Ouderschapsverlof is een wettelijk geregelde mogelijkheid voor ouders om tijdelijk minder te werken en meer tijd aan hun kind te besteden. Sinds 2 augustus 2022 is een deel van het ouderschapsverlof betaald geworden, wat een belangrijke verandering in de werkelijkheid voor jonge ouders betekent. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de regels rondom betaald en onbetaald ouderschapsverlof, inclusief de aanspraakcriteria, hoeveelheid verlof, wettelijke regelgeving en de praktische toepassing in de werkelijkheid van de werkgever.
Ouderschapsverlof is bedoeld om jonge ouders de mogelijkheid te geven om te wennen aan het nieuwe gezinsleven en de balans tussen werk en gezin te vinden. Het verlof is beschikbaar voor beide ouders, zolang hun kind jonger is dan acht jaar. In het kader van het ouderschapsverlof kunnen ouders kiezen voor een betaald of onbetaald deel van het verlof, afhankelijk van hun wensen en situatie.
Wat is ouderschapsverlof?
Ouderschapsverlof is een wettelijke regeling waarbij ouders tijdelijk minder kunnen werken om extra tijd te besteden aan hun kind. Ouders hebben recht op een totaal van 26 keer de arbeidsduur per week, per kind. Dit geldt zowel voor biologische kinderen als voor adoptiekinderen, pleegkinderen en stiefkinderen. Het ouderschapsverlof kan opgenomen worden tot het achtste levensjaar van het kind.
Sinds 2 augustus 2022 is een deel van het ouderschapsverlof betaald geworden. Ouders kunnen in het eerste levensjaar van hun kind aanspraak maken op 9 weken betaald ouderschapsverlof. De overige 17 weken zijn onbetaald. Het verlof kan opgenomen worden in de vorm van weken, dagen of uren, afhankelijk van de wensen van de ouder en de mogelijkheden van de werkgever.
Betaald ouderschapsverlof
Aanspraakcriteria
Betaald ouderschapsverlof is beschikbaar voor ouders die in loondienst werken. Ouders hebben recht op aanspraak als:
- het kind jonger is dan 1 jaar op het moment van opname van het verlof;
- de ouder nog niet alle ouderschapsverlofuren heeft opgenomen;
- de ouder bij het UWV is aangemeld voor de uitkering.
De uitkering via het UWV bedraagt 70% van het dagloon, tot maximaal 70% van het wettelijk maximumdagloon. De werknemer ontvangt deze uitkering achteraf, en de werkgever heeft de mogelijkheid om het salaris aan te vullen tot 100%. Dit kan geregeld worden via een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) of via een individuele afspraak met de werkgever.
Tijdsbepaling en opname
Het betaalde ouderschapsverlof moet opgenomen worden binnen het eerste levensjaar van het kind. Als het verlof niet tijdig opgenomen wordt, vervalt het recht op de uitkering. De ouder dient het verzoek voor ouderschapsverlof schriftelijk bij de werkgever aan te melden, uiterlijk twee maanden voor de gewenste ingangsdatum. Bij het verzoek moet duidelijk worden aangegeven wanneer, hoe lang en hoeveel uren het verlof opgenomen wordt.
Vakantieopbouw
Tijdens het betaald ouderschapsverlof vindt er onverkort vakantieopbouw plaats. Dit betekent dat vakantiedagen verder opgebouwd worden gedurende de periode dat ouders verlof genieten. Tijdens het onbetaalde ouderschapsverlof is er geen automatische vakantieopbouw, tenzij er afspraken zijn gemaakt in de cao of met de werkgever.
Terugkeren naar de oorspronkelijke situatie
Na afloop van het ouderschapsverlof keert de werknemer terug naar de oorspronkelijke situatie. Dit betekent dat het aantal werkuren, de functie en eventueel het salaris hetzelfde zijn als voor het verlof. Het contract loopt gewoon door tijdens het ouderschapsverlof, zodat de werknemer bij terugkomst opnieuw in de oorspronkelijke positie terecht komt.
Onbetaald ouderschapsverlof
Aanspraakcriteria
Het onbetaalde ouderschapsverlof is beschikbaar voor beide ouders en kan genoten worden tot het achtste levensjaar van het kind. Ouders hebben recht op een totaal van 26 keer de arbeidsduur per week. Als ouders 9 weken betaald ouderschapsverlof opnemen, verminderen de onbetaalde weken met 9. Dit betekent dat ouders dan nog 17 weken onbetaald ouderschapsverlof kunnen opnemen.
Het onbetaalde ouderschapsverlof is bedoeld om ouders de mogelijkheid te geven om extra tijd met hun kind door te brengen. De ouder kan het verlof op elk gewenste moment opnemen, mits het vóór het achtste levensjaar van het kind wordt genoten. Er zijn geen wettelijke beperkingen qua tijdsbepaling van de opname, zolang het binnen de wettelijke termijn gebeurt.
