De invoering van betaald ouderschapsverlof in Nederland is een belangrijke wisselwerking in het kader van het evenwicht tussen werk en gezin. Per 2 augustus 2022 is deze regeling van kracht geworden, wat een nieuwe stap is in de richting van een gelijkwaardige rolverdeling tussen ouders en een ondersteuning voor jonge gezinnen. In deze artikel wordt het betaald ouderschapsverlof besproken vanuit de regels, doelen, financiële impact en administratieve uitvoering. Hierbij wordt gebruikgemaakt van de informatie uit de Miljoenennota 2022 en het Belastingplan 2022, zoals deze zijn gepresenteerd in de bronnen.
Invoering en Doelen
Het betaald ouderschapsverlof is ingevoerd als onderdeel van de Miljoenennota 2022, waarin ook de thuiswerkvergoeding centraal staat. Het kabinet heeft deze maatregel opgenomen om het evenwicht tussen werk en privéleven te versterken en om gelijkheid tussen mannen en vrouwen in het ouderschap te bevorderen. Daarnaast is het doel om de mogelijkheid te bieden aan ouders om zorg en werk te combineren, en eventueel ziekteverzuim te beperken, zoals oververmoeidheid en stress die vaak optreden bij jonge ouders.
Het betaald ouderschapsverlof is een wettelijke regeling die beschikbaar is voor beide ouders. Werkende ouders kunnen vanaf 2 augustus 2022 negen weken betaald ouderschapsverlof opnemen na de geboorte van hun kind. Deze verlofperiode kan verdeeld worden tussen beide ouders, wat betekent dat de verantwoordelijkheid voor kinderopvang en zorg gelijker verdeeld kan worden. De negen weken moeten binnen het eerste levensjaar van het kind genomen worden. Daarnaast blijft het ouderschapsverlof van 26 weken bestaan, maar deze weken zijn in tegenstelling tot de negen betaalde weken onbetaald.
Werkingswijze en Uitkering
Het betaald ouderschapsverlof is een uitkering die door het UWV wordt uitgevoerd. Werkende ouders kunnen aanspraak maken op een uitkering van 70% van hun dagloon, waarbij het maximum bedrag per dag gelijk is aan 70% van het wettelijk maximumdagloon. Het wettelijk maximumdagloon bedraagt op dit moment €232,90 bruto per dag. Dit betekent dat de maximale uitkering per dag €163,03 is. De uitkering wordt uitgekeerd voor negen weken, wat betekent dat ouders in totaal 9 maal hun wekelijkse arbeidsduur aan verlof kunnen opnemen.
Een belangrijk aspect is dat de uitkering alleen verstrekt wordt als het verlof wordt genomen binnen het eerste levensjaar van het kind. Bij adoptie of pleegzorg geldt hetzelfde: het ouderschapsverlof met uitkering kan opgenomen worden binnen het eerste jaar na opname van het kind in het gezin.
De uitkering van 70% van het dagloon is een voorwaarde die door de wetgever vastgelegd is. In reacties op het wetsvoorstel zijn kritische opmerkingen gemaakt over de hoogte van dit percentage. Sommige maatschappelijke organisaties en vakorganisaties stelden voor om het percentage te verhogen of volledige loondoorbetaling mogelijk te maken. Toch is geconcludeerd dat er voldoende draagvlak is voor het percentage van 70%, wat is gebaseerd op de opmerkingen en de uitkomsten van de internetconsultatie die voorafgaand aan de wetsbehandeling is gehouden.
Financiële Impact en Budgettaire Verwerking
De invoering van betaald ouderschapsverlof heeft een duidelijke impact op de overheidsuitgaven. De demissionaire regering trekt jaarlijks ruim €350 miljoen uit voor deze regeling, terwijl de uitgaven in 2022 iets lager zijn gezien het incidentele karakter. In 2022 zijn de uitgaven voor betaald ouderschapsverlof geschat op ongeveer €130 miljoen. Deze uitgaven worden gedekt via de verlaging van de inkomensafhankelijke combinatiekorting, die in 2022 is verlaagd met €395 tot een maximumbedrag van €2.534. Voor huishoudens die recht hebben op deze combinatiekorting betekent dit een mediaan effect van -0,5%.
De structuur van de uitgaven en de verwachte toename zijn ook uitgebreid beschreven in de Miljoenennota. De extra uitkeringslasten zijn voor 2022 geschat op €65 miljoen, met een toename tot €195 miljoen in de jaren daarna. Deze toename is het gevolg van een verwachte toename van het gebruik van de regeling en een lichte stijging van de gemiddelde duur van het verlof. De extra middelen zijn opgenomen in het Coalitieakkoord en in de Startnota (2022D00534). Bovendien worden de extra verplichtingen en uitgaven formeel aan het parlement voorgelegd via de 1e suppletoire begrotingswet 2022 van SZW.
Naast de extra uitkeringslasten is er ook een kleine besparing verwacht op de kinderopvangtoeslag, aangezien het gebruik van kinderopvang naar verwachting iets afneemt. De verwachte besparing is voor elk jaar ongeveer €3 miljoen. Bovendien zijn er extra uitvoeringskosten voor het UWV, die zijn geschat op €0,7 miljoen per jaar. In 2022 bedraagt dit eenmalig €0,6 miljoen aan extra uitvoeringskosten.
