In Finland is het ouderschapsverlof een centraal onderdeel van het beleid rondom gezin en werk. De regering wil hiermee niet alleen de gezondheid van kinderen en ouders ondersteunen, maar ook de gendergelijkheid bevorderen. Sinds 2022 is het ouderschapsverlof in Finland herzien en uitgebreid, met als doel dat zowel moeders als vaders een gelijke kans krijgen om betrokken te zijn bij de opvoeding van hun kind in de kritieke eerste maanden van het leven. Dit artikel bespreekt de huidige regels rond ouderschaps- en zwangerschapsverlof in Finland, de doelen van de hervorming, en hoe deze maatregelen worden omgezet in de praktijk.
Inleiding
Finland heeft een voorbeeldfunctie op het gebied van gezinsbeleid en gelijkheid. Het land is internationaal bekend om zijn vooruitstrevende sociale zekerheidssystemen, waaronder uitgebreid ouderschapsverlof. De recente hervormingen op dit gebied geven duidelijk uitdrukking aan het beleidsdoel van de regering om de verdeling van zorgtaken tussen vader en moeder gelijker te maken.
In het kader van deze hervorming is het ouderschapsverlof uitgebreid naar 164 verlofdagen per ouder, wat samenkomt tot maximaal 328 dagen of bijna 14 maanden. Dit verlof is betaald en kan op flexibele manieren worden ingepland. Daarnaast is er ook een zwangerschapsverlof beschikbaar voor moeders, dat in combinatie met het ouderschapsverlof kan worden genomen.
Het doel van deze maatregel is om de gelijkheid tussen mannen en vrouwen in de opvoedverantwoordelijkheid te bevorderen, en zo de kansen op gezondere opvoeding en langdurige carrièremogelijkheden voor beide ouders te vergroten. Hiermee wil Finland ook het geboortecijfer aanmoedigen, dat al jaren lang een daling registreert.
Uitbreiding en gedeelde verantwoordelijkheid
De ouderschapsverlofregeling in Finland is ontworpen om zowel vaders als moeders in staat te stellen tijd te nemen voor de opvoeding van hun kind in de kritieke eerste maanden. De huidige regeling, ingevoerd in 2022, biedt ouders het recht om elk 164 dagen ouderschapsverlof op te nemen, wat samenkomt tot 328 dagen of bijna 14 maanden. Deze verlofperiode kan worden opgenomen in de eerste twee jaar van het kind, en wordt betaald via de uitkering van Kela, de sociale zekerheidsinstantie van Finland.
Het verlof is gedeeld tussen beide ouders, waarbij elk van hen een quota heeft van 164 dagen. Deze dagen kunnen niet worden overgedragen, maar er is wel mogelijkheid tot het uitwisselen van 69 dagen tussen beide ouders. Dit biedt flexibiliteit, zodat ouders de verdeling van het verlof aanpassen aan hun eigen situatie. Voor alleenstaande ouders is er geen nadeel: zij kunnen het totale aantal verlofdagen van 328 dagen in hun eentje opnemen.
Voor moeders is er bovendien een zwangerschapsverlof beschikbaar van 30 dagen vóór de verwachte geboorte. Deze periode is bedoeld om de moeder te ondersteunen in de laatste weken voorafgaand aan de geboorte. De zwangerschapsverlofperiode kan niet worden gecombineerd met het ouderschapsverlof, maar wordt wel als aparte regeling beschikbaar gesteld.
Ondersteuning van vaders
Een belangrijk doel van de hervorming is om vaders te stimuleren om actief deel te nemen aan de opvoeding van hun kind in de kritieke eerste maanden. In het oude systeem was het ouderschapsverlof voor vaders beperkt tot 2,2 maanden, waarvan slechts 1 op 4 vaders deze volledig gebruikte. Met de uitbreiding naar 164 dagen per ouder is het nu mogelijk voor vaders om een aanzienlijk deel van het verlof op te nemen.
Een recente studie laat zien dat het gebruik van het vaderschapsverlof in Finland bijna is verdubbeld in de afgelopen twee jaar sinds de hervorming. Bijna 70 procent van de vaders maakt gebruik van het volledige verlof, wat aantoont dat het beleid effect heeft. Dit is een belangrijk signaal dat vaders in Finland nu actiever betrokken worden bij de opvoeding van hun kind.
De regering stelt dat dit leidt tot een eerlijkere verdeling van zorgtaken in het gezin en zo ook tot gelijkheid in de arbeidsmarkt. Een groter aantal vaders dat tijd neemt voor de opvoeding van hun kind, vermindert namelijk het risico dat vrouwen hun carrière onderbreken en zo de kloof in gelijke beloning voor gelijk werk verkleint.
Flexibiliteit en praktische toepassing
Een belangrijk aspect van het huidige ouderschapsverlofsysteem in Finland is de flexibiliteit in het opnemen van het verlof. Ouders kunnen kiezen om het verlof in een voltijdse of deeltijdse vorm op te nemen, of in meerdere korte periodes. Dit maakt het mogelijk om het verlof aan te passen aan de situatie van het gezin en de werkomstandigheden van de ouders.
Het ouderschapsverlof kan worden opgenomen tot het kind twee jaar oud is, wat betekent dat ouders ruim de tijd hebben om het verlof in te plannen. De verdeling van de verlofdagen tussen beide ouders kan ook opnieuw worden aangepast, zodat ouders hun eigen situatie het beste in kaart kunnen brengen.
