Ouderschapsverlof is een wettelijk geregelde regeling die ouders in loondienst in Nederland het recht biedt om tijdelijk minder te werken om meer tijd door te brengen met hun kinderen. Deze regeling is bedoeld om jonge ouders te ondersteunen in de vroege opvoeding van hun kind, en het kan worden ingezet tot het kind acht jaar is. Het ouderschapsverlof is in principe onbetaald, maar het eerste deel van het verlof—maximaal negen weken—kan gedeeltelijk betaald worden via de uitkering van het UWV.
In dit artikel worden de rechten van ouders bij ouderschapsverlof besproken, hoe het verlof wordt aangevraagd, hoe het financieel is ingevuld, en wat de specifieke regels zijn voor directeur-grootaandeelhouders (dga’s). Ook wordt ingegaan op de mogelijkheid om ouderschapsverlof flexibel in te delen en de voorwaarden die van toepassing zijn bij adoptie, pleegopvoeding of stiefkinderen.
Wat is ouderschapsverlof?
Ouderschapsverlof is een regeling die is vastgelegd in de Wet Arbeid en Zorg (WAZO). Het biedt ouders in loondienst de mogelijkheid om tijdelijk minder te werken, zodat ze intensiever betrokken kunnen zijn bij de opvoeding van hun kind. De regeling is bedoeld voor kinderen tot acht jaar oud, en ouders kunnen het ouderschapsverlof opnemen in overleg met hun werkgever.
Het totale aantal ouderschapsverlofuren is vastgelegd op 26 keer het aantal werkuren per week dat de ouder normaal gesproken werkt. Voorbeeld: een ouder die 40 uur per week werkt, heeft recht op 1040 uur ouderschapsverlof. De werknemer bepaalt zelf hoe deze uren worden ingezet. Het verlof kan bijvoorbeeld aaneengesloten genomen worden of verdeeld over meerdere weken of maanden.
Het ouderschapsverlof kan ook worden gebruikt door vaders, moeders, adoptieouders, pleegouders of verzorgers. Het is een regeling die geldt voor beide ouders, zolang ze in loondienst zijn.
Aanvraag en invulling van ouderschapsverlof
De aanvraag van ouderschapsverlof vindt plaats in overleg met de werkgever. Ouders moeten schriftelijk aangeven hoe ze het verlof willen indelen en over welke periode. Het is verstandig om dit proces vroeg te starten, liefst minstens twee maanden voor het verlof in wil worden gelaten.
De werkgever mag ouderschapsverlof niet weigeren. Het is een wettelijk recht dat werknemers hebben. De indeling van het verlof is vrijblijvend: ouders kunnen kiezen voor een aaneengesloten periode, zoals een paar weken volledig weg zijn van werk, of voor een flexibele invulling, zoals een paar uur per week minder werken. De keuze hangt af van de wensen van de ouder en de mogelijkheden van de werkgever.
Ouderschapsverlof kan ook worden genomen in het kader van een tweeling, adoptie of pleegopvoeding. In dergelijke gevallen gelden bepaalde aanvullende regels. Bijvoorbeeld: ouders van een tweeling krijgen recht op 2 keer ouderschapsverlof, en adoptieouders kunnen ook gebruikmaken van het verlof.
Onbetaald en betaald ouderschapsverlof
Het ouderschapsverlof is standaard onbetaald verlof. Echter, in het eerste levensjaar van het kind is er een regeling voor gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof. Ouders kunnen in de eerste negen weken van hun ouderschapsverlof 70% van hun dagloon ontvangen via de uitkering van het UWV. Dit geldt zolang het verlof wordt genomen binnen het eerste levensjaar van het kind.
De uitkering wordt aangevraagd door de werkgever bij het UWV. De uitkering duurt ongeveer vier weken vanaf het moment dat de aanvraag is ingediend. Tijdens deze periode ontvangt de ouder 70% van hun dagloon, of 70% van het maximum dagloon, wat het laagste bedrag is.
De resterende 17 weken van het ouderschapsverlof zijn onbetaald. Tijdens deze periode bouwt de ouder geen vakantiedagen op. Echter, tijdens de eerste negen weken, wanneer er een uitkering is via het UWV, bouwen ouders wel vakantiedagen op.
