Ouderschapsverlof en reis: juridische uitleg en praktische toepassing in de werkpraktijk

Ouderschapsverlof is een wettelijk gerechtvaardigd instrument dat werknemers toestaat om tijdelijk minder te werken om zich te richten op de opvoeding van hun kind. In dit artikel wordt ingegaan op de juridische uitleg van ouderschapsverlof, inclusief de mogelijkheid om het verlof in te zetten voor een reis – zowel met als zonder kind. Aan de hand van rechtspraak, fiscale richtlijnen en praktijkvoorbeelden wordt de werking van ouderschapsverlof in de context van een reis bekeken, met een nadruk op het juridisch kader, de praktische toepassing en eventuele beperkingen.

Wat is ouderschapsverlof?

Ouderschapsverlof is een wettelijk gerechtvaardigd verlof dat werknemers toelaat om, na de geboorte of adoptie van een kind, tijdelijk minder te werken of volledig verlof te nemen. Het verlof is bedoeld om ouders de gelegenheid te geven om zich te concentreren op de opvoeding van hun kind, en is vastgelegd in de Wet Arbeid en Zorg (WAZO).

De duur van ouderschapsverlof is voor ieder kind onder de 8 jaar beperkt tot 26 weken, waarbij de werknemer in die periode het aantal uren werkt dat hij of zij normaal per week zou werken. Deze 26 weken kunnen worden verdeeld in één of meerdere blokken. De eerste 9 weken ouderschapsverlof zijn betaald door de UWV, waarbij de werknemer 70% van het maximum dagloon ontvangt. De overige weken zijn onbetaald.

Werknemers kunnen ouderschapsverlof opnemen voor eigen kind, aangenomen kind, pleegkind of stiefkind. Het verlof kan ook opgenomen worden door alleenstaande ouders. Tijdens ouderschapsverlof is het niet mogelijk om vakantiedagen op te bouwen, en bij ziekte tijdens ouderschapsverlof ontvangt de werknemer enkel uitkering voor de werkdagen die hij of zij normaal zou hebben gewerkt.

Juridische regels rond ouderschapsverlof

Recht van de werknemer

Het recht op ouderschapsverlof is wettelijk vastgelegd en geldt voor alle werknemers, ongeacht het soort arbeidsovereenkomst. Werkgevers kunnen het verlof alleen afwezen in uitzonderlijke gevallen, waarbij sprake is van een zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang. Dit is bijvoorbeeld het geval bij ernstige organisatorische problemen of indien de afwezigheid van de werknemer de bedrijfsvoering aanzienlijk ontwricht. Kleine ongemakken, zoals een iets hogere werkdruk of langere wachttijden, vormen geen geldig zwaarwegend belang en kunnen dus niet als reden dienen om ouderschapsverlof te weigeren.

In de praktijk is het gebruik van ouderschapsverlof vrij wijd verspreid, en wordt het verlof vaak in combinatie gebruikt met vakantiedagen of onbetaald verlof. Werkgevers zijn meestal bereid om ouderschapsverlof toe te staan, omdat het een wettelijk gerechtvaardigd verlof is dat niet kan worden afgewezen zonder een duidelijke en legale reden.

Jurisprudentie

In de rechtspraak is herhaaldelijk vastgelegd dat ouderschapsverlof niet willekeurig kan worden afgewezen. In een recente uitspraak van de Rechtbank Rotterdam (16 augustus 2025) werd een werkgever aangevraagd om ouderschapsverlof toe te staan na het aflopen van het bevallingsverlof en het vakantieverlof. De werkgever had eerst het verzoek afgewezen, maar had hiervoor geen duidelijke motivering gegeven. De rechter stelde vast dat de afwijzing illegaal was, omdat er geen zwaarwegend belang was aangedragen en omdat de werknemer het recht heeft op ouderschapsverlof.

De rechtspraak benadrukt dus dat ouderschapsverlof een fundamenteel recht is dat niet zomaar kan worden gewijzigd of afgewezen. Werkgevers moeten het verlof toestaan tenzij er een duidelijk en rechtvaardig zwaarwegend belang aanwezig is.

Ouderschapsverlof en reis

Verlof opnemen voor een reis

Een werknemer mag ouderschapsverlof opnemen voor een reis – zowel met als zonder kind. De werknemer hoeft niet aan zijn werkgever uit te leggen waarom hij of zij ouderschapsverlof wil opnemen of wat hij of zij tijdens het verlof wil gaan doen. Dit betekent dat ouderschapsverlof ook gebruikt kan worden om een wereldreis te ondernemen, zonder dat de werkgever hierover vragen stelt of een toelichting eist.

Een voorbeeld van hoe ouderschapsverlof gebruikt kan worden voor een reis, is het geval van een werknemer die 9 aaneensluitende weken ouderschapsverlof opneemt. Deze periode is betaald en kan dus worden ingezet voor een reis. In combinatie met onbetaald verlof of vakantiedagen kan het verlof verder worden uitgebreid.

Het is echter belangrijk om rekening te houden met de fiscale regels rond ouderschapsverlof en reiskostenvergoedingen. Zo kan het gebruik van ouderschapsverlof gevolgen hebben voor de regeling van reiskostenvergoedingen en thuiswerkvergoedingen. Werknemers die gebruik maken van ouderschapsverlof moeten hier op voorhand rekening mee houden, omdat de regels per kalenderjaar worden beoordeeld.

