Wanneer een kind ter wereld komt, betekent dat niet alleen een grote verantwoordelijkheid voor de ouders, maar ook wettelijke rechten. In Nederland hebben ouders het recht op ouderschapsverlof, een juridisch bepaalde vorm van verlof dat hen de mogelijkheid biedt om tijd te investeren in de opvoeding van hun kind. Dit verlof kan zowel betaald als onbetaald zijn, en wordt bepaald door een aantal voorwaarden die duidelijk zijn geregeld in de arbeidswetgeving.
In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de regels rond het ouderschapsverlof, inclusief de rechten van beide ouders, de mogelijkheid tot betaald verlof, en hoe ouders in overleg met hun werkgever het verlof kunnen opnemen. Daarnaast wordt ingegaan op de beperkingen en de rol van de werkgever in het proces.
Algemeen recht op ouderschapsverlof
Ouderschapsverlof is een wettelijk gevestigd recht dat beschikbaar is voor ieder ouder of verzorger van een kind jonger dan acht jaar. Dit verlof kan worden opgenomen voor elk kind, inclusief adoptiekind, erkend kind, pleegkind of stiefkind, mits het kind bij de ouder of verzorger woont volgens de basisregistratie personen. Het recht op ouderschapsverlof geldt ook voor meerdere kinderen, waaronder tweelingen.
Het totale aantal uren ouderschapsverlof dat een werknemer recht heeft, wordt berekend aan de hand van het aantal werkuren per week. Concreet gezien is dit 26 keer het aantal uren dat de werknemer per week werkt. Bijvoorbeeld: een werknemer die 36 uur per week werkt, heeft recht op 936 uren ouderschapsverlof (26 x 36 uur).
De opname van ouderschapsverlof gebeurt in overleg tussen werknemer en werkgever. Het verlof kan aaneengesloten worden genomen, of – indien de werkgever instemt – gespreid. De werknemer dient zijn of haar voornemen verlof op te nemen aan te melden bij de werkgever ten minste twee maanden vóór de beoogde ingangsdatum.
Betaald ouderschapsverlof
Sinds augustus 2022 hebben ouders het recht op een uitkering voor het eerste deel van het ouderschapsverlof. Deze uitkering geldt voor 9 weken en wordt uitbetaald door het UWV. De uitkering bedraagt 70% van het dagloon van de werknemer, met een bovengrens van 70% van het maximumdagloon. Het verlof moet worden opgenomen in het eerste levensjaar van het kind.
De werknemer ontvangt deze uitkering na aanvraag door de werkgever bij het UWV. De uitkering vindt meestal plaats ongeveer vier weken na de aanvraag. De werkgever kan ervoor kiezen om het loon direct door te betalen, of te wachten tot de uitkering van het UWV is uitgekeerd.
Bij adoptie of erkende kinderen geldt hetzelfde recht op betaald ouderschapsverlof: voor elk kind is er 9 weken uitkering beschikbaar. Voor pleeg- of stiefkinderen is er slechts één keer 9 weken uitkering mogelijk, ongeacht het aantal dergelijke kinderen.
Het verloop van ouderschapsverlof
Het ouderschapsverlof kan op verschillende manieren worden opgenomen, afhankelijk van de overeenkomst tussen werknemer en werkgever. Het verlof kan bijvoorbeeld:
- Aaneengesloten worden genomen, bijvoorbeeld 36 uur per week gedurende 26 weken.
- Gespreid worden genomen, bijvoorbeeld 8 uur per dag verdeeld over meerdere weken.
- Flexibel worden ingeroosterd, afhankelijk van de werklast van de werkgever.
De werknemer heeft het recht om de verlofuren op de wijze van zijn of haar keuze op te nemen, mits dit in overleg met de werkgever. Echter, de werkgever kan het verlof wijzigen in geval van zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang. In dat geval moet er binnen vier weken vóór de beoogde ingangsdatum overleg plaatsvinden, en moet het veranderde rooster gelden voor het hele ouderschapsverlof.
Ouderschapsverlof dat niet in het eerste levensjaar van het kind wordt opgenomen, kan nog steeds worden genomen, maar dan zonder uitkering. Deze uren kunnen als onbetaald ouderschapsverlof worden opgenomen, zolang het kind jonger is dan acht jaar.
