Betaald ouderschapsverlof is een wettelijk vastgelegd recht voor werknemers in loondienst die een kind krijgen. Het biedt ouder(s) de mogelijkheid om tijd aan hun kind te besteden in de eerste maanden van het leven, waarbij ze een deel van hun salaris ontvangen. Het verlof is bedoeld om ouders in staat te stellen de combinatie van beroepsleven en gezin te verwerken. In dit artikel wordt ingegaan op de voorwaarden voor het recht op betaald ouderschapsverlof, de aansprakelijkheid van de werkgever, de praktische toepassing en de mogelijkheid van verlenging via onbetaald ouderschapsverlof.
Recht op betaald ouderschapsverlof
Betaald ouderschapsverlof is beschikbaar voor werknemers in loondienst die een kind krijgen of adopteren. Het recht geldt ook voor personen die pleegouders zijn of stiefouders zijn van het kind. Ouders kunnen het verlof tegelijk of afwisselend opnemen, zolang het binnen het eerste levensjaar van het kind of binnen het eerste jaar na de adoptie of pleegopname wordt genomen.
Aantal weken en uren
Het betaald ouderschapsverlof bestaat uit 9 weken verlof, waarbij de werknemer 70% van het dagloon ontvangt, maximaal 70% van het maximum dagloon. De verlofuren worden berekend op basis van het aantal uren dat de werknemer normaal per week werkt. Dit betekent dat een werknemer die bijvoorbeeld 32 uur per week werkt, maximaal 288 uur (9 × 32) betaald ouderschapsverlof kan opnemen.
Het verlof kan op verschillende manieren worden ingeroosterd: het kan gedeeltelijk genomen worden (bijvoorbeeld een paar uur per dag of weken), of volledig genomen (bijvoorbeeld een aantal volledige werkweken). De flexibiliteit maakt het mogelijk om de verlofsituatie goed aan te passen aan de individuele omstandigheden van de ouder en de werknemersomstandigheden.
Voorwaarden voor aanspraak
Er zijn een aantal voorwaarden die moeten worden voldaan om recht te hebben op betaald ouderschapsverlof:
- De ouder moet in loondienst zijn bij een werkgever.
- Het verlof moet worden opgenomen binnen het eerste levensjaar van het kind of binnen het eerste jaar na de adoptie of pleegopname.
- In het geval van adoptie of pleegouderschap moet het kind maximaal 8 jaar oud zijn.
- Voor adoptie- of pleegkinderen geldt dat het kind bij de ouder moet wonen volgens de basisregistratie personen.
- Voor betaald ouderschapsverlof bij adoptie of pleegouderschap geldt hetzelfde maximum van 9 weken, met hetzelfde percentage van het loon.
Ouders die bijvoorbeeld een tweeling krijgen, hebben het recht op twee keer 9 weken betaald ouderschapsverlof. Voor adoptie- of pleegkinderen geldt hetzelfde principe: voor elk kind is er 9 weken verlof beschikbaar.
Aansprakelijkheden van de werkgever
Werkgevers zijn verplicht om betaald ouderschapsverlof toe te staan. Het verlof kan niet worden afgewezen. Werknemers kunnen in overleg treden met hun werkgever om het verlof op te nemen op een manier die geschikt is voor zowel de ouder als het werkgever. Werkgevers mogen het verlof wel anders inroosteren als er sprake is van een zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang. Dit moet echter voor het gehele ouderschapsverlof gelden.
Werkgevers kunnen kiezen om het loon tijdens het verlof door te betalen of te wachten tot de uitkering van UWV. De uitkering van UWV duurt meestal ongeveer 4 weken na aanvraag. Het is belangrijk dat de werkgever de verlofaanvraag bij UWV indient. Als het verlof gedeeltelijk wordt opgenomen, moet de werkgever het aantal verlofuren aan UWV melden.
Verlenging via onbetaald ouderschapsverlof
Naast het betaald ouderschapsverlof is er ook het onbetaald ouderschapsverlof beschikbaar. Ouders hebben het recht op maximaal 17 weken onbetaald ouderschapsverlof, wat in totaal 26 weken verlof oplevert. Het onbetaald ouderschapsverlof kan worden genomen na het betaald ouderschapsverlof of tegelijk daarmee, mits het binnen het eerste levensjaar van het kind wordt opgenomen.
