Het oudersschapsverlof is een thematisch verlof dat werknemers de mogelijkheid biedt om tijdelijk hun arbeidsprestaties te verminderen of te schorsen om te zorgen voor hun kind. Dit verlof kan betaald zijn of onbetaald, afhankelijk van de aard van de onderbreking. Voor ouders biedt het een belangrijk hulpmiddel om het opgroezen van hun kind met het werkbestanddeel te combineren. In dit artikel wordt het ouderschapsverlof uitvoerig besproken, met aandacht voor wie er recht op heeft, hoe het verlof wordt aangevraagd, wat er betaald wordt, en hoe ouders met hun werkgever moeten omgaan.
Wat is ouderschapsverlof?
Ouderschapsverlof is een vorm van thematisch verlof dat onderdeel is van de bredere categorie loopbaanonderbreking. Het biedt werknemers de mogelijkheid om hun werkprestaties tijdelijk te verminderen of volledig te schorsen om te zorgen voor hun kind. Tijdens deze onderbreking kan een maandelijkse uitkering worden uitbetaald door de sociale zekerheid. Het ouderschapsverlof is in de Belgische context een belangrijk recht voor ouders, zowel in de privésector als in de overheid.
Het ouderschapsverlof moet niet verward worden met het tijdskrediet met het motief "zorgen voor je kind(eren)", dat een andere regeling is. Voor ouderschapsverlof geldt een aparte regelgeving en bepaalde voorwaarden. In de context van het thematisch verlof, zoals ouderschapsverlof, kunnen ouders de keuze maken tussen een volledige onderbreking of een gedeeltelijke onderbreking van hun werk.
Wie heeft recht op oudersschapsverlof?
Er zijn verschillende categorieën personen die recht hebben op ouderschapsverlof. Deze personen moeten in loondienst zijn en onderworpen zijn aan het Belgische arbeidsrecht. De belangrijkste categorieën zijn:
- De biologische moeder en de wettelijke vader van het kind.
- De persoon die het kind heeft erkend, waardoor de afstamming langs vaderszijde vaststaat.
- De echtgenote of partner van de biologische moeder in een lesbisch koppel, indien zij als meemoeder wordt erkend. Dit kan worden aangetoond via een huwelijksakte, bewijs van wettelijke samenwoon of een uittreksel van het bevolkingsregister dat aantoont dat zij op hetzelfde adres zijn ingeschreven voor een periode van drie jaar voorafgaand aan de geboorte van het kind.
- Adoptieouders.
- Pleegouders, indien zij aangewezen zijn door de rechtbank, een door de bevoegde gemeenschap erkende dienst voor pleegzorg of een gemeenschapsdienst die verantwoordelijk is voor jeugdbescherming. Dit geldt voor langdurige pleegzorg, waarbij het kind minstens 6 maanden in hetzelfde pleeggezin blijft wonen.
Beide ouders (biologisch, adoptief of pleegouders) kunnen ouderschapsverlof nemen voor hetzelfde kind, mits ze voldoen aan de wettelijke voorwaarden. Het verlof is echter persoonlijk en kan niet worden overgedragen aan de andere ouder. Bijvoorbeeld, als de vader van het kind geen ouderschapsverlof neemt, kan deze recht niet worden overgedragen aan de moeder.
Ouderschapsverlof is ook toegankelijk voor ouders van kinderen met een handicap. In dergelijke gevallen is aanvullend bewijs vereist om aanspraak te kunnen maken op verlof tot een leeftijd van 21 jaar. Dit bewijs moet worden ingediend bij de sociale zekerheid en betreft een officiële bepaling van de handicap.
De vormen van ouderschapsverlof
Er zijn vier mogelijke vormen van ouderschapsverlof, ongeacht de sector waarin de werknemer tewerk is gesteld:
- Volledige onderbreking: Hierbij wordt de werkprestatie volledig geschorst. Dit is toegestaan voor werknemers die voltijds of deeltijds werken.
- Onderbreking tot 1/2: Hierbij kan de werknemer aan 50% van een voltijdse arbeidsregeling blijven werken. Dit is enkel mogelijk voor voltijds werkenden.
- Onderbreking met 1/5: Hierbij kan de werknemer aan 80% van een voltijdse arbeidsregeling blijven werken. Ook dit is enkel mogelijk voor voltijds werkenden.
- Onderbreking met 2/5: Hierbij kan de werknemer aan 60% van een voltijdse arbeidsregeling blijven werken. Net als de vorige vorm is dit enkel mogelijk voor voltijds werkenden.