Feestdagen en ouderschapsverlof
Als het ouderschapsverlof samenvalt met een feestdag, geldt die dag automatisch als ouderschapsverlof. Echter, op feestdagen is er geen uitkering of loonvergoeding. Ouders kunnen in overleg met hun werkgever afspraken maken over hoe ze met feestdagen om willen gaan, maar dit heeft geen invloed op de rechtsgeldigheid van het verlof.
Ouderschapsverlof bij crisisopvang
Ouderschapsverlof is niet toegestaan voor kinderen die tijdelijk in crisisopvang wonen. Dit betekent dat ouders of verzorgers die tijdelijk verantwoordelijk zijn voor dergelijke kinderen, geen recht hebben op ouderschapsverlof.
Ouderschapsverlof en werkloosheid
Als een werknemer tijdens het ouderschapsverlof werkloos raakt, stopt het ouderschapsverlof met ingang van de eerste dag van werkloosheid. De werknemer kan het verlof opnieuw opnemen als hij of zij weer aan de slag gaat, zolang het kind jonger is dan acht jaar.
Ouderschapsverlof tijdens re-integratieproces
Het is wettelijk mogelijk om ouderschapsverlof op te nemen tijdens een re-integratieproces. Echter, in dat geval dient er samen met de werkgever te worden gekeken naar de invloed van het verlof op de re-integratie. De werknemer is verplicht om mee te werken aan het proces van terugkeer naar de werkplek. De bedrijfsarts of arbodienst kan adviseren of het ouderschapsverlof het re-integratieproces in de weg staat.
Werkgever en bepaling van verlofuren
De werkgever kan niet willekeurig bepalen hoeveel ouderschapsverlof een werknemer per week opneemt. Het recht op ouderschapsverlof is een absoluut recht, wat betekent dat het niet kan worden afgeweken ten nadele van de werknemer. Het verlof kan worden opgenomen in de periode en op de manier die de werknemer zelf kiest, mits dit in overleg met de werkgever.
Een voorbeeld: een werknemer die 38 uur per week werkt, heeft recht op 26 x 38 = 988 uren ouderschapsverlof. Als deze werknemer 26 dagen ouderschapsverlof heeft overgebleven en deze binnen drie maanden wil opnemen, betekent dit dat hij of zij in die periode drie dagen per week wil werken. Als de werkgever dit niet toestaat, kan dit in strijd zijn met de wettelijke regels.
Samenwerking met het UWV
De uitkering voor betaald ouderschapsverlof wordt uitbetaald door het UWV. De werknemer of werkgever dient de aanvraag te doen bij het UWV. De uitkering geldt voor minimaal één en maximaal negen werkweken, met een minimum van één keer het aantal werkuren per week.
Bijvoorbeeld: een werknemer die 32 uur per week werkt, heeft recht op minimaal 32 uur en maximaal 288 uur uitkering. De werknemer kan deze uren verspreid of aaneengesloten opnemen.
Als de werkweek van de werknemer tijdens het ouderschapsverlof verandert – bijvoorbeeld korter of langer wordt – dient de uitkering opnieuw te worden berekend. In dergelijke gevallen kan het ouderschapsverlof ook worden aangepast.
Praktische overwegingen
Het ouderschapsverlof is een belangrijke kans voor ouders om zich volledig op hun kind te richten. Het is echter belangrijk dat ouders rekening houden met de wettelijke regels en het overleg met hun werkgever. Het opnemen van ouderschapsverlof vraagt een duidelijke afspraak over het aantal uren, de periode en eventuele wijzigingen.
Daarnaast is het belangrijk om zich bewust te zijn van het feit dat ouderschapsverlof niet automatisch loon of uitkering oplevert. De eerste 9 weken zijn gedeeltelijk betaald, de rest is onbetaald. Ouders die verder willen werken of hun inkomsten willen opbouwen, dient het verlof daarom strategisch te plannen.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een wettelijk bepaald recht dat ieder ouder of verzorger van een kind jonger dan acht jaar toerecht heeft. Het verlof kan zowel betaald als onbetaald zijn, afhankelijk van de opnameperiode en de omstandigheden. Het opnemen van ouderschapsverlof vraagt een duidelijk overleg met de werkgever en een goed begrip van de wettelijke regels.
Ouderschapsverlof is bedoeld om ouders de mogelijkheid te bieden om tijd te investeren in de opvoeding van hun kind. Het is belangrijk dat ouders deze kans zorgvuldig en bewust gebruiken, zodat het zowel voor henzelf als voor hun kind het beste resultaat oplevert.