Ouderschapsverlof is een wettelijk geregelde regeling in Nederland waarmee ouders tijd kunnen nemen om zich te richten op het opvoeden van hun kind, zonder direct hun baan kwijt te zijn. Sinds 2 augustus 2022 is er een wettelijke regeling voor betaald ouderschapsverlof. Voorheen was ouderschapsverlof in principe onbetaald, hoewel sommige werkgevers het verlof wellicht gedeeltelijk of volledig doorbetaalden. Sinds deze wijziging is er een uitkering beschikbaar via het UWV, wat het mogelijk maakt om 9 weken verlof gedeeltelijk betaald te krijgen. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de wettelijke regels, de voorwaarden, hoe de uitkering werkt, en belangrijke aandachtspunten bij de opname van ouderschapsverlof.
Wat is ouderschapsverlof?
Ouderschapsverlof is een wettelijke regeling die werknemers toestaat om tijd te nemen van hun werk om zich te richten op het opvoeden van hun kind. Het is niet hetzelfde als het geboorteverlof of aanvullend geboorteverlof, maar vervangt deze niet. In plaats daarvan verlengt ouderschapsverlof de mogelijkheid om te blijven afwezig zijn van de werkplek, tot maximaal 26 weken. Deze 26 weken kunnen verdeeld worden in een betaald en onbetaald deel.
In totaal zijn er dus 26 weken ouderschapsverlof beschikbaar, verdeeld in: - 9 weken betaald ouderschapsverlof (via de uitkering van het UWV). - 17 weken onbetaald ouderschapsverlof.
Deze regeling geldt voor werknemers in loondienst die een eigen kind, een inwonend stiefkind, adoptiekind of pleegkind hebben. Ouderschapsverlof kan opgenomen worden binnen de eerste 8 jaar van het kind. Als verlof niet tijdig is opgenomen, vervalt het.
Hoe werkt betaald ouderschapsverlof?
Sinds 2 augustus 2022 is het mogelijk om 9 weken ouderschapsverlof betaald te krijgen via een uitkering van het UWV. Dit betekent dat ouders 70% van hun dagloon ontvangen, gebaseerd op hun gemiddelde loon van het afgelopen jaar. De uitkering wordt uitgekeerd via het Arbeidsongeschiktheidsfonds (Aof), en wordt achteraf verwerkt. Tijdens het verlof ontvangt de werknemer zelf geen uitkering direct; het UWV betaalt de uitkering aan de werkgever, die deze vervolgens aan de werknemer kan doorbetalen.
De uitkering is gebaseerd op het aantal uren dat de werknemer per week werkt. De maximale uitkering per week is 70% van het maximumdagloon, wat in 2023 €297,82 is. Voor een werknemer die bijvoorbeeld 32 uur per week werkt, is de maximale uitkering per week 70% van 32 uur. De totale uitkering kan dus variëren, afhankelijk van de werkduur en het loon.
Het UWV berekent de uitkering door eerst de datum van 1 maand voor het verlof te bepalen. Vervolgens kijkt het UWV 1 jaar terug naar de totale belasting- en premiesbetalingen van de werknemer. Dit wordt gedeeld door 261 dagen (het gemiddelde aantal werkdagen per jaar), wat het gemiddelde dagloon oplevert. Als de werknemer korter dan een jaar in dienst is, wordt het sv-loon gedeeld door het aantal werkdagen dat daadwerkelijk is gewerkt.
Voorwaarden voor betaald ouderschapsverlof
Er zijn een aantal voorwaarden waaraan moet worden voldaan om aanspraak te maken op betaald ouderschapsverlof. Deze voorwaarden zijn duidelijk vastgelegd in de wet en moeten zorgvuldig in overleg worden afgesproken tussen werknemer en werkgever.
1. Werknemers in loondienst
Betaald ouderschapsverlof is alleen beschikbaar voor werknemers in loondienst. Voor ondernemers of zelfstandigen is er geen wettelijke regeling voor betaald ouderschapsverlof. Als zowel de vader als de moeder in loondienst zijn, hebben beide ouders recht op ouderschapsverlof.
2. Opname binnen het eerste levensjaar
De 9 weken betaald ouderschapsverlof moeten binnen het eerste levensjaar van het kind worden genoten. Dit betekent dat de opname moet plaatsvinden vóór de eerste verjaardag van het kind. Als ouders dit niet doen, vervalt het recht op betaald ouderschapsverlof.