Het onbetaald ouderschapsverlof is een statuutrecht en is niet afhankelijk van de goedkeuring van de werkgever. Werkgevers mogen dit verlof niet weigeren. Het verlof is bedoeld om ouders extra tijd te bieden om hun kind te verzorgen, zonder dat er een uitkering is.
Ouderschapsverlof en werkloosheid
Als een ouder tijdens het ouderschapsverlof werkeloos raakt, stopt het betaald ouderschapsverlof op de eerste dag van de werkloosheid. Het onbetaald ouderschapsverlof kan echter nog worden ingeroosterd, mits het binnen het eerste levensjaar van het kind wordt opgenomen.
Het is mogelijk om ouderschapsverlof op te nemen tijdens een re-integratieproces, bijvoorbeeld bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid. Hierbij kan het verlof echter leidinggevend zijn voor het re-integratieplan en moet het zorgvuldig worden gepland.
Ouderschapsverlof bij adoptie, pleegouderschap en stiefouderschap
Betaald ouderschapsverlof is ook beschikbaar voor adoptie- en pleegouders. Voor elk kind is er 9 weken verlof beschikbaar. In het geval van adoptie of pleegouderschap moet het kind maximaal 8 jaar oud zijn en moet het bij de ouder wonen volgens de basisregistratie personen. Voor adoptie- en pleegouderschap geldt hetzelfde maximum van 9 weken verlof per kind.
Bij stiefouderschap is er ook betaald ouderschapsverlof beschikbaar, maar dit is slechts eenmalig per ouder. Het aantal stiefkinderen maakt geen verschil.
Ouderschapsverlof en zelfstandigen
Het bronmateriaal bevat beperkte informatie over ouderschapsverlof voor zelfstandigen. Eén bron meldt dat ouderschapsverlof voor zelfstandige vrouwen sinds 2009 flexibel is geworden, waardoor verlof per week kan worden genomen. Voor zelfstandigen is het verlof meestal onbetaald en hangt het van de eigen inzet en de omstandigheden van het bedrijf af. Zelfstandigen kunnen geen gebruik maken van de uitkeringen via UWV, zoals werknemers in loondienst.
Praktische toepassing van het ouderschapsverlof
Het ouderschapsverlof kan op verschillende manieren worden ingeroosterd. Ouders kunnen kiezen voor een contiguous verlof, waarbij ze bijvoorbeeld meerdere volledige werkweken opnemen, of voor een gedeeld verlof, waarbij ze verlofuren verspreiden over meerdere weken. Dit is bijzonder geschikt voor ouders die willen blijven werken, maar toch voldoende tijd willen besteden aan hun kind.
Een veranderd verlofschema kan worden overeengekomen met de werkgever, bijvoorbeeld als er sprake is van een zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang. In dat geval moet het nieuwe schema gelden voor het hele ouderschapsverlof.
Als een ouder niet alle verlofuren heeft opgenomen, is het mogelijk om de resterende uren als onbetaald ouderschapsverlof op te nemen. Dit biedt de ouder de mogelijkheid om verder te verlengen, zonder dat er een uitkering is.
Conclusie
Betaald ouderschapsverlof is een belangrijk recht voor werknemers in loondienst die een kind krijgen of adopteren. Het verlof is bedoeld om ouders extra tijd te bieden om hun kind te verzorgen in de eerste maanden van het leven. Het verlof is wettelijk vastgelegd en kan op verschillende manieren worden ingeroosterd, afhankelijk van de individuele omstandigheden van de ouder en de werknemersomstandigheden. Werkgevers zijn verplicht om het verlof toe te staan en kunnen het niet weigeren.
Naast het betaald ouderschapsverlof is er ook het onbetaald ouderschapsverlof beschikbaar, waardoor ouders extra tijd kunnen opnemen. Het is belangrijk dat ouders in overleg treden met hun werkgever om het verlof op een manier in te roosteren die geschikt is voor zowel de ouder als de werkgever.
Het recht op ouderschapsverlof geldt ook voor adoptie- en pleegouders. Het verlof kan voor elk kind worden opgenomen en is bedoeld om ouders te ondersteunen in de opvoeding van hun kind. Het is belangrijk dat ouders deze rechten kennen en weten hoe ze deze kunnen aanwenden.
In de praktijk is het ouderschapsverlof een waardevolle ondersteuning voor ouders in de combinatie van beroepsleven en gezin. Het biedt extra tijd en flexibiliteit om kinderen te verzorgen en te ontmoeten in de eerste maanden van hun leven.