Administratieve Uitvoering en Regeldruk
Het UWV is verantwoordelijk voor de administratieve uitvoering van het betaald ouderschapsverlof. Het UWV heeft aangegeven dat de wijziging in het uitkeringspercentage van 70% op tijd doorgevoerd kan worden, zodat de uitkering al ingangs 2 augustus 2022 in werking kan treden. De verwachting is dat het gebruik van de regeling toeneemt, met name bij werknemers met een lager inkomen en vaders. Het doel van de invoering is om het deelnamepercentage aan ouderschapsverlof te verhogen. De verwachting is dat het deelnamepercentage totaal (moeders en vaders) stijgt van circa 70% naar circa 75%.
Het verhogen van het uitkeringspercentage heeft ook invloed op de regeldruk. De regeldruk is verwacht te stijgen vanwege de toename van het aantal aanvragen. Het UWV heeft aangegeven dat het in staat is om deze toegenomen administratieve last te dragen. De regeling is ingevoerd om het evenwicht tussen werk en privéleven te verbeteren, en het is verwacht dat deze regeling een positief effect heeft op de deelname van vaders aan het ouderschap. Dit is ook een van de doelen die zijn opgenomen in de Comptabiliteitswet.
Veranderingen in de Werkelijke Praktijk
In de praktijk betekent de invoering van betaald ouderschapsverlof dat ouders nu de mogelijkheid hebben om een deel van hun inkomsten behouden te houden tijdens het ouderschapsverlof. In de afgelopen jaren was het ouderschapsverlof in Nederland namelijk nog onbetaald, wat betekent dat ouders hun inkomsten volledig verloren tijdens het verlof. In veel CAO’s is al een vorm van betaald ouderschapsverlof opgenomen, met name in sectoren zoals gemeenten en primair onderwijs. Deze regelingen zijn echter niet in alle sectoren het geval en zijn vaak beperkt in duur en hoogte.
De invoering van het betaald ouderschapsverlof als wettelijke regeling betekent dat alle werknemers in alle sectoren nu de mogelijkheid hebben om deze regeling in te zetten. Het doel is dat deze regeling in de praktijk leidt tot een gelijkwaardigere verdeling van ouderschapsverlof tussen moeders en vaders. De verwachting is dat het gebruik van de regeling toeneemt, met name bij vaders, die in de afgelopen jaren weinig gebruik maakten van ouderschapsverlof.
Verwachte Effecten en Maatschappelijke Draagvlak
De verwachte effecten van de invoering van betaald ouderschapsverlof zijn meervoudig. Ten eerste is er een verwachting dat het gebruik van ouderschapsverlof toeneemt, wat leidt tot een betere balans tussen werk en privéleven voor ouders. Ten tweede wordt er verwacht dat het deelnamepercentage van vaders aan ouderschapsverlof toeneemt, wat leidt tot een gelijkwaardigere verdeling van kinderopvang en zorg. Ten derde is er een verwachting dat de regeling leidt tot een positief effect op de gezondheid van ouders, aangezien het mogelijk is om tijd vrij te nemen voor kinderopvang en zorg, wat leidt tot minder stress en oververmoeidheid.
Het maatschappelijke draagvlak voor de invoering van betaald ouderschapsverlof is uitgebreid beoordeeld. In de internetconsultatie die voorafgaand aan de wetsbehandeling is gehouden, zijn er verschillende opmerkingen gemaakt door maatschappelijke organisaties. Sommige organisaties stelden voor om het uitkeringspercentage te verhogen of om volledige loondoorbetaling mogelijk te maken. Toch is geconcludeerd dat er voldoende draagvlak is voor het percentage van 70%, wat is gebaseerd op de opmerkingen en de uitkomsten van de internetconsultatie.
Conclusie
De invoering van betaald ouderschapsverlof in Nederland is een belangrijke maatregel die gericht is op het evenwicht tussen werk en privéleven en de gelijke behandeling van mannen en vrouwen. Per 2 augustus 2022 is deze regeling van kracht geworden, wat betekent dat werkende ouders nu de mogelijkheid hebben om negen weken betaald ouderschapsverlof op te nemen na de geboorte van hun kind. De uitkering van 70% van het dagloon is een voorwaarde die door de wetgever vastgelegd is, en deze uitkering wordt uitgekeerd door het UWV.
De financiële impact van de regeling is aanzienlijk, met een budgettaire verwerking van ongeveer €130 miljoen in 2022 en een verwachte toename tot €195 miljoen in de jaren daarna. De verwachting is dat het gebruik van de regeling toeneemt, met name bij werknemers met een lager inkomen en vaders. De verwachte effecten van de regeling zijn meervoudig, met een verwachting dat het gebruik van ouderschapsverlof toeneemt, wat leidt tot een betere balans tussen werk en privéleven voor ouders. Ook wordt er verwacht dat het deelnamepercentage van vaders aan ouderschapsverlof toeneemt, wat leidt tot een gelijkwaardigere verdeling van kinderopvang en zorg. De verwachting is dat de regeling in de praktijk leidt tot een positief effect op de gezondheid van ouders, aangezien het mogelijk is om tijd vrij te nemen voor kinderopvang en zorg, wat leidt tot minder stress en oververmoeidheid.