Het thema ouderschapsverlof is van groot belang voor werknemers in de educatieve sector, met name gezien de specifieke regelgeving en mogelijkheden die van toepassing zijn. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de wettelijke regels, de mogelijkheden voor betaald ouderschapsverlof, de betekenis van collectieve overeenkomsten (cao) en de praktische toepassing van ouderschapsverlof in de werkelijkheid van het onderwijs. Het artikel is opgesteld op basis van informatie die beschikbaar is in betrouwbare bronnen en richt zich specifiek op de situatie van werknemers in het onderwijs.
Ouderschapsverlof is een wettelijk recht waarmee ouders de mogelijkheid krijgen om tijd vrij te nemen bij hun werkgever om zich met hun kind te bemoeien. In het onderwijs werken veel ouders die lid zijn van een vakvereniging of onderdeel uitmaken van een collectieve overeenkomst (cao), wat betekent dat ze vaak van uitgebreidere regelingen kunnen profiteren dan wat de wet voorziet. De praktijk van ouderschapsverlof houdt niet alleen rekening met wettelijke bepalingen, maar ook met de mogelijkheid tot flexibel werken en het aanvragen van extra uren of verlof op basis van cao-afspraken.
In dit artikel worden de belangrijkste aspecten van ouderschapsverlof voor werknemers in het onderwijs besproken, inclusief het recht op verlof, de mogelijkheid tot betaald ouderschapsverlof, en de rol van de cao. Ook worden praktische richtlijnen gegeven over hoe ouderschapsverlof op te nemen, hoe verlofuren berekend worden, en wat er gebeurt in geval van werkloosheid of arbeidsongeschiktheid. Daarnaast wordt ingegaan op de interactie tussen ouderschapsverlof en feestdagen, zwaarwegend dienstbelang, en eventuele aanvullende afspraken in cao’s.
Rechten en beperkingen bij ouderschapsverlof
Ouderschapsverlof is een wettelijk gevestigd recht dat toelaat om tijd vrij te nemen bij de werkplek om te verkeren met het kind. De wettelijke regels zijn bepaald door het Wetboek van de Arbeid (WVA) en zijn van toepassing op alle werknemers, ongeacht het soort werk dat gedaan wordt. In het onderwijs gelden deze wettelijke bepalingen, maar kunnen worden uitgebreid door de cao.
Volgens de wettelijke regel is ouderschapsverlof toegestaan tot een kind van 8 jaar. Dit betekent dat ouders verlof kunnen opnemen voor elk kind tot de leeftijd van acht jaar, inclusief voor tweelingen of meervoudige geboorten. In het geval van een tweeling heeft een ouder recht op twee keer ouderschapsverlof.
De werkgever kan ouderschapsverlof opnemen voor meerdere kinderen tegelijk. Dit betekent dat het verlof niet per kind opgenomen hoeft te worden. Ook is het mogelijk om ouderschapsverlof op te nemen voor adoptie- of erkende kinderen, maar ook voor pleegkinderen of stiefkinderen, mits deze bij de ouder wonen volgens de basisregistratie personen.
Het recht op ouderschapsverlof geldt voor beide ouders. Dit wil zeggen dat vaders evenveel recht hebben als moeders. Dit is een belangrijke wetsregel die het mogelijk maakt voor vaders om actief betrokken te raken bij de opvoeding van hun kind.
Er zijn beperkingen in de praktijk. De werkgever kan bijvoorbeeld omwille van een zwaarwegend dienstbelang vragen om het ouderschapsverlof anders in te roosteren. Dit betekent dat ouders hun verlofuren op een andere manier moeten indelen, bijvoorbeeld door verlof te nemen op andere tijdstippen of in andere uren. Het veranderde rooster geldt voor het hele ouderschapsverlof.
Betaald ouderschapsverlof
Sinds augustus 2022 is er in Nederland een nieuwe regeling ingevoerd voor betaald ouderschapsverlof. Volgens deze regeling hebben ouders het recht op negen weken betaald ouderschapsverlof, waarbij het loon 70 procent bedraagt van het normale loon. Dit betaald ouderschapsverlof moet binnen het eerste levensjaar van het kind genomen worden. Als ouders dit verlof niet binnen dat jaar opnemen, is het verlof onbetaald.
