Ouderschapsverlof is een belangrijk onderdeel van de arbeidswetgeving in Nederland en speelt een centrale rol in de balans tussen werk en gezin. Het betaald ouderschapsverlof biedt werknemers de mogelijkheid om tijd te nemen van hun baan om te zorgen voor hun pasgeboren kind. Dit artikel biedt een overzicht van de wettelijke regels, verplichtingen en gevolgen voor zowel werknemers als werkgevers, met nadruk op de nieuwe regelingen die vanaf 1 april 2025 van kracht worden. Het artikel is gebaseerd op gegevens uit actuele collectieve arbeidsovereenkomsten en wetsartikelen.
Ouderschapsverlof: Algemene Regels en Aanpassingen
In Nederland is ouderschapsverlof geregeld in de Wet Arbeid en Zorg (WAZ), en wordt verder uitgewerkt in de CAO Sociaal Werk 2025-2027. Deze CAO bevat specifieke regels voor ouderschapsverlof, die vanaf 1 april 2025 van toepassing zijn. Werknemers die ouderschapsverlof willen opnemen, moeten dit aanvragen bij hun werkgever. Vanaf deze datum is het mogelijk om 100% van het salaris te ontvangen tijdens het ouderschapsverlof, mits de werkgever de uitkering van UWV ontvangt. De uitkering is beperkt tot maximum 70% van het maximum dagloon per werknemer.
Voor ouderschapsverlof dat voor 1 april 2025 is aangevraagd of genomen, gelden andere regels. Hierin is het betaalde ouderschapsverlof beperkt tot 40% van het salaris over de helft van de gemiddelde arbeidsomvang. De duur van deze vergoeding is maximaal twaalf aaneengesloten maanden, en het recht op deze vergoeding ontstaat pas na het opnemen van het wettelijk betaalde ouderschapsverlof. Indien er geen recht op wettelijk betaald ouderschapsverlof bestaat, ontstaat het recht op deze vergoeding onmiddellijk.
Vakantie- en Pensioenrecht Tijdens Ouderschapsverlof
Een belangrijk aspect van ouderschapsverlof is de invloed op de opbouw van vakantie-uren, vakantiegeld, eindejaarsuitkering en pensioen. Werknemers bouwen tijdens ouderschapsverlof geen vakantie-uren op, maar wel vitaliteitsuren (indien van toepassing). Vakantiegeld en eindejaarsuitkering worden opgebouwd over het feitelijk verdiende salaris, en niet over de uitkering tijdens ouderschapsverlof.
Tijdens ouderschapsverlof ontvangt de werknemer geen loon, maar een uitkering van UWV. Hierdoor bouwt hij of zij geen pensioen op. Echter, de CAO Sociaal Werk 2025-2027 biedt een optie voor werknemers om de pensioenopbouw vrijwillig voort te zetten. In dat geval betaalt de werkgever het werkgeversdeel van de pensioenpremie gedurende een periode van maximaal twaalf maanden per kind.
Betaald Ouderschapsverlof en Terugbetaling
Wanneer een werknemer binnen zes maanden na het einde van het ouderschapsverlof ontslag neemt, is hij of zij verplicht om de ontvangen vergoeding terug te betalen. Dit geldt niet in gevallen waarin de werkgever het verzoek van de werknemer om de arbeidsduur aan te passen heeft geweigerd. De terugbetalingregel is uitgebreid in artikel 8.19 van de CAO PO, dat verder aangeeft dat de vergoeding moet worden terugbetaald indien de werknemer binnen twee jaar na het opnemen van het ouderschapsverlof ontslag neemt.
Het recht op ontslag met terugbetaling is ook geregeld in artikel 7:669 lid 1 en lid 3 sub e of sub i BW. Hierin staat dat een werkgever een arbeidsovereenkomst op kan zeggen indien er een redelijke grond voor is en herplaatsing van de werknemer niet mogelijk is.
Zwangerschaps- en Bevallingsverlof
Buiten het ouderschapsverlof zijn er ook regels voor zwangerschaps- en bevallingsverlof. Volgens artikel 6.3 van de Wet Arbeid en Zorg heeft een vrouwelijke werknemer recht op zwangerschapsverlof vanaf zes weken voor de vermoedelijke datum van bevalling. Bij een tweelingzwangerschap geldt een termijn van tien weken. Het zwangerschapsverlof eindigt op de dag van de bevalling. Het bevallingsverlof duurt tien aaneengesloten weken, eventueel verlengd indien het zwangerschapsverlof minder dan zes weken heeft geduurd.
Ziekengeld dat ontvangen wordt tijdens de periode van zwangerschapsverlof, wordt aangemerkt als verlof. Dit heeft invloed op de berekening van het bevallingsverlof en eventuele uitkeringen.
