Ouderschapsverlof voor ambtenaren: rechten, regelingen en praktische toepassing

Ouderschapsverlof is een belangrijke regeling binnen de Nederlandse arbeidsmarkt die werknemers in staat stelt om tijd te nemen voor het opvoeden van hun kind, zonder dat hun arbeidscontract automatisch beëindigt. Voor ambtenaren die werken bij gemeentelijke organisaties, veiligheidsregio's of andere instellingen die onder CAO's vallen, zijn er specifieke regels die gelden voor het ouderschapsverlof. Deze regeling is onder meer geregeld in de Wet Arbeid en Zorg (WAZO) en de Wet Betaald Ouderschapsverlof (WBO). Dit artikel geeft een overzicht van de wettelijke rechten, de CAO-regelingen, en de praktische toepassing van ouderschapsverlof voor ambtenaren.

Wat is ouderschapsverlof?

Ouderschapsverlof is een wettelijk gesteund verlof dat werknemers in loondienst toestaat om tijd te nemen voor het opvoeden van hun kind. Het verlof is bedoeld voor kinderen tot een maximum van 8 jaar oud en is beschikbaar voor zowel biologische als aangenomen of pleegkinderen. Het ouderschapsverlof vervangt of verlengt geen andere vormen van verlof, zoals geboorteverlof of bevallingsverlof, maar kan daar wel aanvullend op worden ingezet.

De wettelijke regeling van ouderschapsverlof is sinds 2 augustus 2022 veranderd met de invoering van de Wet Betaald Ouderschapsverlof (WBO). Deze wet geeft werknemers het recht op 9 weken betaald ouderschapsverlof, waarbij 70% van het salaris wordt uitbetaald. Deze 9 weken moeten worden opgenomen binnen het eerste levensjaar van het kind. Daarnaast heeft de werknemer recht op 17 weken onbetaald ouderschapsverlof, die tot het 8e levensjaar van het kind kunnen worden ingezet.

Voor ambtenaren die werken bij gemeentelijke organisaties of veiligheidsregio's, zijn er aanvullende regels opgenomen in de CAO’s (Collectieve Arbeidsovereenkomsten). Deze regelingen bieden extra betaalde uren, afhankelijk van de salarisschaal en de werkweek van de ambtenaar.

Rechten en regelingen voor ambtenaren

Ambtenaren die werken bij gemeenten of veiligheidsregio’s hebben, naast de wettelijke rechten, ook rechten uit de CAO’s. Deze regelingen zijn vanaf 31 december 2023 gewijzigd, wat belangrijk is om te begrijpen voor het plannen van ouderschapsverlof.

Betaald ouderschapsverlof in CAO Gemeenten (tot en met 30 december 2023)

Tot en met 30 december 2023 gold voor ambtenaren bij gemeenten dat ze recht hadden op betaald ouderschapsverlof gedurende 13 weken. De hoeveelheid betaald verlof is afhankelijk van de formele arbeidsduur per week en de salarisschaal waarin de ambtenaar zich bevond.

Een ambtenaar met een voltijdse werkweek van 36 uur heeft recht op 13 × 36 = 486 uren betaald ouderschapsverlof.
Het percentage van het salaris dat wordt uitbetaald varieert per salarisschaal. In schaal 1 is dit 90%, in schaal 6 slechts 50%. Voor schaal 2, 3, 4 en 5 gelden percentages van respectievelijk 85%, 80%, 70% en 60%.

Ambtenaren kunnen kiezen voor een volledige doorbetaling van hun salaris, maar dan vermindert de duur van het betaalde verlof. De formule die voor deze berekening geldt is:

13 × formele arbeidsduur per week × percentage van de betaling.

Bijvoorbeeld: een ambtenaar in schaal 4 die 36 uur per week werkt, heeft recht op 13 × 36 × 70% = 327,6 uren betaald ouderschapsverlof.

Een alternatieve keuze is om zelf een percentage te kiezen dat lager is dan het standaardpercentage van de salarisschaal. Hoe lager het percentage, hoe hoger het aantal uren dat betaald verlof is.

Betaald ouderschapsverlof in CAO Gemeenten (vanaf 31 december 2023)

Vanaf 31 december 2023 zijn de regels voor ouderschapsverlof aangepast. Werkende ouders hebben per kind maximaal 26 weken ouderschapsverlof. Hiervan kunnen 13 weken gedeeltelijk doorbetaald worden. De betaling hangt af van het salaris bij voltijd dienstverband op het moment van inzet van het ouderschapsverlof.

Als het salaris niet hoger is dan het maximum van schaal 2, is de doorbetaling 80%.
Als het salaris hoger is dan het maximum van schaal 2, maar lager dan het maximum in schaal 4, is de doorbetaling 70%.

Deze wijzigingen zijn bedoeld om de regeling flexibel en eerlijk te maken voor ambtenaren in verschillende salarisschalen. Het wettelijk betaald ouderschapsverlof van 9 weken is daarnaast ook van toepassing en kan worden aangevuld met de regelingen uit de CAO.

Praktische toepassing van ouderschapsverlof

Het ouderschapsverlof is niet alleen wettelijk geregeld, maar ook daadwerkelijk in te zetten via het werknemersadministratiesysteem. Voor ambtenaren werkt het aanvragen van ouderschapsverlof via het P-Direktportaal. Hier kunnen werknemers kiezen tussen twee opties:

Vast patroon: Werknemers plannen ouderschapsverlofuren in vaste blokken op vaste dagen in de week. Deze keuze is geschikt voor wie van tevoren weet op welke dagen het verlof wordt ingezet.
Zelf registreren: Werknemers kunnen per keer kiezen wanneer en hoeveel verlofuren ze opnemen. Deze optie is flexibel en geschikt voor onvoorspelbare situaties.