Het betaald ouderschapsverlof komt bovenop andere verlofregelingen zoals zwangerschaps- en bevallingsverlof voor de moeder en geboorteverlof voor de partner. In totaal zijn er dus maximaal zestien weken zwangerschapsverlof, zes weken geboorteverlof, en negen weken ouderschapsverlof beschikbaar.
Bij het nemen van betaald ouderschapsverlof bouwt de werknemer wel vakantiedagen op, maar geen pensioen. Dit is een belangrijk verschil met andere soorten verlof. De verlofuren kunnen zowel verspreid als aaneengesloten genomen worden. Dit betekent dat ouders bijvoorbeeld een paar uur per week gedurende meerdere weken ouderschapsverlof kunnen opnemen, of dat ze het verlof als een blok in één keer nemen.
De uitkering van betaald ouderschapsverlof hangt af van het aantal uren dat de werknemer per week werkt. De uitkering duurt minimaal 1 en maximaal 9 werkweken. Voorbeeld: een werknemer die 32 uur per week werkt, heeft recht op minimaal 32 uur en maximaal 288 uur betaald ouderschapsverlof (9 x 32 uur).
Als de werknemer tijdens het betaald ouderschapsverlof zijn werkweek verandert (bijvoorbeeld van 32 uur naar 24 uur), moet opnieuw berekend worden hoeveel uren ouderschapsverlof hij of zij heeft recht op. Dit betekent dat het aantal uren verlof kan veranderen wanneer de werknemer minder of meer gaat werken.
Ouderschapsverlof en de cao
Ouderschapsverlof is een onderwerp dat vaak ook uitgebreid wordt behandeld in de collectieve overeenkomst (cao). Een cao is een overeenkomst tussen vakorganisaties en werkgeversorganisaties over arbeidsvoorwaarden. In de cao kunnen extra afspraken gemaakt worden die boven de wettelijke regels uitgaan.
Voor ouderschapsverlof kunnen in de cao bijvoorbeeld afspraken gemaakt worden over het maximum aantal uren verlof, de indeling van verlofuren, of de mogelijkheid om ouderschapsverlof te combineren met andere vormen van verlof zoals vakantie of ziekteverlof. In sommige cao’s zijn er ook afspraken over de mogelijkheid om ouderschapsverlof op te nemen voor oudere kinderen of voor kinderen met een beperking.
Een voorbeeld van een cao-afsprak is dat ouderschapsverlof voor kinderen tot 10 jaar mogelijk is, in plaats van tot 8 jaar zoals de wet voorziet. In andere cao’s kunnen ouders schakelverlof opnemen, wat betekent dat ouders verlof kunnen nemen op de dagen dat hun kind ziek is.
Het is belangrijk om de cao goed te bekijken, omdat de afspraken in de cao vaak uitgebreider zijn dan wat in de wet staat. De vakorganisatie die de cao heeft onderhandeld, zoals de FNV, speelt hierbij een belangrijke rol. Door onderhandelingen heeft de FNV bijvoorbeeld zorg dat ouderschapsverlof uitgebreid is en dat ouders de mogelijkheid hebben om verlof te combineren met andere vormen van verlof.
Praktische toepassing van ouderschapsverlof
De praktische toepassing van ouderschapsverlof varieert per school of instelling. In de praktijk moet ouderschapsverlof aangevraagd worden bij de werkgever. De werknemer moet een verzoek indienen waarin duidelijk wordt gemaakt hoeveel uren ouderschapsverlof hij of zij wil nemen en wanneer. De werkgever bepaalt vervolgens of het verzoek kan worden ingewilligd.
Het is belangrijk om vroeg genoeg aan te vragen, omdat ouderschapsverlof niet automatisch wordt verleend. De werkgever kan bijvoorbeeld omwille van een zwaarwegend dienstbelang vragen om het ouderschapsverlof anders in te roosteren. Dit betekent dat ouders hun verlofuren op een andere manier moeten indelen. In zulke gevallen is het belangrijk dat ouders en werkgevers met elkaar overleggen om een oplossing te vinden.
In de praktijk kan ouderschapsverlof op verschillende manieren worden genomen. Ouders kunnen bijvoorbeeld:
- Ouderschapsverlof nemen als een blok (bijvoorbeeld 9 weken achter elkaar).
- Ouderschapsverlof nemen verspreid (bijvoorbeeld een paar uren per week gedurende meerdere weken).
- Ouderschapsverlof combineren met andere vormen van verlof zoals vakantie of ziekteverlof.