Zorgverlof: Kortdurend en Langdurend
Naast ouderschapsverlof bestaan er ook regels voor zorgverlof, wat betreft het zorgen voor dierbare familieleden. Kortdurend zorgverlof mag in elke periode van twaalf achtereenvolgende maanden maximaal 1,4 maal de arbeidsduur per week bedragen. Over deze uren wordt het salaris volledig doorbetaald. Langdurend zorgverlof mag maximaal 13 maal de gemiddelde arbeidsduur per week bedragen. Over deze uren ontvangt de werknemer een vergoeding van 40% van het feitelijk verdiende salaris, tot maximaal de helft van de gemiddelde arbeidsomvang per week.
Langdurend zorgverlof moet schriftelijk worden aangevraagd bij de werkgever. Het verlof kan pas ingaan twee weken na de aanvraag. De CAO Sociaal Werk 2025-2027 bevat uitgebreidere regels voor zorgverlof, die afwijken en aanvullen op de regels uit de Wet Arbeid en Zorg.
Praktische Aspekten voor Werkgevers en Werknemers
Werkgevers spelen een centrale rol bij het aanvragen van betaald ouderschapsverlof. Ze zijn verantwoordelijk voor het indienen van de aanvraag bij UWV en voor het doorbetalen van de uitkering aan de werknemer. Het is belangrijk dat werkgevers zich op voorhand voorbereiden op ouderschapsverlof-aanvragen, omdat dit invloed heeft op de administratie en de loonopbouw van de werknemer.
Werknemers moeten zich bewust zijn van de regels rondom vakantieopbouw, pensioen en terugbetaling. Bij het opnemen van ouderschapsverlof verandert de arbeidsduur, wat gevolgen heeft voor de verdeling van verlof en eventuele aanpassingen in de loonadministratie. Bovendien is het belangrijk om te weten dat ouderschapsverlof geen recht geeft op pensioenopbouw, tenzij deze vrijwillig voortgezet wordt.
Uitzonderingen en Specifieke Situaties
Er zijn uitzonderingen op de regels voor ouderschapsverlof in geval van bijvoorbeeld een gezondheidsprobleem van het kind. In dergelijke gevallen kan het ouderschapsverlof verlengd worden. De CAO Sociaal Werk 2025-2027 bevat ook regels voor de mogelijkheid van een aanvullend geboorteverlof, waarbij de werknemer extra tijd kan nemen om te zorgen voor het kind.
Een belangrijk aspect is ook de mogelijkheid van het combineren van ouderschapsverlof met andere vormen van verlof, zoals zorgverlof of ziekteverlof. In dergelijke gevallen moet de werknemer dit duidelijk aan de werkgever melden, zodat de administratie correct kan worden afgehandeld.
Samenwerking tussen Werknemer, Werkgever en UWV
Het betaald ouderschapsverlof is een samenwerkingsvermogen tussen werknemer, werkgever en UWV. De aanvraagprocedure is duidelijk geregeld in de Wet Arbeid en Zorg en de CAO Sociaal Werk 2025-2027. De werkgever moet de aanvraag bij UWV indienen en de uitkering doorbetalen aan de werknemer. Het is belangrijk dat deze procedure vloeiend verloopt, zodat de werknemer tijdens het ouderschapsverlof zijn of haar salaris kan ontvangen en er geen administratieve problemen ontstaan.
Rechten en Plichten van Werknemers
Werknemers hebben het recht om ouderschapsverlof aan te vragen en te nemen, mits de wettelijke voorwaarden zijn vervuld. Ze moeten zich echter ook aan de regels houden, zoals het invullen van de juiste formulieren, het indienen van de aanvraag bij de werkgever en het naleven van de terugbetalingregels. Werknemers moeten ook weten dat ouderschapsverlof geen recht geeft op pensioenopbouw of vakantiegeld, tenzij deze vrijwillig voortgezet worden.
Werknemers die ouderschapsverlof opnemen, moeten ook rekening houden met de eventuele gevolgen voor hun pensioenopbouw. In sommige gevallen kan het verlies aan pensioenopbouw belangrijk zijn, vooral bij langdurig ouderschapsverlof. Het is daarom belangrijk om deze aspecten vooraf te bespreken met een pensioenadviseur of de werkgever.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een belangrijk onderdeel van de arbeidswetgeving in Nederland en biedt werknemers de mogelijkheid om tijd te nemen van hun baan om te zorgen voor hun pasgeboren kind. De regels voor betaald ouderschapsverlof zijn wettelijk geregeld en worden verder uitgewerkt in de CAO Sociaal Werk 2025-2027. Werknemers moeten zich bewust zijn van de regels rondom vakantieopbouw, pensioen en terugbetaling. Werkgevers spelen een centrale rol bij het aanvragen van ouderschapsverlof en moeten zich op voorhand voorbereiden op deze procedure. Het is belangrijk dat zowel werknemers als werkgevers zich goed informeren over de regels, zodat ouderschapsverlof zonder administratieve problemen kan worden afgehandeld.