Reiskostenvergoedingen en ouderschapsverlof

Wanneer een werknemer ouderschapsverlof opneemt, kan dit gevolgen hebben voor de regeling van reiskostenvergoedingen. Een werknemer reist namelijk niet meer 'in de regel' naar de vaste plaats van werkzaamheden als hij of zij meer dan 2 maanden niet naar die locatie reist. Deze beoordeling vindt per aanleiding en op kalenderjaarbasis plaats. Als de aanleiding het kalenderjaar overstrijkt, is er sprake van een nieuwe aanleiding.

Voorbeeld: een werknemer werkt normaal 5 dagen per week, 52 weken per jaar (260 werkdagen) en neemt 9 aaneengesloten weken ouderschapsverlof op. De ingangsdatum van het verlof is 1 december 2022. In dit geval reist de werknemer niet meer in de regel naar de vaste werkplek, en kan dit gevolgen hebben voor de reiskostenvergoeding.

De beoordeling van de reiskostenvergoeding en thuiswerkvergoeding hangt dus af van de duur en het tijdstip van het ouderschapsverlof. Werknemers die ouderschapsverlof opnemen moeten hier rekening mee houden, omdat het verlof een impact kan hebben op hun fiscale situatie.

Praktijkvoorbeelden

Ouderschapsverlof combineren met vakantiedagen

Een werknemer kan ouderschapsverlof combineren met vakantiedagen om zo een langere afwezigheid te realiseren. Dit is een populaire optie voor ouders die met hun kind willen reizen. Bijvoorbeeld, een werknemer die 9 weken ouderschapsverlof opneemt kan deze periode combineren met 2 weken vakantiedagen, waardoor hij of zij totaal 11 weken verlof kan nemen.

Het combineren van ouderschapsverlof en vakantiedagen is echter afhankelijk van de regels in het bedrijfsreglement of de cao. Veel werkgevers stellen dat vakantiedagen op voorhand moeten worden aangevraagd en niet willekeurig kunnen worden ingezet. Werknemers moeten hier op voorhand rekening mee houden.

Onbetaald verlof en ouderschapsverlof

Een andere optie is om ouderschapsverlof te combineren met onbetaald verlof. Dit is een populaire keuze voor ouders die langer willen reizen dan de 26 weken ouderschapsverlof toestaat. In het voorbeeld van een reis van 9 maanden, zoals beschreven in een blog, werden 26 weken ouderschapsverlof gecombineerd met onbetaald verlof. Deze combinatie maakte het mogelijk om een wereldreis te ondernemen.

Het gebruik van onbetaald verlof hangt echter af van de regels in het bedrijfsreglement of de cao. Niet alle werkgevers zijn bereid om onbetaald verlof toe te staan, en de duur van onbetaald verlof kan ook beperkt zijn. Werknemers moeten hier op voorhand rekening mee houden en eventueel een gesprek aangaan met hun werkgever om de mogelijkheden te bespreken.

Beperkingen en risico’s

Risico’s van opzeggen

Een laatste optie voor ouders die langdurig verlof willen nemen is om hun baan op te zeggen. Hoewel dit een mogelijke oplossing is, is het een risicovolle keuze. Bij opzeggen is er geen garantie dat de werkgever akkoord gaat met een eventuele herstel, en er is ook geen recht op uitkering bij werkloosheid. Deze optie is daarom meestal alleen aan te raden in gevallen waarin er geen andere mogelijkheid is om langdurig verlof te nemen.

Juridische beperkingen

Hoewel ouderschapsverlof vrij kan worden opgenomen, zijn er wel juridische beperkingen. Zo kan ouderschapsverlof alleen worden gebruikt voor een kind onder de 8 jaar, en moet het kind op hetzelfde adres wonen als de werknemer. Daarnaast moet er sprake zijn van duurzame zorg voor het kind, wat betekent dat ouders zich actief moeten inzetten voor de opvoeding van hun kind.

Conclusie

Ouderschapsverlof is een wettelijk gerechtvaardigd verlof dat werknemers toelaat om tijdelijk minder te werken of volledig verlof te nemen. Het verlof is bedoeld om ouders de gelegenheid te geven om zich te concentreren op de opvoeding van hun kind, en kan ook worden gebruikt voor een reis – zowel met als zonder kind. In de rechtspraak is herhaaldelijk vastgelegd dat ouderschapsverlof een fundamenteel recht is dat niet zomaar kan worden gewijzigd of afgewezen.

Het combineren van ouderschapsverlof met vakantiedagen of onbetaald verlof kan een populaire keuze zijn voor ouders die willen reizen. Het gebruik van ouderschapsverlof kan echter ook gevolgen hebben voor de regeling van reiskostenvergoedingen en thuiswerkvergoedingen. Werknemers die ouderschapsverlof opnemen moeten hier op voorhand rekening mee houden.

In de praktijk is ouderschapsverlof een waardevol instrument dat ouders de gelegenheid biedt om zich te richten op de opvoeding van hun kind. Het verlof is wettelijk gerechtvaardigd, en kan zonder toelichting worden opgenomen. Werkgevers kunnen het verlof alleen afwezen in uitzonderlijke gevallen, waarbij sprake is van een zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang.