Ouderschapsverlof is een belangrijke mogelijkheid voor ouders om tijd te maken voor hun kind. Het verlof biedt de kans om tijdelijk minder te werken, of zelfs helemaal tijdelijk van het werk weg te blijven, zolang het kind jonger is dan acht jaar. Voor beide ouders is er een rechtsgrond voor ouderschapsverlof, en ook adoptieouders, pleegouders of stiefouders kunnen gebruik maken van deze regeling. In Nederland is ouderschapsverlof een wettelijke rechtenregeling, waarbij het aantal toegestane uren verlof afhankelijk is van het aantal gewerkte uren per week.
Om de afspraken duidelijk vast te leggen, wordt vaak gebruikgemaakt van een verlofovereenkomst of addendum aan het arbeidscontract. Deze documenten zorgen voor duidelijkheid over de tijdsperiode van het verlof, de berekening van de uren en eventuele voorwaarden of aanpassingen aan het contract. Deze overeenkomsten zijn van essentieel belang om eventuele geschillen te voorkomen en om zowel de werkgever als de werknemer te beschermen.
In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de wettelijke regels rond ouderschapsverlof, de mogelijkheden om verlof te nemen, de berekening van het aantal toegestane uren, en de rol van de verlofovereenkomst of addendum. Ook wordt ingegaan op de praktische stappen die genomen moeten worden om ouderschapsverlof formeel vast te leggen en wanneer het betaald of onbetaald is.
Wat is ouderschapsverlof?
Ouderschapsverlof is een wettelijk geregelde mogelijkheid om tijdelijk minder te werken of helemaal tijdelijk te stoppen met werken om meer tijd te kunnen doorbrengen met een jong kind. Het verlof is toegestaan voor iedere ouder, adoptieouder, pleegouder of stiefouder van een kind jonger dan acht jaar. Bovendien is het ook toegestaan voor verzorgers, mits het kind ingeschreven staat op hun adres bij de gemeente.
Het aantal uren ouderschapsverlof dat een werknemer mag opnemen, is afhankelijk van het aantal uren dat die persoon gemiddeld per week werkt. In het algemeen is het maximum aantal ouderschapsverlof 26 keer het aantal uren dat de werknemer per week werkt. Zo heeft een werknemer die 36 uur per week werkt recht op 936 uren ouderschapsverlof (26 x 36 uur). Het verlof kan opgenomen worden in blokken of verdeeld over verschillende perioden, zolang het binnen de wettelijke termijn valt (tot het kind acht jaar is).
Sinds 1 augustus 2022 is een deel van ouderschapsverlof betaald. In het eerste levensjaar van het kind kan ouderschapsverlof opgenomen worden voor maximaal negen weken, waarbij 70% van het loon wordt uitbetaald. Deze betaalde periode moet binnen het eerste levensjaar genomen worden. De overige uren ouderschapsverlof zijn onbetaald.
Aanvullende afspraken in een cao
Hoewel ouderschapsverlof een wettelijke regeling is, kunnen er in een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) extra of aanvullende afspraken gemaakt zijn. In sommige cao's is bijvoorbeeld een langer betaald ouderschapsverlof opgenomen of worden er andere voorwaarden gesteld. Het is daarom belangrijk om de cao van het werkgeverbedrijf goed te doorlezen om te zien welke extra regels van toepassing zijn.
In de cao kunnen ook afspraken gemaakt zijn over de leeftijd van het kind waarvoor ouderschapsverlof toegestaan is. De wet stelt een maximumleeftijd van acht jaar, maar in sommige cao's kan deze leeftijd hoger uitgelegd worden. Daarnaast kunnen er afspraken zijn over het aantal uren ouderschapsverlof, de berekening ervan en of en hoe het verlof betaald kan worden.
Berekening van ouderschapsverlof bij min-max- of nulurencontract
De berekening van ouderschapsverlof kan variëren afhankelijk van het type arbeidscontract. Bij een min-maxcontract is de arbeidsduur het minimum aantal uren dat in het contract staat. Als een werknemer daadwerkelijk structureel meer uren werkt, kan het ouderschapsverlof berekend worden op basis van het gemiddelde aantal gewerkte uren over een periode van minimaal drie maanden. Als die periode geen goed beeld geeft van het werkelijke aantal uren, kan de berekening op een langere periode, zoals een jaar, gebeuren.
Bij een nulurencontract is het aantal uren dat in het contract staat gelijk aan nul, waardoor de berekening van ouderschapsverlof anders moet worden uitgevoerd. In dit geval is het aantal ouderschapsverlofuren gelijk aan 26 keer het aantal uren dat in het contract staat. Aangezien dat nul is, is het ouderschapsverlof ook nul. Hierdoor is ouderschapsverlof in theorie niet toegestaan bij een nulurencontract. Echter, in de praktijk wordt soms een afspraak gemaakt tussen werkgever en werknemer waarbij het aantal uren op basis van het gemiddelde aantal uren per week wordt berekend. In dergelijke gevallen is het mogelijk om ouderschapsverlof op te nemen, mits dit formeel vastgelegd wordt in een overeenkomst.