3. Aanvraagprocedure
De werknemer dient het ouderschapsverlof uiterlijk twee maanden voor de gewenste ingangsdatum schriftelijk aan te melden bij de werkgever. Bij deze melding moet worden aangegeven welke periode, hoeveel uren en hoe het verlof verdeeld wordt over de week. Het is belangrijk om dit vooraf te regelen om eventuele verwarring te voorkomen.
Bijvoorbeeld: een werknemer kan kiezen voor 32 uur per week gedurende 9 weken, of voor 8 uur per week gedurende 36 weken. Het verlof kan flexibel worden ingevuld, maar het totaal aantal uren moet overeenkomen met de werkduur per week vermenigvuldigd met 9 weken.
4. Geen tegelijkertijd met aanvullend geboorteverlof
Het is niet toegestaan om in dezelfde week zowel aanvullend geboorteverlof als betaald ouderschapsverlof op te nemen. Dit betekent dat ouders moeten kiezen welk verlof ze op een bepaald moment willen gebruiken. Deze regel geldt ook voor adoptie of geboorte.
Flexibiliteit in opname van ouderschapsverlof
Een van de voordelen van ouderschapsverlof is de flexibiliteit waarmee het kan worden ingevuld. Ouders kunnen kiezen hoe ze het verlof willen opnemen. Het kan bijvoorbeeld: - in een blok van 9 volledige werkweken, - verspreid over meerdere maanden (bijvoorbeeld 8 uur per week gedurende 36 weken), - op verschillende dagen per week, - gedeeltelijk in het begin en gedeeltelijk later in de periode van 8 jaar.
De spreiding van het verlof kan worden afgesproken met de werkgever. Het is aan te raden om dit in overleg te doen, zodat er geen onverwachte problemen optreden met de planning van de werkgever of andere collega’s.
Bijvoorbeeld: een werknemer die 32 uur per week werkt, heeft recht op maximaal 9 x 32 = 288 uur ouderschapsverlof. Deze 288 uur kunnen verdeeld worden over meerdere periodes, zolang het totaal niet overschreden wordt.
Wat gebeurt er met vakantie en vakantiegeld tijdens ouderschapsverlof?
Ouderschapsverlof heeft ook invloed op het opbouwen van vakantiedagen. Voor het betaald gedeelte van ouderschapsverlof geldt dat vakantiedagen wel worden opgebouwd. Dit betekent dat ouders tijdens de betaalde 9 weken verlof hun vakantiedagen normaal kunnen opbouwen. Voor het onbetaalde gedeelte van ouderschapsverlof is er geen recht op opbouw van vakantiegeld.
Als een werknemer zijn dienstverband beëindigt voordat het ouderschapsverlof volledig is genoten, heeft hij bij zijn nieuwe werkgever recht op het ongebruikte gedeelte van het ouderschapsverlof. Dit geldt zowel voor het onbetaalde als het betaalde gedeelte. De werkgever dient op verzoek van de werknemer een verklaring te geven over hoeveel ouderschapsverlof nog beschikbaar is.
Ouderschapsverlof bij adoptie, pleegkinderen en stiefkinderen
Ouderschapsverlof is niet alleen beschikbaar voor biologische ouders, maar ook voor adoptieouders, stiefouders en pleegouders. De regels voor ouderschapsverlof zijn echter iets anders voor deze groepen.
Adoptie
Bij adoptie krijgen ouders recht op 9 weken betaald ouderschapsverlof per kind. Dit geldt voor elk aangenomen kind. Ouders kunnen kiezen wanneer ze het verlof willen opnemen, binnen het eerste levensjaar van het kind.
Pleegkinderen
Bij pleegkinderen is de regeling iets anders. Ouders kunnen 1 keer 9 weken betaald ouderschapsverlof opnemen. Het aantal pleegkinderen maakt geen verschil; ongeacht hoeveel pleegkinderen er zijn, is er slechts één uitkering beschikbaar.
Stiefkinderen
Bij stiefkinderen is de regeling vergelijkbaar met die van pleegkinderen. Ouders kunnen 1 keer 9 weken betaald ouderschapsverlof opnemen. Het aantal stiefkinderen maakt geen verschil in het recht op ouderschapsverlof.
Wat als het verlof niet volledig betaald is?
Als ouders het betaald gedeelte van ouderschapsverlof niet volledig gebruiken, is het mogelijk om het overige gedeelte als onbetaald ouderschapsverlof op te nemen. Dit betekent dat ouders de resterende uren als onbetaald verlof kunnen gebruiken. Het totale ouderschapsverlof mag niet meer dan 26 weken bedragen, waarvan 9 weken maximaal betaald kunnen zijn.
