsverlof opneemt.
Ouderschapsverlof en de werkgever
De werkgever speelt een belangrijke rol bij het opnemen van ouderschapsverlof. Het is de verantwoordelijkheid van de werkgever om ouderschapsverlof aan te nemen en te verlenen, mits het binnen de wettelijke en cao-afspraken valt. De werkgever is ook verplicht om ouderschapsverlof te verlenen aan werknemers die uit een andere sector komen, zolang de uren ouderschapsverlof nog beschikbaar zijn.
Ouderschapsverlof kan worden opgenomen in meerdere perioden, zolang de werknemer het tijdsplan vooraf aan de werkgever communiceert. De werkgever is verplicht om ouderschapsverlof te verlenen, tenzij het de organisatie ernstig in de problemen brengt. In zulke gevallen kan ouderschapsverlof worden geweigerd, maar dit is uitzonderlijk.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een essentieel onderdeel van de werkomstandigheden in het voortgezet onderwijs. Het biedt ouders de mogelijkheid om tijd met hun kind door te brengen, terwijl het werk niet volledig stilvalt. De CAO VO stelt duidelijke bepalingen op het gebied van ouderschapsverlof, inclusief het aantal uren ouderschapsverlof, betaalbaarheid en organisatorische aspecten. In 2019 is de regeling uitgebreid en verduidelijkt, waardoor ouders in het voortgezet onderwijs meer flexibiliteit hebben dan ouders in andere sectoren.
Het is belangrijk om te weten dat ouderschapsverlof niet alleen voor moeders is bedoeld, maar ook voor vaders en adoptieouders. Het is een recht dat iedere ouder kan inzetten, zolang het binnen de wettelijke en cao-afspraken valt. De werkgever is verplicht om ouderschapsverlof aan te nemen en te verlenen, mits het geen ernstige problemen voor de organisatie oplevert.
Ouderschapsverlof is een investering in de opvoeding van kinderen en in de welzijn van ouders. Het helpt ouders om hun werk en hun gezin te combineren, en zorgt ervoor dat kinderen de nodige aandacht en verzorging krijgen. In het voortgezet onderwijs is ouderschapsverlof een waardevolle regeling die ouders ondersteunt in hun rol als ouder en docent.