De keuze voor een vorm van ouderschapsverlof hangt af van de persoonlijke situatie van de ouder en de mogelijkheden binnen de werkgever. Het verlof kan zowel betaald als onbetaald genomen worden, afhankelijk van de gekozen vorm en de regelingen van de werkgever.
Hoe ouderschapsverlof aanvragen
Het ouderschapsverlof moet worden aangevraagd bij de werkgever. De aanvraag moet worden gedaan minstens 2 maanden voordat het verlof ingaat. In het geval van een geboorte kan de aanvraag ook worden gedaan in verband met de verwachte bevallingsdatum.
De procedure voor het aanvragen van ouderschapsverlof is als volgt:
- Schriftelijke aanvraag bij de werkgever: De ouder moet het ouderschapsverlof schriftelijk aanvragen bij de werkgever.
- Aanvraag online: Voor thematische verloven, loopbaanonderbreking en tijdskrediet is het verlof vooral via de online dienst Dossier Loopbaanonderbreking en tijdskrediet aan te vragen. Deze dienst wordt beheerd door de sociale zekerheid.
- Aanvraag van uitkering: Voor betaald ouderschapsverlof is het nodig dat de werkgever of een DGA (Dienst voor Werkgevers) de uitkering aanvraagt via het werkgeversportaal of Digipoort. De melding voor betaald ouderschapsverlof is gecodeerd als "WAZO-verlof".
- Aanvraag via Mijn UWV: Voor sommige werknemers, zoals diegenen die minder dan 4 dagen per week werken in huishoudelijke of zorgtakken, is het nodig om telefonisch contact op te nemen met UWV om de uitkering aan te vragen.
Het verlof kan in sommige gevallen met terugwerkende kracht worden aangevraagd, mits er aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Sinds 2 augustus 2022 hebben ouders het recht om negen weken betaald ouderschapsverlof in het eerste jaar na de geboorte van hun kind op te nemen.
De uitkeringen bij ouderschapsverlof
De uitkeringen die ouders ontvangen tijdens het ouderschapsverlof zijn afhankelijk van de vorm van de onderbreking. Voor voltijdse werknemers die volledig stoppen met werken, bedraagt de onderbrekingsuitkering 828,45 euro netto per maand (sinds 1 mei 2022). Voor werknemers die halftijds blijven werken, ontvangen zij 381,87 euro netto bovenop hun loon.
Indien de ouder 80% van de werkweek blijft werken (1/5 onderbreking), ontvangt hij of zij een uitkering van 129,55 euro netto per maand.
De uitkering is betaald door UWV en is gelijk aan 70% van het dagloon van de werknemer. Voor de werkgever is het belangrijk om te weten dat er geen eigen loon hoeft te worden doorbetaald tijdens het verlof, aangezien UWV dit voorziet.
De uitkering is beperkt tot 9 van de 26 weken ouderschapsverlof. Deze 9 weken zijn betaald door UWV, en ouders kunnen hierover ook vakantiedagen opbouwen. Het is dus belangrijk om bij te houden welke weken als betaald ouderschapsverlof worden opgenomen.
Ouderschapsverlof en pleegzorg of adoptie
Het ouderschapsverlof is ook toegankelijk voor ouders van adoptiekinderen of pleegkinderen. Voor adoptie- of pleegkinderen moet het ouderschapsverlof worden opgenomen binnen 1 jaar na opname in het gezin, en het kind mag dan nog geen 8 jaar oud zijn. In het geval van een kind met een handicap geldt de leeftijdsgrens tot 21 jaar.
Bij langdurige pleegzorg wordt het ouderschapsverlof toegewezen zodra het kind is ingeschreven in het bevolkingsregister of vreemdelingenregister van de woonplaats. Het ouderschapsverlof kan opgenomen worden zolang het kind jonger is dan 12 jaar (of 21 jaar bij een kind met een handicap). De ouders moeten aantonen dat het kind in een pleeggezin is geplaatst voor een periode van minstens 6 maanden.
Invloed van ouderschapsverlof op vakantie en vakantiegeld
Het ouderschapsverlof heeft invloed op het opbouwen van vakantie. Omdat ouders voor een gedeelte van hun verlof maandelijkse uitkeringen ontvangen van UWV, kunnen zij op die periode vakantie opbouwen. Dit geldt voor de 9 weken ouderschapsverlof waarover een uitkering kan worden ontvangen.
Voor vakantiegeld is het belangrijk om te weten dat ouderschapsverlof met een uitkering niet als werk tijdens het verlof wordt beschouwd. Vakantiegeld wordt meestal berekend op basis van gewerkt uren, en ouderschapsverlof met een uitkering is geen werk. Ouders kunnen wel aanspraak maken op vakantiegeld voor de periode dat ze werken of voor de maanden waarin ze geen uitkering ontvangen van UWV.
