Ouderschapsverlof is een belangrijk onderdeel van het werk- en gezinsevenwicht. Het biedt ouders de mogelijkheid om tijd te investeren in het opvoeden van hun kind, terwijl ze hun carrière tijdelijk kunnen onderbreken. Voor zowel ouders als werkgevers is het belangrijk om te begrijpen hoe ouderschapsverlof werkt, hoe het moet worden aangevraagd en welke rechten en plichten iedereen heeft. In dit artikel geven we een overzicht van de voornaamste aspecten van ouderschapsverlof, gebaseerd op de beschikbare informatie. Wij leggen uit hoe ouders ouderschapsverlof aan kunnen vragen bij hun werkgever, wat de voorwaarden zijn en hoe werkgevers hiermee om moeten gaan.
Aanvragen van ouderschapsverlof
Ouders kunnen ouderschapsverlof aanvragen bij hun werkgever, maar moeten rekening houden met een aantal formele eisen. Ouderschapsverlof kan worden aangevraagd voor een kind, adoptiekind, erkend kind, pleegkind, stiefkind of aspirant-adoptiekind. In het laatste geval moet het kind echter bij de werknemer wonen, zoals vermeld in de Basisregistratie Personen. Daarnaast is ouderschapsverlof mogelijk als het kind nog jonger is dan 8 jaar. Ook bij het krijgen van een tweeling is ouderschapsverlof mogelijk voor elk kind apart.
Een aanvraag voor ouderschapsverlof moet schriftelijk worden ingediend, en minstens twee maanden voor de geplande startdatum van het verlof. In het verzoek moet de ingangsdatum, de periode van het ouderschapsverlof en het aantal uren per week worden vermeld. Soms bevat de aanvraag een afhankelijkheid, bijvoorbeeld wanneer de startdatum afhankelijk is van de werkelijke bevallingsdatum. In dat geval kan de echte datum nog wijzigen.
Werkgevers mogen een aanvraag voor ouderschapsverlof niet weigeren. Ze kunnen echter de verdeling van de werkuren weigeren, maar alleen in geval van ernstige problemen voor het bedrijf. In dat geval moet de werkgever met de werknemer overleggen over een alternatieve verdeling van de verlofuren. Dit overleg kan plaatsvinden tot vier weken voor de ingangsdatum van het ouderschapsverlof. Als het niet mogelijk is om een overeenstemming te bereiken, kan de werknemer de zaak voorleggen aan de rechter.
De duur en opname van ouderschapsverlof
De duur van ouderschapsverlof wordt berekend door de werkweek van de werknemer met 26 te vermenigvuldigen. Bijvoorbeeld, bij een werkweek van 32 uur heeft een werknemer recht op 832 uren ouderschapsverlof (26 × 32). De standaardregel is dat ouderschapsverlof in een aaneengesloten periode van maximaal 12 maanden wordt opgenomen, waarbij de werknemer ten minste de helft van het overeengekomen aantal uren per week werkt. Echter, de werknemer kan in overleg met de werkgever het ouderschapsverlof anders indelen, zoals het verlengen van de periode of het opnemen van meer uren per week.
Sinds 2022 is er ook een betaald ouderschapsverlof beschikbaar. Werknemers kunnen maximaal 9 weken ouderschapsverlof opnemen waarbij de uitkering van het UWV bedraagt op 70% van het (maximum) dagloon. Dit gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof moet binnen het eerste levensjaar van het kind worden opgenomen. Het kan zowel aaneengesloten als verspreid worden genomen. Het resterende ouderschapsverlof kan nog steeds worden opgenomen tot de 8e verjaardag van het kind, maar is dan onbetaald.
De partner van de moeder heeft ook recht op ouderschapsverlof, inclusief de 9 weken gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof. Bij adoptie en pleegzorg is de uitkering voor het gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof alleen van toepassing in het eerste jaar na opname in het gezin. Samen genieten ouders na de geboorte van hun kind gezamenlijk van ten minste 40 weken (gedeeltelijk) betaald verlof, inclusief 16 weken zwangerschaps- en bevallingsverlof en 6 weken geboorteverlof.
