In het kader van de huidige ontwikkelingen rond betaald ouderschapsverlof zijn er binnen de CAO Rijk aanzienlijke wijzigingen doorgevoerd. Deze wijzigingen hebben betrekking op de loondoorbetaling, de duur van het verlof, en de aanspraak op betaald ouderschapsverlof. Bovendien zijn er vereenvoudigingen doorgevoerd in de regelingen, waardoor de praktijk van het opnemen van ouderschapsverlof voor werknemers en werkgevers duidelijker en makkelijker uit te voeren is. Deze wijzigingen zijn het gevolg van een nieuwe wettelijke regeling en de bijbehorende aanpassingen in de CAO Rijk. In dit artikel worden de belangrijkste aspecten van de regelingen en wijzigingen rond ouderschapsverlof volgens de CAO Rijk besproken.
Aanpassing aan de wettelijke regeling
Sinds 2 augustus 2022 is de Wet betaald ouderschapsverlof (Wbo) in werking getreden. Deze wettelijke regeling garandeert dat werknemers in Nederland recht hebben op negen weken gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof gedurende het eerste levensjaar van hun kind of het eerste jaar dat het kind door adoptie of pleegzorg in het gezin is gekomen. Tijdens deze negen weken ontvangt de werknemer een uitkering van 70% van het dagloon van het UWV. Deze regeling is onderdeel van de Wet arbeid en zorg (Wazo) en bepaalt de basisregelgeving voor ouderschapsverlof.
Bij de CAO Rijk is deze wettelijke regeling verder uitgebouwd. Werknemers die vallen onder de CAO Rijk hebben niet alleen recht op het wettelijk betaald ouderschapsverlof, maar ook op een aanvullende loondoorbetaling in de CAO. Deze aanvulling houdt in dat de loondoorbetaling voor ouderschapsverlof hoger is dan de wettelijke regeling. In de oude regeling werd 60% van het maandsalaris doorbetaald voor 13 weken ouderschapsverlof. De nieuwe regeling in de CAO Rijk ziet er echter anders uit.
Nieuwe regeling loondoorbetaling ouderschapsverlof
De loondoorbetaling tijdens ouderschapsverlof is aangepast. In de nieuwe regeling, zoals afgesproken door werkgever en bonden in mei 2022, geldt het volgende:
- De eerste negen weken ouderschapsverlof worden voor 100% van het salaris doorbetaald, mits deze negen weken worden opgenomen binnen het eerste levensjaar van het kind.
- De volgende vier weken ouderschapsverlof worden voor 75% van het salaris doorbetaald.
- De overige 13 weken ouderschapsverlof blijven onbetaald.
Deze wijziging betekent dat de loondoorbetaling voor ouderschapsverlof in de CAO Rijk hoger is dan in de wettelijke regeling, waarbij de loondoorbetaling slechts 70% bedraagt. Bovendien is de aanspraak op betaald ouderschapsverlof uitgebreid van 13 weken naar 26 weken, waarbij de eerste 13 weken nu deel uitmaken van het betaalde ouderschapsverlof (onder voorwaarden). De overige 13 weken ouderschapsverlof zijn onbetaald, maar blijven wel onderdeel van de aanspraak op ouderschapsverlof.
Een belangrijk aspect van deze nieuwe regeling is dat de loondoorbetaling van 100% alleen geldt als de eerste negen weken ouderschapsverlof in het eerste levensjaar van het kind worden opgenomen. Als een ouder in het eerste levensjaar minder dan negen weken ouderschapsverlof opneemt, wordt de resterende duur van het verlof voor 75% doorbetaald. Dit is een belangrijke aanpassing ten opzichte van de oude CAO-regeling, waarbij 13 weken ouderschapsverlof voor 60% doorbetaald werden.
Aanspraak op ouderschapsverlof
Er zijn meerdere regels die bepalen of een werknemer recht heeft op ouderschapsverlof. Deze regels zijn van toepassing op werknemers die vallen onder de CAO Rijk. De belangrijkste regels zijn:
- Een werknemer kan ouderschapsverlof opnemen voor kinderen tot 8 jaar oud.
- Voor elk kind heeft een werknemer recht op ouderschapsverlof.
- Een werknemer kan voor meerdere kinderen tegelijk ouderschapsverlof opnemen. Er is geen verplichte volgorde om ouderschapsverlof op te nemen voor één kind.
- Beide ouders hebben recht op ouderschapsverlof.
- Een werknemer kan ouderschapsverlof aanvragen zodra hij in dienst is bij de werkgever.
- Ouderschapsverlof kan ook worden opgenomen voor pleegkinderen, stiefkinderen of aspirant-adoptiekinden. Het kind moet bij de werknemer wonen volgens de basisregistratie personen.
- Ouderschapsverlof kan worden opgenomen voor het kind, adoptiekind of erkend kind.
Bij de oude regeling was er een voorwaarde dat een werknemer minimaal één jaar in dienst moest zijn bij de sector Rijk om recht te hebben op de aanvulling op de wettelijke regeling. Deze voorwaarde is echter vervallen. Dit betekent dat ook werknemers die kort na hun in dienst treding een kind krijgen, recht hebben op de aangevulde loondoorbetaling in de CAO Rijk. Daarnaast is ook de terugbetalingsverplichting bij vertrek uit de sector Rijk vervallen. Dit betekent dat werknemers die na hun ouderschapsverlof vertrekken uit de sector Rijk, niet langer verplicht zijn om de aangevulde loondoorbetaling terug te betalen.
