Het nemen van ouderschapsverlof is een wettelijk vastgelegde rechtsregeling die werknemers in loondienst in staat stelt om hun arbeidsprestaties tijdelijk te verminderen of volledig te stoppen om voor hun kind(eren) te zorgen. Tijdens deze loopbaanonderbreking kunnen werknemers maandelijkse uitkeringen ontvangen van de Rijksdienst voor Arbeid (RVA). Deze uitkeringen zijn bedoeld om de economische onzekerheid te verlichten die gepaard kan gaan met de zorg voor jonge kinderen. In dit artikel bespreken we in detail de aanvraagprocedure voor ouderschapsverlof bij de RVA, de voorwaarden waaraan moet worden voldaan, en de rol van zowel de werknemer als de werkgever in het proces.
We zetten uit hoe ouderschapsverlof elektronisch kan worden aangevraagd, wat de verplichte termijnen zijn, en welke documenten nodig zijn. Daarnaast bespreken we de mogelijke situaties waarin het verlof kan worden gesplitst, en de regels voor het nemen van tijdelijke pauzes, zoals bijvoorbeeld voor medische bijstand aan een kind. Aan het eind van het artikel geven we een overzicht van de relevante bronnen waarop het artikel is gebaseerd.
Aanvraagprocedures bij de RVA
De aanvraag voor ouderschapsverlof bij de RVA verloopt elektronisch via de portaalsite van de sociale zekerheid. Dit is sinds 1 juli 2024 verplicht voor zowel de werknemer als de werkgever. De procedure begint met de elektronische aanvraag, die bestaat uit twee delen: de werkgever vult zijn deel online in, waarna de werknemer zijn eigen deel kan invullen. Voor de elektronische aanvraag is het noodzakelijk dat de werknemer zijn e-box heeft geactiveerd. De aanvraag moet uiterlijk binnen twee maanden na de aanvangsdatum van het ouderschapsverlof worden ingediend bij de RVA.
De bewijzen die nodig zijn om het recht op ouderschapsverlof aan te tonen, zoals het geboortebewijs van het kind of eventueel een attest van wettelijke samenwoning, hoeven niet aan de elektronische aanvraag te worden toegevoegd. Ze moeten echter wel bijgehouden worden, omdat ze eventueel nodig kunnen zijn bij controle of voor verdere administratieve vereisten.
Het is mogelijk om ouderschapsverlof in meerdere delen op te splitsen. In dat geval moet voor elke onderbreking een nieuwe aanvraag worden ingediend. Deze aanvragen moeten binnen dezelfde termijnen worden ingevuld en ingediend. Er is echter een uitzondering op deze regel wanneer het gaat om een opsplitsing in meerdere niet-opeenvolgende weken van het voltijds ouderschapsverlof.
Vormen van ouderschapsverlof
Er zijn drie mogelijke vormen van ouderschapsverlof: volledig, halftijds en 1/5. Bij volledig ouderschapsverlof stopt de werknemer volledig met werken. Bij halftijds verlof wordt de arbeidsprestatie met 50% verlaagd, en bij 1/5 verlof met 20%. De keuze voor een van deze vormen hangt af van de individuele situatie van de werknemer, de behoeften van het kind, en eventueel de voorkeuren van de werkgever.
Het ouderschapsverlof is bedoeld voor de zorg van jonge kinderen, met een leeftijd onder de 12 jaar. Beide ouders kunnen ouderschapsverlof nemen voor hetzelfde kind. Voor wie ouderschapsverlof wil nemen, moet de relatie met het kind duidelijk zijn vastgelegd. Dit kan bijvoorbeeld door biologische banden, adoptie, erkende vaderschap of door wettelijke samenwoning met de biologische moeder.
Werknemers die in de privésector werken of bij een lokaal of provinciaal bestuur, hebben het recht om hun ouderschapsverlof uit te stellen, mits dit nodig is om de goede werking van de dienst te waarborgen. In dat geval moet de werkgever zijn beslissing schriftelijk motiveren en alternatieve vormen of tijden van ouderschapsverlof aanbieden. Een uitstel mag echter niet verder gaan dan maand na de schriftelijke kennisgeving.
Verplichte woonplaats tijdens ouderschapsverlof
Om recht te hebben op een onderbrekingsuitkering van de RVA, moet de werknemer tijdens het ouderschapsverlof wonen in België, in een land van de Europese Economische Ruimte (EER), of in Zwitserland. Er is een uitzondering wanneer de werknemer de wettelijke samenwonende partner volgt die tijdelijk en beroepshalve naar een land buiten deze regio vertrekt. In dat geval is het toegestaan om in dat land gedomicilieerd te zijn, mits het duidelijk is dat de verhuizing tijdelijk is en geen definitieve vestiging betreft.
Een attest van de werkgever van de partner is dan verplicht bij de aanvraag om aan te tonen dat de professionele opdracht van de partner geen definitieve vestiging in het buitenland vereist.
Betaling van onderbrekingsuitkeringen
De onderbrekingsuitkeringen worden betaald via een bankoverschrijving. De bedragen zijn afhankelijk van de vorm van ouderschapsverlof. De uitkeringen zijn maandelijkse betalingen en worden gestopt wanneer het ouderschapsverlof eindigt. Het is belangrijk om te weten dat het niet toegestaan is om ouderschapsverlof te combineren met een andere activiteit of een verboden pensioen. Ook moet de werknemer tijdens het verlof zijn woonplaats behouden binnen de toegestane regio’s.