Werkgeversverplichtingen
Een werkgever mag in beginsel een verzoek voor ouderschapsverlof niet weigeren. Echter, bij zwaarwegende redenen kan een werkgever het verzoek in beperkte mate bepalen, bijvoorbeeld bij organisatorische problemen in het bedrijf. In dat geval dient de werkgever een alternatieve oplossing te bieden.
Vakantieopbouw
Tijdens het onbetaalde ouderschapsverlof wordt er in principe geen vakantieopbouw gedaan. Wel kan het gebeuren dat een cao of werkgever een andere afspraak maakt over vakantieopbouw tijdens dit verlof. Ouders kunnen dit navragen bij hun werkgever of in hun cao.
Aanvragen en verwerking van ouderschapsverlof
Het aanvragen van ouderschapsverlof moet geschieden op een bepaalde manier om zowel de werknemer als de werkgever te kunnen voorbereiden op de wijziging in werkdag en -tijd. Het verzoek dient schriftelijk te worden ingediend, uiterlijk twee maanden voor de gewenste ingangsdatum. Bij het verzoek moet worden opgegeven:
- de gewenste start- en einddatum van het verlof;
- het aantal uren per week dat gewenst is;
- eventueel een voorkeur qua spreiding van de uren over de week.
De werkgever ontvangt dit verzoek en beoordeelt of het verzoek kan worden ingewilligd. In het geval van betaald ouderschapsverlof moet het UWV ook worden ingeschakeld om de uitkering te regelen.
Ouderschapsverlof bij wisseling van baan
Ouderschapsverlof loopt door bij wisseling van baan, zolang het verlof nog niet volledig is genoten. Als een ouder bij een nieuwe werkgever terecht komt, heeft hij of zij het recht op het ongebruikte deel van het ouderschapsverlof. De ouder kan dit verlof opnemen bij de nieuwe werkgever. De ouder heeft het recht op een verklaring van de vorige werkgever, waarin staat hoeveel ouderschapsverlof nog beschikbaar is. Deze verklaring is verplicht als de ouder het verzoekt.
Praktische voorbeelden
Voorbeeld 1: Betaald ouderschapsverlof
Een werknemer werkt 40 uur per week. Hij heeft een kind van 6 maanden. Hij wil 9 weken betaald ouderschapsverlof opnemen. Het UWV betaalt 70% van zijn dagloon, en zijn werkgever vult dit aan tot 100%. Tijdens deze 9 weken bouwt hij vakantiedagen op. Na afloop keert hij terug naar de oorspronkelijke situatie van 40 uur per week. Hij heeft nog 17 weken onbetaald ouderschapsverlof beschikbaar, die hij kan opnemen tot het achtste levensjaar van zijn kind.
Voorbeeld 2: Onbetaald ouderschapsverlof
Een werknemer heeft al 9 weken betaald ouderschapsverlof genoten. Zij wil nu 10 weken onbetaald ouderschapsverlof opnemen. De werkgever stemt het verzoek toe. Tijdens deze 10 weken ontvangt de werknemer geen uitkering. Er is geen automatische vakantieopbouw. Zij keert terug naar haar oorspronkelijke situatie van 40 uur per week. Ze heeft nog 7 weken onbetaald ouderschapsverlof beschikbaar.
Uitzonderingen en aanpassingen
De regeling rond ouderschapsverlof kan worden aangepast door een cao of door een individueel overleg met de werkgever. Sommige cao’s bepalen bijvoorbeeld andere regels rond betaald ouderschapsverlof, zoals een hoger percentage loondoorbetaling of een langere periode. Individuele overeenkomsten kunnen ook worden gemaakt, bijvoorbeeld in het kader van flexibel werken of delen van het ouderschapsverlof met beide ouders.
Een belangrijk aspect is dat ouderschapsverlof los staat van zwangerschaps- en bevallingsverlof. De aanspraak op ouderschapsverlof is niet beperkt door een vorige afwezigheid door zwangerschap of bevalling.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een belangrijke maatregel in de Nederlandse arbeidsmarkt die jonge ouders ondersteunt bij het combineren van werk en gezin. Sinds 2 augustus 2022 is een deel van het ouderschapsverlof betaald, waardoor ouders beter financieel ondersteund worden tijdens de eerste jaren van het ouderschap. Het betaalde ouderschapsverlof is beschikbaar voor 9 weken binnen het eerste levensjaar van het kind, terwijl het onbetaalde deel beschikbaar is tot het achtste levensjaar van het kind.
Het ouderschapsverlof is wettelijk geregeld en beschikbaar voor beide ouders, inclusief adoptieouders, pleegouders en stiefouders. Het verlof kan opgenomen worden in verschillende vormen en is flexibel toepasbaar. Het aanvragen van ouderschapsverlof moet schriftelijk gebeuren en kan worden gecombineerd met andere arbeidsrechtelijke regelingen, zoals vakantieopbouw en loondoorbetaling.
Het ouderschapsverlof ondersteunt ouders in hun rol als zorgverleners en helpt hen om de balans tussen werk en gezin te vinden. Door de beschikbaarheid van zowel betaald als onbetaald ouderschapsverlof, krijgen ouders de mogelijkheid om hun eigen wensen en situatie in te vullen.