Aanvragen van betaald ouderschapsverlof
Het aanvragen van betaald ouderschapsverlof moet worden gedaan via specifieke kanalen. Werkgevers, DGA’s en ALFA-hulpen kunnen de uitkering aanvragen via het werkgeversportaal of Digipoort. Als dat niet lukt, kan een formulier worden ingevuld. DGA’s en ALFA-hulpen gebruiken Mijn UWV of het formulier "Indienen betaalverzoek voor betaald ouderschapsverlof".
Als de ouder de uitkering in één keer wil ontvangen, moet hij of zij eerst het volledige verlof hebben opgenomen. De aanvraag is dan meteen het betaalverzoek voor de hele uitkering. Bij de aanvraag zijn enkele gegevens nodig, zoals de geboortedatum van het kind en de begindatum van het ouderschapsverlof. Als het kind een meerling is, is alleen de geboortedatum van het jongste kind nodig. Daarnaast moet het aantal werkweken worden vermeld dat de ouder, DGA of ALFA-hulp betaald ouderschapsverlof heeft opgenomen (minimaal 1 week en maximaal 9 weken).
De aanvraag is meteen het eerste betaalverzoek voor de uitkering betaald ouderschapsverlof. Als het ouderschapsverlof in delen wordt opgenomen, kan de werkgever, DGA of ALFA-hulp na de aanvraag nog maximaal twee keer een betaalverzoek indienen, steeds nadat een deel van het verlof is opgenomen. Werkgevers doen dat via het werkgeversportaal of Digipoort. Als dat niet lukt, kan het formulier "Indienen betaalverzoek betaald ouderschapsverlof" worden gebruikt. DGA’s en ALFA-hulpen gebruiken Mijn UWV of het formulier "Indienen betaalverzoek voor betaald ouderschapsverlof".
De werkgever, DGA of ALFA-hulp moet de aanvraag voor de uitkering binnen 1 jaar en 3 maanden na de eerste verlofdag indienen. Alleen dan kunnen zij het hele bedrag ontvangen. Als de ouder, DGA of ALFA-hulp het verlof in delen opneemt, kan de werkgever, DGA of ALFA-hulp na de aanvraag nog maximaal twee keer een betaalverzoek indienen. Werkgevers doen dat via het werkgeversportaal of Digipoort. Als dat niet lukt, kan het formulier "Indienen betaalverzoek betaald ouderschapsverlof" worden gebruikt. DGA’s en ALFA-hulpen gebruiken Mijn UWV of het formulier "Indienen betaalverzoek voor betaald ouderschapsverlof".
Ouderschapsverlof en de werkgever
Als werkgever is het belangrijk om de procedure goed te begrijpen. Werkgevers mogen ouderschapsverlof niet weigeren. Ze kunnen alleen de verdeling van de werkuren weigeren, en dat alleen als het verlof van de werknemer het bedrijf ernstig in de problemen brengt. In dat geval overlegt de werkgever met de werknemer over een andere verdeling van de verlofuren. Dit kan tot vier weken voor de ingangsdatum van het ouderschapsverlof. Als het niet mogelijk is om een overeenstemming te bereiken, kan de werknemer de zaak voorleggen aan de rechter.
Wanneer ouderschapsverlof wordt aangevraagd in de privésector of bij een lokaal of provinciaal bestuur, kan de werkgever het starttijdstip van het ouderschapsverlof uitstellen, maar alleen als de gevraagde periode de goede werking van de dienst ernstig verstoort. Het uitstel moet binnen de maand na de schriftelijke kennisgeving worden gedaan. De werkgever moet dit uitstel schriftelijk grondig motiveren en aan de werknemer bezorgen. De motivering moet ook een of meer alternatieve voorstellen voor het ouderschapsverlof bevatten. Dit kan bijvoorbeeld gaan om een of meer andere vormen en/of periodes die volledig of gedeeltelijk tussen de gevraagde begin- en einddatum liggen.
In sommige gevallen moet de werkgever zijn beslissing motiveren en schriftelijk aan de werknemer bezorgen. Geen beslissing van de werkgever wordt beschouwd als een akkoord. Daarom is het belangrijk dat werkgevers altijd schriftelijk communiceren en duidelijk maken wat hun positie is.
Tijdelijke aanpassing van werktijden na ouderschapsverlof
Na het afloop van het ouderschapsverlof moet de werknemer terugkeren naar zijn of haar oorspronkelijke werktijden. Echter, de werknemer heeft de mogelijkheid om deze werktijden tijdelijk aan te passen. Dit kan bijvoorbeeld helpen bij de transitie van het ouderschapsverlof terug naar het werk. De werkgever en werknemer kunnen overleggen over de mogelijkheden voor een tijdelijke aanpassing van het arbeidstijdpatroon.
Uitzonderingen en speciale gevallen
Er zijn een aantal uitzonderingen en speciale gevallen die kunnen optreden bij ouderschapsverlof. Een voorbeeld is het geval van ouderschapsverlof voor een tweeling. In dat geval heeft de werknemer recht op ouderschapsverlof voor elk kind apart. Dit betekent dat het ouderschapsverlof voor een tweeling twee keer kan worden aangevraagd. De werknemer moet bij ieder kind apart ouderschapsverlof aanvragen. Dit kan bijvoorbeeld helpen bij de transitie van het ouderschapsverlof terug naar het werk.
Een andere uitzondering betreft het ouderschapsverlof voor adoptie of pleegzorg. In dit geval moet ouderschapsverlof binnen 1 jaar na opname in het gezin worden genomen en voordat het kind 8 jaar is. Ook in dit geval is ouderschapsverlof beschikbaar voor adoptiekind, erkend kind, pleegkind, stiefkind of aspirant-adoptiekind. In het laatste geval moet het kind echter bij de werknemer wonen, zoals vermeld in de Basisregistratie Personen.
Samenwerking met UWV
Het aanvragen van betaald ouderschapsverlof vereist ook samenwerking met UWV. De werkgever, DGA of ALFA-hulp vraagt de uitkering achteraf bij UWV aan, en alleen voor hele werkweken verlof. Dit kan op zijn vroegst nadat de ouder minstens één keer het aantal uren van de werkweek verlof heeft opgenomen. De werkgever, DGA of ALFA-hulp vraagt de uitkering aan binnen 1 jaar en 3 maanden na de eerste verlofdag. Alleen dan kunnen zij het hele bedrag ontvangen.
UWV bekijkt of de ouder recht heeft op de uitkering en hoe hoog het bedrag is. Na de aanvraag volgt binnen 4 weken een beslissing van UWV. Als de aanvraag in meerdere stappen wordt ingediend, zoals bij het indienen van meerdere betaalverzoeken, moet het proces opnieuw worden doorlopen voor elk verzoek. Werkgevers, DGA’s en ALFA-hulpen moeten dus goed opletten bij de procedure om ervoor te zorgen dat de uitkering in goede banen wordt geleid.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een belangrijk instrument voor ouders om hun kinderen in de opvoedingsperiode te ondersteunen. Het biedt ouders de mogelijkheid om tijdelijk hun werk te onderbreken en zich volledig te richten op hun kind. Het aanvragen van ouderschapsverlof is een formeel proces dat zowel voor ouders als werkgevers belangrijk is om te begrijpen. Ouders kunnen ouderschapsverlof aanvragen bij hun werkgever, maar moeten rekening houden met een aantal eisen. Werkgevers mogen ouderschapsverlof niet weigeren, maar kunnen de verdeling van de werkuren afdwingen. In geval van problemen kan het verlof worden aangepast of uitgesteld, mits het niet ernstig schade veroorzaakt voor het bedrijf. Het aanvragen van betaald ouderschapsverlof vereist ook samenwerking met UWV, en moet binnen bepaalde tijdslimieten plaatsvinden om een volledige uitkering te garanderen. Zowel ouders als werkgevers moeten goed op de hoogte zijn van hun rechten en plichten om ervoor te zorgen dat het ouderschapsverlof vlekkeloos verloopt.