Ouderschapsverlof voor dga’s
Ouderschapsverlof is niet alleen voor werknemers in loondienst, maar ook voor directeur-grootaandeelhouders (dga’s) is sinds 2022 mogelijk onder specifieke voorwaarden. De belangrijkste voorwaarde is dat de dga aangesloten is bij de werknemersverzekeringen zoals de Ziektewet, WW en WIA. Deze verzekeringen zijn niet standaard voor dga’s, maar als ze premies betalen voor deze verzekeringen, zijn ze in aanmerking gekomen voor ouderschapsverlof.
Dga’s hebben hetzelfde recht op ouderschapsverlof als werknemers in loondienst: 26 keer het aantal werkuren per week. Ook zij kunnen gebruikmaken van de regeling voor 9 weken betaald ouderschapsverlof in het eerste levensjaar van hun kind. Dit geldt echter alleen als de dga’s aangesloten zijn bij de werknemersverzekeringen.
Voorwaarden voor ouderschapsverlof
Om ouderschapsverlof te kunnen opnemen, moeten een aantal voorwaarden zijn vervuld. De belangrijkste voorwaarden zijn:
- Het kind is jonger dan acht jaar.
- De ouder is in loondienst.
- De ouder is de biologische ouder, adoptieouder, pleegouder of stiefouder van het kind, of is verzorger van het kind.
- In het geval van adoptie of pleegopvoeding moet het kind ingeschreven staan bij de gemeente.
- Het ouderschapsverlof moet binnen het eerste levensjaar van het kind genomen worden om aanspraak te maken op de uitkering van 70% van het dagloon via het UWV.
Als deze voorwaarden zijn vervuld, heeft de ouder recht op ouderschapsverlof. De werkgever mag dit niet weigeren.
Ouderschapsverlof en vakantiedagen
Ouderschapsverlof is in principe onbetaald verlof. Hierdoor bouwen ouders geen vakantiedagen op tijdens de periode van het ouderschapsverlof. Echter, tijdens de eerste negen weken, wanneer er een uitkering is via het UWV, bouwen ouders wel vakantiedagen op. Dit betekent dat ouders die deze periode gebruiken, later in hun carrière met deze opgebouwde vakantiedagen kunnen rekenen.
De resterende 17 weken van het ouderschapsverlof zijn onbetaald, en hierbij wordt geen vakantiedagen opgebouwd. Dit is belangrijk om te weten bij het plannen van het ouderschapsverlof en de financiële situatie.
Ouderschapsverlof en contractuele regels
Ouderschapsverlof is een wettelijk geregelde regeling, maar in sommige gevallen kan de werkgever in overleg met de P(G)MR of via een cao een andere regeling voor ouderschapsverlof hebben opgesteld. In het HBO kan het ouderschapsverlof bijvoorbeeld gedeeltelijk of volledig betaald zijn, afhankelijk van de overeenkomsten met de werkgever.
Bij adoptie of pleegopvoeding gelden ook specifieke regels. Adoptieouders hebben recht op 9 weken betaald ouderschapsverlof per kind. Stiefouders en pleegouders hebben recht op 1 keer 9 weken betaald ouderschapsverlof, ongeacht het aantal pleeg- of stiefkinderen.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een belangrijke regeling voor ouders in loondienst in Nederland. Het biedt de mogelijkheid om tijdelijk minder te werken om intensiever betrokken te zijn bij de opvoeding van hun kind. Het ouderschapsverlof is in principe onbetaald, maar er is een wettelijke regeling voor gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof in de eerste negen weken van het verlof. Dit verlof kan worden genomen tot het kind acht jaar is en is beschikbaar voor zowel moeders als vaders, adoptieouders, pleegouders of verzorgers.
De aanvraag van ouderschapsverlof vindt plaats in overleg met de werkgever, en ouders kunnen het verlof flexibel indelen. Het ouderschapsverlof is een wettelijk recht dat werknemers hebben en mag niet worden afgewezen door de werkgever. Voor directeur-grootaandeelhouders zijn sinds 2022 specifieke voorwaarden van toepassing, zolang ze aangesloten zijn bij de werknemersverzekeringen.
Het ouderschapsverlof is een waardevolle kans om meer tijd door te brengen met het kind, hoewel het financiële gevolgen kan hebben. De herinneringen aan deze tijd zijn echter onbetaalbaar en maken ouderschapsverlof een unieke kans om het vroege ouder-kindverband te versterken.