Bij de aanvraag van ouderschapsverlof is het belangrijk om minstens twee maanden van tevoren contact op te nemen met de leidinggevende. Na goedkeuring door de leidinggevende wordt het verlof ingevoerd in het P-Direktportaal.

Wettelijke regelingen

De wettelijke regeling van ouderschapsverlof is sinds 2 augustus 2022 veranderd. Werknemers in loondienst hebben recht op:

9 weken betaald ouderschapsverlof, waarbij 70% van het salaris wordt uitbetaald.
17 weken onbetaald ouderschapsverlof, die kunnen worden ingezet tot het kind 8 jaar is.

Deze regeling geldt voor zowel vader als moeder, en is beschikbaar voor elk kind. Voor meervoudige geboortes of adopties kan het ouderschapsverlof worden aangepast. Ambtenaren kunnen deze wettelijke regeling aanvullen met de regelingen uit de CAO’s, afhankelijk van de werkgever.

Invulling en gebruik van ouderschapsverlof

De invulling van ouderschapsverlof is vrij flexibel. Werknemers kunnen kiezen hoe ze het verlof inzetten, zolang het binnen de wettelijke en CAO-regels valt. Het verlof kan bijvoorbeeld worden uitgespreid over meerdere periodes of gecombineerd met andere vormen van verlof, zoals verlof voor gezondheidsredenen of verlof voor opleiding.

Het ouderschapsverlof is bedoeld om de werknemer te ondersteunen bij de overgang naar het nieuwe gezinssituatie. Het is niet een verplichte vorm van verlof, maar een recht dat kan worden ingezet op basis van de individuele situatie.

Ouderschapsverlof en salaris

Het belangrijkste verschil tussen wettelijk ouderschapsverlof en ouderschapsverlof uit de CAO’s is de mate van doorbetaling van het salaris. Het wettelijke ouderschapsverlof biedt een vaste doorbetaling van 70%, terwijl ouderschapsverlof uit de CAO’s varieert per salarisschaal en individuele keuze.

Ambtenaren kunnen kiezen voor:

Gedeeltelijke doorbetaling van het salaris over de 13 weken.
Volledige doorbetaling, wat resulteert in een kortere periode van betaald verlof.
Een eigen keuze voor het percentage doorbetaling, wat beïnvloedt de duur van het verlof.

Het is belangrijk om te weten dat het betaald ouderschapsverlof per kind geldt, behalve bij meervoudige geboortes. In dat geval kan een ambtenaar slechts één keer 13 werkweken betaald ouderschapsverlof opnemen.

Ouderschapsverlof en werknemerschap

Ouderschapsverlof is alleen beschikbaar voor werknemers in loondienst. Voor ambtenaren die werken bij een gemeente of veiligheidsregio, is het ouderschapsverlof daarom alleen toegankelijk zolang ze in dienst zijn. Het verlof kan niet worden opgenomen als de ambtenaar bijvoorbeeld in pensioen is of als hij/zij een zelfstandig ondernemer is.

Bij meerdere kinderen kunnen ouders tegelijk ouderschapsverlof opnemen. Dit betekent dat ouders niet eerst het verlof voor één kind moeten opmaken voordat ze het voor een ander kind kunnen gebruiken.

Ouderschapsverlof en gezinsstatus

Ouderschapsverlof is beschikbaar voor diverse vormen van gezinsstatus:

Biologische kinderen
Adoptie- en erkende kinderen
Pleegkinderen
Stiefkinderen
Aspirant-adoptiekinderen

Voor pleeg- en stiefkinderen is het noodzakelijk dat het kind bij de ouder woont, zoals vermeld in de basisregistratie personen. Voor adoptie- en aspirant-adoptiekinderen kan ouderschapsverlof worden ingezet zodra het kind in het gezin is opgenomen.

Conclusie

Ouderschapsverlof is een belangrijke regeling die werknemers in loondienst toestaat om tijd te nemen voor het opvoeden van hun kind. Voor ambtenaren die werken bij gemeentelijke organisaties of veiligheidsregio's, zijn er specifieke regels opgenomen in de CAO’s. Deze regelingen bieden extra betaalde uren, afhankelijk van de salarisschaal en de werkweek van de ambtenaar.

De wettelijke regeling van ouderschapsverlof is sinds 2 augustus 2022 gewijzigd, en biedt nu een minimum van 9 weken betaald ouderschapsverlof, waarbij 70% van het salaris wordt uitbetaald. Deze regeling kan worden aangevuld met de regelingen uit de CAO’s, afhankelijk van de werkgever. Het ouderschapsverlof is flexibel inzetbaar en kan worden uitgespreid over meerdere periodes.

Het aanvragen van ouderschapsverlof gaat via het P-Direktportaal, waarbij werknemers kiezen tussen een vast patroon of zelf registreren. Het is belangrijk om minstens twee maanden van tevoren contact op te nemen met de leidinggevende en de aanvraag te doen.

Ouderschapsverlof is een wettelijk en CAO-gereguleerde regeling die werknemers ondersteunt bij de overgang naar het nieuwe gezinssituatie. Het is een waardevolle tool voor werknemers die willen combineren van werk en gezin.