Ouderschapsverlof en zwangerschaps- of geboorteverlof
Ouderschapsverlof moet worden onderscheiden van zwangerschapsverlof, bevallingsverlof en geboorteverlof. Ouderschapsverlof is een aparte regeling die los staat van deze verloven. De moeder heeft recht op zestien weken zwangerschaps- en bevallingsverlof, en de partner heeft recht op zes weken geboorteverlof. Deze verloven zijn apart van ouderschapsverlof en vallen onder andere wetgeving.
De negen weken betaald ouderschapsverlof die sinds 2022 beschikbaar zijn, komen bovenop deze verloven. Over deze negen weken ouderschapsverlof bouwt een werknemer wel vakantiedagen op, maar geen pensioen. In sommige cao's kunnen er aanvullende afspraken zijn over deze vakantiedagen en eventuele pensioenregelingen.
Het opnemen van ouderschapsverlof
Het opnemen van ouderschapsverlof wordt gedaan in overleg met de werkgever. De werknemer bepaalt samen met de werkgever wanneer het verlof genomen gaat worden en welke werkdagen daarvoor gereserveerd worden. De werknemer heeft de vrijheid om ouderschapsverlof op te nemen in blokken of verdeeld over verschillende perioden, mits het binnen de wettelijke termijn valt.
Het is belangrijk om tijdig met de werkgever overleg te starten, vooral als er verwachtingen zijn over het opnemen van ouderschapsverlof. In sommige gevallen kan een werkgever een aanpassing aan het werkrooster maken als er zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang is. Dit wordt vaak geregeld in een addendum aan het arbeidscontract, waarin dergelijke situaties worden voorzien.
Addendum aan het arbeidscontract
Een addendum aan het arbeidscontract is een aanvullend document dat wordt opgenomen in het bestaande arbeidscontract. Het dient als juridisch bindende overeenkomst tussen werkgever en werknemer over de voorwaarden van ouderschapsverlof. Het addendum bevat onder andere informatie over de tijdsperiode van het verlof, het aantal uren, eventuele aanpassingen aan het werkrooster en andere relevante afspraken.
In een voorbeeld van een addendum wordt bijvoorbeeld vermeld dat een werknemer ouderschapsverlof neemt vanaf 1 maart tot 1 mei 2022 voor een kind dat geboren is in januari 2022. Het addendum legt ook vast dat het ouderschapsverlof opgenomen wordt voor alle contracturen van 40 uur per week. In dit voorbeeld is het ouderschapsverlof opgenomen voor 8 weken, wat overeenkomt met 320 uur (8 x 40 uur).
Het addendum bevat ook regels over eventuele aanpassingen aan het werkrooster in geval van zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang. In dergelijke gevallen kan de werkgever eenzijdig beslissen om het werkrooster aan te passen. Buiten het ouderschapsverlof blijven alle andere arbeidsvoorwaarden, zoals salaris en vakantierechten, ongewijzigd van kracht.
Verlofovereenkomst
Een verlofovereenkomst is een alternatief voor een addendum aan het arbeidscontract. Het is een aparte overeenkomst die tussen werkgever en werknemer wordt gesloten en alleen betrekking heeft op ouderschapsverlof. Deze overeenkomst bevat duidelijke afspraken over de duur van het verlof, het aantal uren, de berekening ervan en eventuele voorwaarden of aanpassingen aan het contract.
Een verlofovereenkomst moet minimaal de volgende informatie bevatten: - De naam van de werknemer en de werkgever - De start- en einddatum van het ouderschapsverlof - Het aantal uren ouderschapsverlof dat opgenomen wordt - Of het verlof betaald of onbetaald is - Eventuele afspraken over het werkrooster en aanpassingen - De rechten en plichten van beide partijen
Na het opstellen van de verlofovereenkomst moeten zowel de werkgever als de werknemer deze ondertekenen om de afspraken formeel te maken. Beide partijen moeten een ondertekend exemplaar bewaren voor hun administratie. De verlofovereenkomst dient als bewijs van de afspraken en kan worden gebruikt om eventuele geschillen op te lossen.
Praktische stappen bij het opnemen van ouderschapsverlof
De volgende stappen zijn aan te raden bij het opnemen van ouderschapsverlof: 1. Overleg met de werkgever: Start een gesprek met de werkgever om te bespreken hoe ouderschapsverlof opgenomen kan worden. 2. Berekening van het aantal uren: Bereken het aantal ouderschapsverlofuren op basis van het aantal uren dat gemiddeld per week wordt gewerkt. 3. Vastleggen van afspraken: Leg de afspraken formeel vast in een addendum aan het arbeidscontract of in een aparte verlofovereenkomst. 4. Ondertekening en bewaren: Zorg ervoor dat beide partijen de overeenkomst ondertekenen en bewaren. 5. Informatie doorgeven aan relevante instanties: Geef eventuele informatie door aan de Belastingdienst of andere relevante instanties, mits nodig.
