Betaald ouderschapsverlof: Uitleg over regeling, voorwaarden en uitvoering

Als werknemer in loondienst heeft u, bij de geboorte of adoptie van een kind, het recht op betaald ouderschapsverlof. Deze regeling is sinds 2 augustus 2022 wettelijk vastgelegd en biedt ouders de mogelijkheid om gedurende 9 weken 70% van hun dagloon uitgekeerd te krijgen. Het verlof moet binnen het eerste levensjaar van het kind worden opgenomen. Binnen deze 9 weken kan het ouderschapsverlof op verschillende manieren worden ingezet: in blokken of verdeeld over meerdere maanden, afhankelijk van de flexibiliteit die u als ouder wenst.

Naast het betaalde deel is er ook een onbetaald gedeelte ouderschapsverlof dat gedurende de eerste acht jaar van het kind genoten kan worden. Het opnemen van het verlof vraagt wel enige voorbereiding, zowel qua tijdsplanning als administratie. In dit artikel wordt uitgebreid ingegaan op de regeling van het betaald ouderschapsverlof, inclusief voorwaarden, het opnemen van het verlof, de financiële uitvoering via UWV, en de rol van de werkgever.

Wat is betaald ouderschapsverlof?

Het betaald ouderschapsverlof is een wettelijke regeling waarmee ouders in loondienst gedurende 9 weken 70% van hun dagloon uitgekeerd krijgen. Deze 9 weken vallen binnen het totale ouderschapsverlof van 26 weken, waarvan de overige 17 weken onbetaald zijn. De 9 betaalde weken moeten binnen het eerste levensjaar van het kind worden opgenomen.

De uitkering van het betaald ouderschapsverlof wordt geregeld via het UWV en is afhankelijk van de arbeidsduur per week. Bijvoorbeeld, een ouder die 32 uur per week werkt, heeft recht op maximaal 288 uren betaald ouderschapsverlof (9 x 32 uur). Het verlof kan op verschillende manieren worden ingezet, zoals in blokken of verdeeld over meerdere weken, afhankelijk van de voorkeuren van de ouder en de mogelijkheden van de werkgever.

Voorwaarden voor het betaald ouderschapsverlof

Om recht te hebben op het betaald ouderschapsverlof, moet u aan een aantal voorwaarden voldoen:

Werknemerschap in loondienst: Alleen werknemers in loondienst zijn bevoegd tot het opnemen van het betaald ouderschapsverlof. Werkzaamheden op eigen rekening (bijvoorbeeld als ondernemer of zelfstandige) vallen niet onder deze regeling.
Opnemen in het eerste levensjaar van het kind: De 9 weken betaald ouderschapsverlof moeten binnen het eerste levensjaar van het kind worden ingezet. Als de 9 weken niet op tijd worden genoten, vervalt het betaalde gedeelte. U behoudt wel het recht op het onbetaalde deel van het ouderschapsverlof.
Aanvraag via UWV: De uitkering van het betaald ouderschapsverlof wordt aangevraagd door de werkgever bij het UWV. De werkgever heeft de keuze om het salaris tijdens het verlof door te betalen of te wachten tot UWV de uitkering aan de werkgever heeft uitbetaald, wat ongeveer 4 weken na de aanvraag gebeurt.
Flexibele opname: Het betaald ouderschapsverlof kan op verschillende manieren worden ingezet. U kunt bijvoorbeeld 9 werkweken achter elkaar opnemen of het verlof verspreiden over meerdere maanden. De spreiding moet duidelijk zijn afgesproken met de werkgever.
Meerlingen of adoptiekinderen: Bij de geboorte van meerlingen heeft u recht op 2 keer 9 weken betaald ouderschapsverlof. Voor adoptie- of erkende kinderen geldt hetzelfde. Bij pleeg- of stiefkinderen is er slechts één keer recht op betaald ouderschapsverlof.

Hoe wordt het betaald ouderschapsverlof opgenomen?

Het opnemen van het betaald ouderschapsverlof vereist een aantal stappen en afspraken tussen werknemer, werkgever en UWV:

Aanvraag en planning: U dient het verlof minstens twee maanden voor de gewenste ingangsdatum schriftelijk aan te melden bij de werkgever. In de aanvraag dient het aantal weken, de spreiding en de periode waarin het verlof genoten wil worden, te worden vermeld.
Afspraken met de werkgever: De werkgever en de werknemer moeten afspreken hoe het verlof genoten gaat worden. Dit omvat het aantal weken, de spreiding over de weken en eventueel de aanvullende betaling van het salaris tijdens het verlof door de werkgever.
Aanvraag bij UWV: De werkgever dient een aanvraag in bij het UWV voor de uitkering van het betaald ouderschapsverlof. UWV berekent de uitkering op basis van 70% van het dagloon van de werknemer, tot maximaal 70% van het maximum dagloon.
Uitkering en loon: De uitkering van het verlof wordt achteraf uitgekeerd aan de werkgever. De werkgever kan kiezen om het salaris tijdens het verlof door te betalen of te wachten tot UWV de uitkering heeft uitgevoerd. In de meeste gevallen wordt het verlof eerst opgenomen en daarna het bedrag uitgekeerd.
Aanpassing bij wijziging van werkduur: Als de werknemer tijdens het verlof zijn werkduur verandert (bijvoorbeeld van 32 naar 36 uur per week), moet het aantal recht op verlofuren opnieuw worden berekend. Dit is belangrijk om te voorkomen dat de uitkering incorrect wordt berekend.
Niet-opgenomen verlofuren: Als niet alle uren van het betaald ouderschapsverlof zijn opgenomen, kunnen deze resturen worden omgezet in onbetaald ouderschapsverlof. Dit betekent dat u deze uren nog steeds kunt genieten, maar dan zonder uitkering via UWV.