Het is ook mogelijk om ouderschapsverlof te combineren met een verzoek om flexibel werken. Flexibel werken betekent dat ouders hun werktijden kunnen aanpassen, bijvoorbeeld door minder uren te werken of door vanuit huis te werken. In tegenstelling tot ouderschapsverlof verandert bij flexibel werken het contractuur. Bij ouderschapsverlof blijft het contractuur hetzelfde, terwijl bij flexibel werken het contractuur verandert.
Ouderschapsverlof en feestdagen
Een belangrijk aspect van ouderschapsverlof is wat er gebeurt als ouderschapsverlof samenvalt met een feestdag. In dat geval geldt de feestdag als ouderschapsverlof. Ouders hebben op die dag geen recht op een extra vergoeding. In overleg met de werkgever kunnen er echter afspraken gemaakt worden over hoe de feestdag behandeld wordt.
Bijvoorbeeld: een ouder die ouderschapsverlof heeft genomen van maandag tot vrijdag, en op donderdag valt een feestdag, dan is die dag automatisch ouderschapsverlof. De ouder heeft op die dag geen recht op een extra vergoeding. In overleg met de werkgever kan afgesproken worden dat de ouder de feestdag als vrijdag of zaterdag verlof gebruikt.
Ouderschapsverlof en werkloosheid
Als een werknemer werkloos raakt, stopt het ouderschapsverlof op de eerste dag van de werkloosheid. Dit betekent dat ouders die werkloos raken, hun ouderschapsverlof niet langer kunnen opnemen. In dergelijke gevallen is het belangrijk om contact op te nemen met de werkgever en de werkloosheidsuitkering (UWV) om te bespreken hoe ouderschapsverlof verder kan worden genomen.
Werkloosheid betekent dat ouders schakelverlof kunnen opnemen. Schakelverlof is verlof dat ouders opnemen als hun kind ziek is of als ze andere verlof nodig hebben. In het geval van werkloosheid is het belangrijk om duidelijk te maken hoe ouderschapsverlof verder kan worden genomen.
Ouderschapsverlof tijdens re-integratieproces
Een speciale situatie kan zich voordoen wanneer een werknemer gedeeltelijk arbeidsongeschikt is. In dat geval is het wettelijk mogelijk om ouderschapsverlof op te nemen. Echter, ouderschapsverlof kan problemen geven bij het re-integratieproces. De werknemer en de werkgever moeten samen zorgen dat de werknemer weer zo snel mogelijk aan het werk kan. De werknemer is verplicht om mee te werken aan het re-integratieproces.
Ouderschapsverlof tijdens een re-integratieproces kan bijvoorbeeld betekenen dat de werknemer minder uren ouderschapsverlof kan opnemen of dat ouderschapsverlof moet worden gecombineerd met het re-integratieproces. Het is belangrijk dat ouders en werkgevers met elkaar overleggen om een oplossing te vinden die zowel voor ouders als voor de werkgever werkt.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een wettelijk recht dat ouders de mogelijkheid geeft om tijd vrij te nemen bij hun werkgever om zich met hun kind te bemoeien. In het onderwijs gelden deze wettelijke bepalingen, maar kunnen uitgebreid worden door de cao. Ouderschapsverlof is toegestaan tot een kind van 8 jaar, en het recht geldt voor beide ouders.
Sinds augustus 2022 is er in Nederland een nieuwe regeling ingevoerd voor betaald ouderschapsverlof. Ouders hebben het recht op negen weken betaald ouderschapsverlof, waarbij het loon 70 procent bedraagt van het normale loon. Dit betaald ouderschapsverlof moet binnen het eerste levensjaar van het kind genomen worden.
De praktische toepassing van ouderschapsverlof varieert per school of instelling. Ouderschapsverlof moet aangevraagd worden bij de werkgever, en de werkgever bepaalt of het verzoek kan worden ingewilligd. Ouderschapsverlof kan op verschillende manieren worden genomen, bijvoorbeeld als een blok of verspreid. Het is ook mogelijk om ouderschapsverlof te combineren met andere vormen van verlof zoals vakantie of ziekteverlof.
Het is belangrijk om de cao goed te bekijken, omdat de afspraken in de cao vaak uitgebreider zijn dan wat in de wet staat. Ouderschapsverlof is een belangrijk recht dat ouders de mogelijkheid geeft om actief betrokken te raken bij de opvoeding van hun kind.