Ouderschapsverlof is een wettelijk verlof dat werknemers in België toelaat om hun arbeidsprestaties tijdelijk te verminderen of te schorsen om meer tijd te besteden aan de opvoeding van hun kind. Het ouderschapsverlof is beschikbaar voor biologische ouders, adoptieouders, pleegouders en ouders die een kind hebben erkend. Het verlof kan op verschillende manieren worden opgenomen en is ondersteund door een eventuele uitkering van de RVA (Rechten Verkrijging Aanvullende Zorg). Deze uitkering is echter afhankelijk van bepaalde voorwaarden, zoals het verblijven in België of een ander land van de Europese Economische Ruimte. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de voorwaarden, de vormen van ouderschapsverlof en de mogelijkheid tot een onderbrekingsuitkering.
Wie kan ouderschapsverlof nemen?
Het ouderschapsverlof is beschikbaar voor een breed scala aan werknemers. De volgende personen hebben recht op ouderschapsverlof:
- Biologische moeder en wettelijke vader van het kind.
- De persoon die het kind heeft erkend, zodat de afstamming langs vaderszijde vastgelegd wordt.
- De echtgenote of partner van de biologische moeder in gevallen waarin de biologische vader het kind niet heeft erkend en de partner meemoeder is geworden.
- De adoptieouders van het kind.
- De pleegouders, die aangewezen zijn door de rechtbank, een door de bevoegde gemeenschap erkende dienst voor pleegzorg of een gemeenschapsdienst bevoegd inzake jeugdbescherming. Dit geldt voor ouders die een kind onthalen in hun gezin in het kader van langdurige pleegzorg. Langdurige pleegzorg is gedefinieerd als pleegzorg waarbij het kind minstens 6 maanden in hetzelfde pleeggezin verblijft.
Elke ouder heeft recht op ouderschapsverlof voor elk kind. Het is mogelijk dat beide ouders voor hetzelfde kind ouderschapsverlof opnemen. Echter, het recht op ouderschapsverlof kan niet worden overgedragen van de ene ouder op de andere, omdat dit bedoeld is om gelijkheid tussen mannen en vrouwen te bevorderen.
Voorwaarden voor ouderschapsverlof
Het recht op ouderschapsverlof hangt af van een aantal voorwaarden die voor alle werknemers gelden. Deze voorwaarden zijn afhankelijk van of de werknemer in de privésector werkt of in de openbare sector.
- Privésector: Werknemers in de privésector moeten in de 15 maanden voorafgaand aan hun aanvraag aan hun werkgever gedurende minstens 12 maanden (niet noodzakelijk opeenvolgend) verbonden zijn geweest door een arbeidsovereenkomst met hun werkgever.
- Openbare sector: In de openbare sector is er geen anciënniteitsvoorwaarde. Werknemers kunnen direct recht op ouderschapsverlof krijgen zodra ze aan de andere voorwaarden voldoen.
Daarnaast moet de werknemer in loondienst zijn bij een werkgever die onderworpen is aan het Belgische recht, en moet het loon waarop sociale bijdragen worden betaald voor de RSZ (Rijks Sociale Zekerheid) zijn, inclusief bijdragen voor de werkloosheid.
Vormen van ouderschapsverlof
Het ouderschapsverlof kan op verschillende manieren worden opgenomen, afhankelijk van de wens van de werknemer en de akkoord van de werkgever. De volgende vormen zijn mogelijk:
- Voltijds ouderschapsverlof: De werknemer kan volledig stoppen met werken voor een periode van maximaal 4 maanden per kind. Dit verlof kan worden opgenomen in één blok of verdeeld in meerdere blokken van één maand.
- Halftijds ouderschapsverlof: De werknemer kan halftijds werken gedurende 8 maanden per kind. Dit verlof moet in periodes van minstens 2 maanden worden opgenomen en kan worden verdeeld in meerdere blokken.
- 4/5e ouderschapsverlof: De werknemer kan 4/5e van de normale werktijd behouden gedurende 20 maanden per kind. Dit verlof kan worden verdeeld in blokken van 5 maanden.
- 9/10e ouderschapsverlof: De werknemer kan 9/10e van de normale werktijd behouden gedurende maximaal 40 maanden per kind. Voor deze vorm is akkoord van de werkgever nodig. Het verlof kan worden verdeeld in blokken van 10 maanden.
Daarnaast is het mogelijk om de verschillende vormen met elkaar te combineren. Bijvoorbeeld, een werknemer kan eerst voltijds ouderschapsverlof opnemen voor 1 maand, daarna halftijds ouderschapsverlof voor 2 maanden, en tenslotte 4/5e ouderschapsverlof voor 5 maanden. Ook is het mogelijk om ouderschapsverlof in kortere periodes op te nemen, mits de werkgever akkoord geeft.
Aanvraagproces en woonplaatsvoorwaarden
Het aanvragen van ouderschapsverlof verloopt via de werkgever. De werknemer moet een aanvraagformulier indienen bij de werkgever, waarin de gewenste vorm en duur van het ouderschapsverlof wordt aangegeven. De werkgever kan het ouderschapsverlof niet weigeren, maar kan het eventueel met een maximum van 6 maanden uitstellen omwille van de werking in het bedrijf.