In de praktijk betekent dit dat ouders bijvoorbeeld kunnen kiezen voor een situatie waarin de moeder de eerste maanden verlof neemt en de vader later de verantwoordelijkheid overneemt. Of ze kunnen kiezen voor een gelijkmatige verdeling, waarbij de ouders elk een deel van het verlof opnemen. Deze flexibiliteit is bedoeld om te zorgen dat ouders de keuze hebben die het beste aansluit bij hun persoonlijke en professionele doelen.
Financiële ondersteuning
Het ouderschapsverlof in Finland wordt gefinancierd via uitkeringen van Kela, de sociale zekerheidsinstantie van Finland. Het verlof is betaald, en ouders ontvangen een uitkering die een percentage van hun oorspronkelijke salaris vertegenwoordigt. De exacte hoogte van de uitkering kan variëren, afhankelijk van de inkomenssituatie van de ouder en de regels van de werkgever.
Na de eerste tien werkdagen van ziekte of verlof kan de werknemer aanspraak maken op de Kela-uitkering, die vervolgens het inkomen verder ondersteunt. Voor ouders met een langdurig ouderschapsverlof betekent dit dat zij gedurende de gehele verlofperiode financiële ondersteuning kunnen ontvangen.
Bovendien zijn er ook collectieve overeenkomsten mogelijk die bepalen dat de werkgever het volledige salaris betaalt voor een deel van de ouderschapsverlofperiode. In dat geval kan de werkgever de uitkering van Kela vervolgens aanvragen, zodat ouders gedurende het hele verlof financieel ondersteund worden.
Bescherming tegen ontslag
Tijdens de zwangerschaps- en ouderschapsverlofperiode zijn werknemers in Finland beschermd tegen ontslag. Dit betekent dat werkgevers niet mogen bepalen dat een ouder ontslagen wordt op grond van de afwezigheid vanwege ouderschapsverlof. Deze bescherming is bedoeld om te zorgen dat ouders zich niet hoeven te zorgen maken over de stabiliteit van hun inkomsten of hun positie in de arbeidsmarkt tijdens de verlofperiode.
Bij ziekte of andere tijdelijke afwezigheid kan de werknemer aanspraak maken op een ziekteverlofuitkering van Kela, die het inkomen verder ondersteunt. Deze regeling geldt ook voor ouders tijdens hun ouderschapsverlof.
Internationale context
De regeling van ouderschapsverlof in Finland valt binnen een bredere internationale context van landen die hun ouderschapsverlofbeleid aanpassen om gelijkheid en gezinsteun te bevorderen. In Nederland bijvoorbeeld is het ouderschapsverlof in de afgelopen jaren uitgebreid, met een toename van het verlof voor vaders van 5 dagen naar 6 weken sinds 2020. Ook in Groot-Brittannië is het ouderschapsverlof aanwezig, maar daar ontvangt de werknemer slechts 33% van het oorspronkelijke salaris tijdens het verlof.
In vergelijking met andere landen is Finland een voorbeeld van een uitgebreid ouderschapsverlofsysteem dat zowel moeders als vaders ondersteunt. Het enige land dat nog ruimer is dan Finland is Zweden, waar elke ouder 240 verlofdagen kan opnemen na de geboorte van een kind. Deze maatregel benadrukt de toewijding van Finland om gezin en werk te combineren en gelijkheid tussen mannen en vrouwen te bevorderen.
Conclusie
Het ouderschapsverlof in Finland is een belangrijk onderdeel van het sociale zekerheidssysteem en wordt gebruikt om zowel gezondheid als gelijkheid te bevorderen. Met de hervorming van 2022 is het ouderschapsverlof uitgebreid naar 164 dagen per ouder, wat samenkomt tot 328 dagen of bijna 14 maanden. Deze regeling is ontworpen om zowel vaders als moeders in staat te stellen de opvoeding van hun kind actief mee te nemen, wat leidt tot een gelijkere verdeling van zorgtaken in het gezin.
De flexibiliteit in het opnemen van het verlof, het financiële ondersteuningssysteem via Kela, en de bescherming tegen ontslag tijdens de verlofperiode maken de regeling in Finland uniek en robuust. Deze maatregelen zijn bedoeld om ouders te ondersteunen in de kritieke eerste jaren van de opvoeding van hun kind, en tegelijkertijd gelijkheid in de arbeidsmarkt te bevorderen.
Het succes van de hervorming wordt al duidelijk gevoeld, gezien het toegenomen gebruik van het vaderschapsverlof in de afgelopen twee jaar. Dit wijst op de wens van vaders om meer betrokken te zijn bij de opvoeding van hun kinderen, en op de effectiviteit van het beleid om gelijkheid te bevorderen.
Tot slot is het ouderschapsverlof in Finland een model dat andere landen kunnen overnemen om gezin en werk te combineren en gelijkheid tussen mannen en vrouwen te bevorderen. Het toont aan dat een robuuste sociale zekerheidssystemen, ondersteund door beleid dat gelijkheid in de opvoedverantwoordelijkheid bevordert, een positieve impact heeft op zowel gezondheid als de maatschappelijke samenhang.