Door deze stappen te volgen, zorgen ouders ervoor dat hun ouderschapsverlof goed vastgelegd en geadministreerd wordt. Dit voorkomt mogelijke verwarring of geschillen en zorgt voor duidelijkheid voor zowel de werkgever als de werknemer.
Betaald ouderschapsverlof
Sinds 1 augustus 2022 is een deel van ouderschapsverlof betaald. In het eerste levensjaar van het kind kan ouderschapsverlof opgenomen worden voor maximaal negen weken, waarbij 70% van het loon wordt uitbetaald. Deze betaalde periode moet binnen het eerste levensjaar genomen worden. De overige uren ouderschapsverlof zijn onbetaald.
De betaalde ouderschapsverlofperiode kan opgenomen worden door de werknemer of beide ouders, mits het binnen de wettelijke termijn valt. Het is mogelijk om de negen weken betaald ouderschapsverlof verdeeld te nemen of in een blok. In de cao kunnen aanvullende afspraken staan over het betaald ouderschapsverlof, zoals een hoger percentage van het loon of een langere betaalde periode.
Wanneer ouders betaald ouderschapsverlof nemen, bouwt een werknemer wel vakantiedagen op, maar geen pensioen. In sommige cao's kunnen er extra regels zijn over het opbouwen van vakantiedagen en eventuele pensioenregelingen.
Onbetaald ouderschapsverlof
Het grootste deel van ouderschapsverlof is onbetaald. Naast de negen weken betaald ouderschapsverlof die sinds 2022 beschikbaar zijn, kan ouderschapsverlof opgenomen worden tot het kind acht jaar is. Deze uren ouderschapsverlof zijn onbetaald, wat betekent dat de werknemer geen loon ontvangt tijdens deze periode.
Hoewel het verlof onbetaald is, is het wettelijk verplicht voor werkgevers om ouderschapsverlof toe te staan. Dit geldt voor zowel ouders als adoptieouders, pleegouders en stiefouders. Ook verzorgers kunnen ouderschapsverlof opnemen, mits het kind ingeschreven staat op hun adres bij de gemeente.
Ouderschapsverlof kan opgenomen worden in blokken of verdeeld over verschillende perioden, zolang het binnen de wettelijke termijn valt. Het is belangrijk om de afspraken met de werkgever goed vast te leggen, zowel in een addendum aan het arbeidscontract als in een aparte verlofovereenkomst.
Ouderschapsverlof bij wisseling van baan
Ouderschapsverlof kan ook genomen worden als een werknemer een baan wisselt. In dat geval moet het ouderschapsverlof worden afgerekend met de vorige werkgever en vervolgens opnieuw worden aangevraagd bij de nieuwe werkgever. Het is belangrijk om tijdig met de nieuwe werkgever overleg te voeren over de mogelijkheid om ouderschapsverlof op te nemen. In de meeste gevallen is het mogelijk om ouderschapsverlof in de nieuwe baan op te nemen, mits de voorwaarden voldaan zijn.
Bij wisseling van baan is het ook belangrijk om eventuele aanvullende afspraken in de nieuwe cao te controleren. In sommige cao's zijn er extra regels over ouderschapsverlof, zoals een langer betaald ouderschapsverlof of andere voorwaarden.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een belangrijke regeling die ouders, adoptieouders, pleegouders en stiefouders de mogelijkheid biedt om meer tijd te doorbrengen met hun kind. Het verlof is wettelijk verplicht en kan opgenomen worden tot het kind acht jaar is. Het aantal uren ouderschapsverlof dat toegestaan is, is afhankelijk van het aantal uren dat gemiddeld per week wordt gewerkt. Sinds 2022 is een deel van ouderschapsverlof betaald, namelijk negen weken in het eerste levensjaar van het kind.
Om ouderschapsverlof formeel vast te leggen, wordt vaak gebruikgemaakt van een addendum aan het arbeidscontract of een verlofovereenkomst. Deze documenten zorgen voor duidelijkheid over de tijdsperiode van het verlof, de berekening van de uren en eventuele voorwaarden of aanpassingen aan het contract. Het is belangrijk om deze afspraken goed vast te leggen om eventuele geschillen te voorkomen en om zowel de werkgever als de werknemer te beschermen.
Zowel ouders als werkgevers kunnen profiteren van ouderschapsverlof. Voor ouders is het een kans om meer tijd met hun kind door te brengen, terwijl werkgevers kunnen profiteren van het feit dat ouders zich goed kunnen herstellen en hun kinderen goed kunnen verzorgen. Ouderschapsverlof is dus niet alleen een persoonlijk recht, maar ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid die bijdraagt aan de welvaart en geluk van gezinnen en werknemers.