Om een onderbrekingsuitkering van de RVA te ontvangen, moet de werknemer ook voldoen aan bepaalde woonplaatsvoorwaarden. De werknemer moet wonen in:
- België
- Een ander land van de Europese Economische Ruimte (de 27 landen van de Europese Unie + Noorwegen, IJsland en Liechtenstein)
- Zwitserland
Een uitzondering geldt wanneer de werknemer met hun wettelijk samenwonende partner naar een land buiten de EER of Zwitserland verhuist vanwege een tijdelijke professionele opdracht van de partner. In dat geval mag de werknemer gedomicilieerd zijn in dat land voor de duur van de opdracht. Voor deze uitzondering moet de werknemer een attest van de werkgever van de partner toevoegen bij de aanvraag, waarin staat dat de opdracht niet vereist dat ze zich definitief in het buitenland vestigen.
Onderbrekingsuitkering
Tijdens het ouderschapsverlof kan de werknemer een onderbrekingsuitkering ontvangen van de RVA. Deze uitkering is bedoeld om de financiële impact van het ouderschapsverlof te verlichten. De uitkering wordt maandelijks uitbetaald via bankoverschrijving.
Om de onderbrekingsuitkering te ontvangen, moeten de volgende voorwaarden voldaan zijn:
- De werkgever moet voldoen aan de toegangsvoorwaarden.
- De werknemer mag geen andere activiteit uitvoeren of genieten van een verboden pensioen tijdens het ouderschapsverlof.
- De werknemer moet de aanvraag voor de uitkering ten laatste 2 maanden na de ingangsdatum van het ouderschapsverlof indienen bij de RVA, zodat de uitkering vanaf het begin van het verlof kan worden toegewezen.
Het is mogelijk om het ouderschapsverlof aan te vragen zonder uitkering. In dat geval moet de werknemer nog steeds een aanvraagformulier indienen bij de RVA, maar ontvangt geen maandelijkse uitkering.
Tijdlijn en leeftijdgrenzen
Het ouderschapsverlof kan worden opgenomen voordat het kind 12 jaar is. Voor kinderen met een fysieke of mentale beperking van minstens 66% geldt een leeftijdsgrens van 21 jaar. Dit betekent dat ouders van dergelijke kinderen ouderschapsverlof kunnen opnemen tot het kind 21 jaar is.
Het ouderschapsverlof moet beginnen voordat het kind 12 of 21 jaar is, maar mag ook worden opgenomen als het kind deze leeftijd bereikt tijdens het verlof. Dit biedt ouders de flexibiliteit om het ouderschapsverlof aan te vragen wanneer het meest geschikt is voor hun situatie.
Onderbreking voor medische bijstand
Een werknemer die ouderschapsverlof geniet, kan eventueel een korte onderbreking aanvragen om medische bijstand te bieden aan hun gehospitaliseerd kind. Bijvoorbeeld, als een werknemer in juli 2019 ouderschapsverlof opneemt, kan hij of zij een verlof van één week aanvragen voor medische bijstand aan hun kind. In dat geval kan het saldo van het aangevatte blok later opgenomen worden, mits het binnen dezelfde vorm van verlof (bijvoorbeeld halftijd) blijft. De overige periodes kunnen dan worden aangepast aan de wens van de werknemer.
Aanvullende premies en andere regelingen
In sommige gevallen kan een werknemer ook profiteren van aanvullende premies of regelingen, zoals de Vlaamse aanmoedigingspremie. Deze premies zijn afhankelijk van de regio en de specifieke regelingen van de overheid. Werknemers worden aangeraden om contact op te nemen met hun werkgever of met de relevante overheid om meer informatie te verkrijgen over deze aanvullende premies.
Belang van ouderschapsverlof in de opvoeding
Ouderschapsverlof speelt een belangrijke rol in de opvoeding van jonge kinderen. Het biedt ouders de mogelijkheid om meer tijd door te brengen met hun kind, wat bijdraagt aan de emotionele en sociale ontwikkeling van het kind. Studies tonen aan dat kinderen die vroeg contact hebben met hun ouders een hogere mate van veiligheid en beter sociaal gedrag vertonen.
Ouderschapsverlof is ook een middel om de gelijkheid tussen mannen en vrouwen te bevorderen. Door het recht op ouderschapsverlof voor beide ouders te garanderen, wordt de mogelijkheid aangemoedigd dat vaders ook meer betrokken raken in de opvoeding van hun kinderen. Dit helpt om ongelijkheid in de opvoedtaak te verminderen en leidt tot een eerlijkere verdeling van verantwoordelijkheden binnen het gezin.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een waardevolle regeling die werknemers in België de mogelijkheid biedt om hun arbeidsprestaties tijdelijk te verminderen of te schorsen voor de opvoeding van hun kind. Het verlof is beschikbaar voor biologische ouders, adoptieouders, pleegouders en ouders die een kind erkend hebben. Het kan worden opgenomen in verschillende vormen, afhankelijk van de wens van de werknemer en de akkoord van de werkgever.
De voorwaarden voor ouderschapsverlof zijn afhankelijk van of de werknemer in de privésector of de openbare sector werkt. In de openbare sector is er geen anciënniteitsvoorwaarde, terwijl in de privésector minstens 12 maanden werknemerschap vereist is. Daarnaast is het mogelijk om een onderbrekingsuitkering van de RVA te ontvangen, mits de werknemer voldoet aan bepaalde voorwaarden, zoals het wonen in België of een ander land van de Europese Economische Ruimte.
Het ouderschapsverlof kan ook worden onderbroken voor medische bijstand aan een gehospitaliseerd kind, en er zijn regelingen voor kinderen met een fysieke of mentale beperking. De regeling draagt bij aan de opvoeding van jonge kinderen en helpt bij het bevorderen van gelijkheid tussen vaders en moeders in de opvoedtaak.
Ouderschapsverlof is dus een belangrijk instrument om de balans tussen werk en gezin te behouden en de ontwikkeling van kinderen te ondersteunen.