Vereenvoudiging van de regeling ouderschapsverlof
Een van de belangrijkste ontwikkelingen in de regeling ouderschapsverlof is de vereenvoudiging van de regeling. In het cao-akkoord van juli 2023 is aangegeven dat het van belang is om de bovenwettelijke regeling uit de CAO te vereenvoudigen zonder afbreuk te doen aan de huidige afspraken. De nieuwe regeling is in werking getreden per 1 april 2025 en houdt in dat de CAO-regeling nu uitgaat van de wettelijk betaalde regeling. Dit betekent dat de loondoorbetaling in de CAO Rijk nu aansluit bij de wettelijke regeling en dat de CAO-aanvulling eenvoudiger is geworden.
In de oude regeling in de CAO Rijk was er na het wettelijk betaald ouderschapsverlof nog een aanvullende regeling, waarbij de werknemer gedurende twaalf aaneengesloten maanden een vergoeding ontving ter hoogte van 40% van het salaris over maximaal de helft van de overeengekomen arbeidsomvang. Deze regeling was echter ingewikkeld in de praktijk, omdat er sprake was van een samenloop tussen de wettelijke regeling en de CAO-regeling. Hierdoor ontstond er verwarring bij werkgevers en werknemers over de toepassing van de regelingen.
De nieuwe regeling is vereenvoudigd en houdt in dat de loondoorbetaling in de CAO Rijk nu aansluit bij de wettelijke regeling. Dit betekent dat de loondoorbetaling tijdens het wettelijk betaald ouderschapsverlof 100% bedraagt. Daarnaast zijn er geen extra regelingen meer in de CAO voor ouderschapsverlof. De loondoorbetaling wordt dus geheel bepaald door de wettelijke regeling. Deze vereenvoudiging maakt de praktijk van het opnemen van ouderschapsverlof duidelijker en makkelijker uit te voeren voor zowel werknemers als werkgevers.
Praktijkaspecten ouderschapsverlof
Voordat een werknemer ouderschapsverlof kan opnemen, moet hij eerst met zijn leidinggevende afspraken maken over het aantal weken ouderschapsverlof, de duur en de tijdsperiode waarin het verlof wordt genomen. Het is belangrijk om duidelijk te communiceren over de wensen van de werknemer en de mogelijkheden van de werkgever. De werknemer moet ook aangeven of hij recht heeft op het wettelijk betaald ouderschapsverlof en of hij de aanvullende loondoorbetaling in de CAO Rijk wil opnemen.
Bij het opnemen van ouderschapsverlof zijn er ook bepaalde administratieve stappen die moeten worden genomen. De werknemer moet bijvoorbeeld aangeven dat hij ouderschapsverlof wil opnemen, en moet dit schriftelijk bevestigen. Ook moet de werknemer aangeven of hij recht heeft op het wettelijk betaald ouderschapsverlof en of hij de aanvullende loondoorbetaling in de CAO Rijk wil opnemen. De werkgever is dan verantwoordelijk voor het verwerken van deze verzoek en voor het uitvoeren van de loondoorbetaling.
Toekomstige ontwikkelingen
Er zijn plannen om de regelingen rond ouderschapsverlof verder aan te scherpen en te vereenvoudigen. In het cao-akkoord van juli 2023 is aangegeven dat het van belang is om de regelingen rond ouderschapsverlof verder te vereenvoudigen en te aanpassen aan de huidige praktijk. De nieuwe regeling is een eerste stap in deze richting, maar er zijn nog meer ontwikkelingen mogelijk in de toekomst. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat de loondoorbetaling verder wordt uitgebreid of dat de duur van het ouderschapsverlof verder wordt verlengd.
Een andere mogelijkheid is dat de regelingen rond ouderschapsverlof verder worden aangepast aan de wettelijke regeling. Dit zou betekenen dat de loondoorbetaling in de CAO Rijk volledig aansluit bij de wettelijke regeling en dat er geen extra regelingen meer zijn in de CAO voor ouderschapsverlof. Dit zou de praktijk van het opnemen van ouderschapsverlof duidelijker en makkelijker maken voor zowel werknemers als werkgevers.
Conclusie
De regelingen rond ouderschapsverlof zijn in de CAO Rijk aangepast aan de huidige praktijk en aan de wettelijke regeling. De loondoorbetaling tijdens ouderschapsverlof is verhoogd en is nu hoger dan in de wettelijke regeling. Daarnaast is de aanspraak op ouderschapsverlof uitgebreid tot 26 weken, waarvan de eerste 13 weken deel uitmaken van het betaalde ouderschapsverlof. De overige 13 weken ouderschapsverlof zijn onbetaald, maar blijven onderdeel van de aanspraak op ouderschapsverlof. Bovendien is de regeling vereenvoudigd, waardoor de praktijk van het opnemen van ouderschapsverlof duidelijker en makkelijker is voor zowel werknemers als werkgevers. Deze wijzigingen zijn het gevolg van een nieuwe wettelijke regeling en de bijbehorende aanpassingen in de CAO Rijk. Het is belangrijk om te weten dat er nog meer ontwikkelingen mogelijk zijn in de toekomst, waardoor de regelingen rond ouderschapsverlof verder kunnen worden aangepast aan de huidige praktijk.