Het is belangrijk om te weten dat de werkgever de keuze heeft om het loon tijdens het verlof door te betalen of te wachten tot het UWV de uitkering heeft doorgevoerd. Dit kan invloed hebben op de financiële planning van de ouder. Het UWV betaalt de uitkering ongeveer 4 weken na de aanvraag, wat betekent dat de werknemer tijdens de eerste weken van het verlof mogelijk geen inkomen ontvangt.
Praktische stappen bij ouderschapsverlof
Bij de opname van ouderschapsverlof zijn er een aantal praktische stappen die ouders moeten doorlopen. Deze stappen zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat het verlof vlekkeloos verloopt, zowel voor de werknemer als voor de werkgever.
1. Aanvraag aan werkgever
De eerste stap is om ouderschapsverlof schriftelijk aan te vragen bij de werkgever. Dit dient te gebeuren minstens twee maanden voor de gewenste ingangsdatum. Bij deze aanvraag dient te worden aangegeven: - de gewenste startdatum en einddatum van het verlof, - het aantal uren per week of per dag dat verlof genomen wordt, - of het verlof betaald of onbetaald is.
2. Aanvraag bij het UWV
Als ouders aanspraak maken op betaald ouderschapsverlof, moet de aanvraag bij het UWV worden ingediend. Dit kan pas worden gedaan nadat de werknemer met verlof is. De werkgever kan ervoor kiezen om het verlof door te betalen of te wachten tot het UWV de uitkering heeft uitgekeerd.
3. Berekening van de uitkering
De uitkering wordt berekend op basis van het sv-loon van de werknemer. Het UWV kijkt 1 jaar terug naar de belastingen en premies, en berekent het gemiddelde dagloon. Voor werknemers die korter dan een jaar in dienst zijn, wordt het sv-loon gedeeld door het aantal werkdagen dat daadwerkelijk is gewerkt.
4. Tijdens het verlof
Tijdens het verlof ontvangt de werknemer geen directe uitkering. Het UWV betaalt de uitkering aan de werkgever, die deze vervolgens kan doorbetalen. Het UWV betaalt de uitkering ongeveer 4 weken na de aanvraag. Ouders moeten dus rekening houden met eventuele tijdelijke inkomensderving.
Belangrijke aandachtspunten
Bij ouderschapsverlof zijn er een aantal aandachtspunten die ouders moeten kennen om eventuele problemen te voorkomen.
1. Tijdsplanning
Het is belangrijk om de opname van ouderschapsverlof goed te plannen. Aangezien de 9 weken betaald ouderschapsverlof binnen het eerste levensjaar van het kind genoten moeten worden, is het verstandig om hier vroegtijdig over te overleggen met de werkgever.
2. Aanvraagproces
Het aanvraagproces bij het UWV kan een beetje complex zijn. Het is aan te raden om hier vroegtijdig rekening mee te houden, zodat er geen vertraging ontstaat bij de uitkering. Het UWV heeft een online systeem om aanvragen te doen, maar sommige werkgevers kunnen dit ook voor de werknemer aanvragen.
3. Loonveranderingen
Als de werkweek verandert tijdens het ouderschapsverlof, moet het aantal uren waarop de uitkering is gebaseerd opnieuw worden berekend. Dit geldt zowel voor een verlaging als voor een verhoging van de werkduur.
4. Werkgever en collega’s
Het is belangrijk om met de werkgever en collega’s te overleggen over de invloed van ouderschapsverlof op de werkzaamheden. Dit helpt om eventuele problemen in de organisatie te voorkomen.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een wettelijke regeling die ouders toestaat om tijd te nemen van hun werk om zich te richten op het opvoeden van hun kind. Sinds 2 augustus 2022 is er een uitkering beschikbaar via het UWV, waardoor ouders 9 weken verlof gedeeltelijk betaald kunnen krijgen. Deze regeling is bedoeld om ouders meer flexibiliteit te bieden bij de balans tussen werk en gezin. Het is belangrijk om de voorwaarden, berekening van de uitkering en aanvraagproces goed te begrijpen, zodat ouders zorgvuldig kunnen plannen en eventuele problemen voorkomen. Ouderschapsverlof is een waardevolle regeling die helpt bij het opbouwen van een gezonde en stabiele start voor kinderen en hun ouders.