Aanvullende regelingen in Cao’s en arbeidsovereenkomsten

Naast de wettelijke regeling voor betaald ouderschapsverlof kunnen er ook aanvullende regelingen zijn opgenomen in een cao of arbeidsovereenkomst. Deze regelingen kunnen gunstiger zijn dan de wettelijke voorwaarden. Voorbeelden hiervan zijn:

Een hoger uitkeringspercentage dan 70%;
Meer betaalde weken dan de wettelijke 9 weken;
Betaling van een deel van het onbetaalde ouderschapsverlof;
Verlenging van de periode waarin het betaald ouderschapsverlof genoten kan worden.

Het is daarom aan te raden om de cao of arbeidsovereenkomst van uw werkgever te raadplegen om te zien of er extra voorwaarden zijn afgesproken. Deze aanvullende regelingen kunnen aanzienlijk het verschil maken in het totale aantal betaalde verlofuren en het niveau van uitkering.

Onbetaald ouderschapsverlof

Naast de 9 weken betaald ouderschapsverlof, heeft u als werknemer ook recht op onbetaald ouderschapsverlof. Deze 17 weken zijn een aanvullend deel van het ouderschapsverlof en kunnen worden opgenomen tot het kind acht jaar is. Het onbetaalde ouderschapsverlof is een flexibel instrument dat ouders in staat stelt om extra tijd met hun kind door te brengen, zonder dat hiervoor een uitkering via UWV is.

Het onbetaalde ouderschapsverlof moet wel schriftelijk worden aangevraagd bij de werkgever, minstens twee maanden voor de gewenste ingangsdatum. Een werkgever mag in beginsel geen weigering maken, tenzij er zwaarwegende redenen zijn. Dit betekent dat ouders vrij zijn om te bepalen wanneer en hoe lang ze het onbetaalde ouderschapsverlof willen genieten.

Vakantieopbouw en ouderschapsverlof

Tijdens het betaald ouderschapsverlof bouwen ouders wel vakantiedagen op, maar geen vakantiegeld. Dit geldt ook voor het aanvullend geboorteverlof. De opbouw van vakantiedagen tijdens het verlof is bepaald door de wet, die stelt dat vakantiedagen opbouwen ook plaatsvinden in perioden waarin de werknemer niet werkt maar wel een uitkering ontvangt via UWV.

Het onbetaalde gedeelte van het ouderschapsverlof levert geen vakantiedagen op, omdat hier geen uitkering voor is. Als het dienstverband met de werkgever beëindigd wordt voordat het ouderschapsverlof volledig is genoten, heeft de werknemer bij de nieuwe werkgever recht op het ongebruikte gedeelte van het verlof. Dit geldt zowel voor het betaalde als het onbetaalde ouderschapsverlof.

Ouderschapsverlof bij adoptie, pleegvervoeging of stiefkinderen

De regeling voor ouderschapsverlof is niet beperkt tot biologische kinderen. Ook bij adoptie, pleegvervoeging of stiefkinderen is er een mogelijkheid om ouderschapsverlof op te nemen.

Adoptie of erkende kinderen: Voor elk aangenomen of erkend kind heeft de ouder recht op 9 weken betaald ouderschapsverlof. Dit geldt ook voor meerlingen.
Pleeg- of stiefkinderen: Voor pleeg- of stiefkinderen heeft de ouder recht op één keer 9 weken betaald ouderschapsverlof. Het aantal pleeg- of stiefkinderen maakt hierin geen verschil.

Het opnemen van ouderschapsverlof bij adoptie of vervoeging vraagt wel een aanvullende administratie. De werkgever moet bijvoorbeeld een bevoegdheidsbewijs van de gemeente inzien om te bevestigen dat het kind wettelijk onder de ouder valt. Deze administratie is belangrijk om ervoor te zorgen dat het ouderschapsverlof wettelijk kan worden ingezet.

Conclusie

Het betaald ouderschapsverlof is een belangrijke regeling voor ouders in loondienst, die hen in staat stelt om tijd te maken voor hun kind in de eerste maanden van het leven. Het verlof biedt financiële zekerheid door 70% van het dagloon uit te keren en kan op verschillende manieren worden ingezet, afhankelijk van de wensen van de ouder en de mogelijkheden van de werkgever.

Naast het betaalde deel is er ook een onbetaald ouderschapsverlof beschikbaar, dat tot het achtste levensjaar van het kind kan worden genoten. Deze regeling biedt ouders de mogelijkheid om extra tijd met hun kind door te brengen, zonder dat hierbij een uitkering via UWV is.

Het belang van het ouderschapsverlof ligt in de balans tussen werk en gezin. De regeling ondersteunt ouders in de overstap naar het nieuwe gezinsleven en helpt hen om de zorg- en werkverdeling beter af te stemmen. Het is daarom belangrijk om de regeling goed te begrijpen, zowel qua juridische voorwaarden als administratieve stappen.