De rol van de werkgever bij ouderschapsverlof
De werkgever heeft een belangrijke rol bij het ouderschapsverlof. De ouders moeten met hun werkgever minstens 2 maanden voorafgaand aan de eerste verlofdag overleggen over de aanvraag. Deze discussie is belangrijk om zowel de werkgever als de ouder voor te bereiden op de wijziging in de arbeidsregeling.
De werkgever is verantwoordelijk voor het indienen van de aanvraag voor de uitkering van het ouderschapsverlof. Dit gebeurt via het werkgeversportaal of Digipoort, afhankelijk van de situatie. De aanvraag kan enkel worden gedaan voor hele werkweken verlof, en de werkgever moet het verzoek indienen binnen 1 jaar en 3 maanden na de eerste verlofdag. Pas dan kan de volledige uitkering worden ontvangen.
Wanneer de ouders minder dan 4 dagen per week werken in huishoudelijke of zorgtakken, is telefonisch contact met UWV vereist om de uitkering aan te vragen. Deze werknemers kunnen de uitkering niet online aanvragen via het werkgeversportaal.
Ouderschapsverlof en documentatie
Er zijn verschillende documenten en formulieren betrokken bij het ouderschapsverlof. Een belangrijk document is de uitkeringskaart C62, die naar de werknemer thuis wordt gestuurd. Deze kaart bevat informatie over de uitkering van het ouderschapsverlof. Het formulier is ook online beschikbaar en kan worden afdrukt bij verlies of voor gebruik als attest.
Voor ouders die willen weten of hun ouderschapsverlof is goedgekeurd, is de online dienst Break@work beschikbaar. Hierin kunnen ouders zien hoeveel verlof ze nog kunnen opnemen en of hun aanvraag is goedgekeurd.
Algemene aandachtspunten bij ouderschapsverlof
Het ouderschapsverlof is een wettelijk gerechtvaardigd verlof, maar het is belangrijk dat ouders zich richten op de wettelijke voorwaarden en de procedures voor aanvragen. Niet elke aanvraag leidt automatisch tot toekenning van verlof, en het is belangrijk om de aanvraag correct en op tijd te doen.
Er zijn ook beperkingen bij het ouderschapsverlof. Het verlof is persoonlijk en kan niet worden overgedragen aan de andere ouder. Daarnaast is het belangrijk om te weten dat ouderschapsverlof niet automatisch betaald is. Enkel bij bepaalde vormen van verlof is er een uitkering beschikbaar via UWV. Voor de werkgever is het belangrijk om zich te oriënteren op de regelgeving en de verplichtingen bij ouderschapsverlof.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een belangrijk recht dat ouders biedt om te zorgen voor hun kind. Het biedt de mogelijkheid om de werkprestatie tijdelijk te verminderen of volledig te schorsen en kan in sommige gevallen betaald zijn. Het ouderschapsverlof is beschikbaar voor biologische ouders, adoptieouders, pleegouders en partners in lesbische relaties. Het verlof kan in vormen van volledige onderbreking of gedeeltelijke onderbreking worden genomen, afhankelijk van de situatie.
De aanvraagprocedure voor ouderschapsverlof is duidelijk gestructureerd. Ouders moeten schriftelijk aangeven dat ze ouderschapsverlof willen nemen en minstens 2 maanden voor de ingang van het verlof met hun werkgever overleggen. Het verlof kan online worden aangevraagd via de sociale zekerheid, en de uitkering wordt betaald door UWV. De uitkering bedraagt 70% van het dagloon en is beperkt tot 9 weken.
Ouderschapsverlof heeft ook invloed op vakantiegeld en vakantiedagen. Ouders kunnen vakantie opbouwen voor de 9 weken ouderschapsverlof waarover een uitkering wordt gedaan, maar vakantiegeld wordt meestal berekend op basis van gewerkt uren.
Het ouderschapsverlof is een belangrijk instrument om het opgroezen van kinderen met het werkbestanddeel te combineren. Het is belangrijk dat ouders zich richten op de wettelijke voorwaarden en de procedures voor aanvragen. Ook de werkgever heeft een rol te spelen bij het indienen van de aanvraag en het opvolgen van de uitkeringen.
In een tijd waarin het evenwicht tussen werk en privéleven steeds belangrijker wordt, is ouderschapsverlof een waardevolle ondersteuning voor ouders die hun kinderen willen zorgen.