Tijdelijke pauzes en gesplitste verloven
Het ouderschapsverlof kan worden onderbroken voor tijdelijke verloven, zoals bijvoorbeeld voor medische bijstand aan een kind. Deze verloven kunnen eventueel worden aangevraagd zonder uitkering, maar het is wettelijk mogelijk om deze tijdelijke pauzes te nemen. Na zo’n pauze kan het ouderschapsverlof opnieuw worden opgenomen, mits de aanvraag binnen de geldende termijnen wordt ingediend.
Gesplitste ouderschapsverloven zijn mogelijk, wat betekent dat het verlof in meerdere delen kan worden genomen. Dit is bijvoorbeeld handig voor werknemers die willen terugkeren naar het werk voor een korte periode, zoals voor een bepaalde training of voor een tijdelijke toezichttaken. Bij elke splitsing moet een nieuwe aanvraag worden ingediend, behalve wanneer het gaat om meerdere niet-opeenvolgende weken van het voltijds ouderschapsverlof.
Aanvraagprocedure en wettelijke verplichtingen
De aanvraagprocedure voor ouderschapsverlof bestaat uit twee aparte stappen. Eerst moet de werknemer de werkgever schriftelijk informeren over de intentie om ouderschapsverlof aan te vragen. Vervolgens moet een aanvraag worden ingediend bij de RVA. De eerste stap is belangrijk om eventuele complicaties met de werkgever te voorkomen, terwijl de tweede stap de juridische basis vormt voor het recht op uitkeringen.
De werkgever heeft een bepaalde rol in het proces. Zo kan hij bijvoorbeeld het 1/10 ouderschapsverlof of de flexibilisering van het volledige of halftijdse ouderschapsverlof weigeren. In dat geval moet hij zijn beslissing schriftelijk motiveren en de werknemer die motivatie bezorgen. Een weigering zonder motivatie wordt overigens beschouwd als een akkoord.
Hulpmiddelen voor werknemers
De RVA biedt diverse hulpmiddelen om werknemers te ondersteunen bij het aanvragen van ouderschapsverlof. Zo is er de online dienst 'Dossier Loopbaanonderbreking en tijdskrediet', waarbij werknemers hun dossier kunnen raadplegen of een aanvraag kunnen indienen. Ook is er de applicatie Break@Work, die werknemers helpt bij het overzicht van hun beschikbare verloven en tijdskrediet.
Daarnaast is er mycareer.be, een online dienst die een overzicht geeft van de loopbaan van de werknemer, inclusief vorige en huidige baan, inactiviteit en verdiensten. Deze diensten zijn van belang om zowel de administratie van ouderschapsverlof als de toekomstige loopbaanplanning te ondersteunen.
Relevante juridische en sociale voorwaarden
Om ouderschapsverlof te kunnen nemen, moet de werknemer in loondienst zijn bij een werkgever die onder het Belgische recht valt en waarop sociale bijdragen worden betaald aan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ). De regeling geldt voor werknemers in de privésector, gemeenten en provincies. De reglementering kan variëren per sector, dus het is belangrijk om de specifieke voorwaarden voor de eigen sector te kennen.
Daarnaast is het belangrijk om rekening te houden met eventuele beperkingen, zoals de niet-cumulatie met andere vormen van verlof of activiteiten. Ook moet het ouderschapsverlof worden aangemeld binnen de geldende termijnen, anders kan het recht op uitkeringen worden beïnvloed.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een wettelijk vastgelegde loopbaanonderbreking die werknemers in staat stelt om voor hun kind(eren) van onder de 12 jaar te zorgen. Het verlof kan volledig, halftijds of 1/5 genomen worden, afhankelijk van de individuele situatie. Tijdens het ouderschapsverlof kunnen werknemers maandelijkse uitkeringen ontvangen van de RVA, mits de voorwaarden zijn vervuld.
De aanvraagprocedure verloopt elektronisch via de portaalsite van de sociale zekerheid, en is verplicht sinds 1 juli 2024. De procedure bestaat uit twee stappen: eerst de werkgever informeren, en daarna de aanvraag indienen bij de RVA. De werknemer moet binnen twee maanden na de aanvangsdatum van het verlof een aanvraag indienen. Bewijzen die nodig zijn om het recht aan te tonen, moeten worden bijgehouden, maar hoeven niet aan de elektronische aanvraag te worden toegevoegd.
Het ouderschapsverlof kan worden gesplitst of onderbroken voor tijdelijke verloven, zoals bijvoorbeeld voor medische bijstand aan een kind. Elke splitsing vereist een aparte aanvraag. De RVA biedt diverse online hulpmiddelen om werknemers te ondersteunen bij het aanvragen van ouderschapsverlof, zoals Break@Work en mycareer.be.
Het is belangrijk om rekening te houden met eventuele beperkingen, zoals de niet-cumulatie met andere vormen van verlof of activiteiten, en het feit dat de werknemer tijdens het ouderschapsverlof gewoond moet blijven in België of in een land van de Europese Economische Ruimte of Zwitserland. De aanvraagprocedure en de voorwaarden voor ouderschapsverlof zijn wettelijk vastgelegd en moeten dus nauwkeurig worden gevolgd.