Ouderschapsverlof is een belangrijke regeling die ouders de mogelijkheid biedt om hun kind in de vroege levensfase dichter bij te zijn. In Nederland is ouderschapsverlof gereguleerd door zowel wetgeving als collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO's). In de sector Rijk gelden specifieke regels voor ouderschapsverlof, die zijn aangevuld door een CAO-aanvulling. Sinds 2 augustus 2022 is een nieuwe wet in werking getreden die het betaald ouderschapsverlof uitbreidt. Deze artikelen geeft een overzicht van de wettelijke aanspraak, CAO-regels en praktische richtlijnen voor ouders in de sector Rijk die ouderschapsverlof willen opnemen.
Recht op ouderschapsverlof
Ouderschapsverlof is geregeld door de Wet arbeid en zorg (Wazo). Deze wet bepaalt dat ouders recht hebben op ouderschapsverlof voor kinderen tot 8 jaar. Voor elk kind heeft een ouder recht op ouderschapsverlof, en het is mogelijk om ouderschapsverlof voor meerdere kinderen tegelijk op te nemen. Beide ouders hebben een aparte aanspraak op ouderschapsverlof, en het verlof kan worden gebruikt voor biologische, adoptie- of pleegkinderen.
Tot 2 augustus 2022 was ouderschapsverlof in de sector Rijk grotendeels onbetaald, maar de CAO Rijk bevatte een aanvulling waarin gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof mogelijk was. Sinds de inwerkingtreding van de Wet betaald ouderschapsverlof (Wbo) op 2 augustus 2022 is het wettelijk betaald ouderschapsverlof onderdeel van de CAO Rijk. Werknemers hebben sinds die datum recht op negen weken gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof. Dit verlof moet worden opgenomen in het eerste levensjaar van het kind of in het eerste jaar na de pleegzorg- of adoptiepleging, zolang het kind jonger is dan 8 jaar.
Een aantal voorwaarden is verbonden aan de aanspraak op ouderschapsverlof. Ouders moeten bijvoorbeeld in dienst zijn bij de sector Rijk. Voorheen gold er een minimumarbeidsduur van één jaar in de sector, maar deze voorwaarde is sinds 2022 geschrapt. Ook is er geen verplichte terugbetalingsplicht voor ouders die binnen een jaar na het einde van hun ouderschapsverlof hun dienstverband beëindigen.
Wettelijke aanspraak versus CAO-aanvulling
De aanspraak op ouderschapsverlof kan worden verdeeld in een wettelijke basis en aanvullende afspraken in de CAO Rijk. In de onderstaande tabel zijn de verschillen tussen de wettelijke regel en de CAO-aanvulling duidelijk te zien:
| Onderdeel | Wettelijke aanspraak (Wazo) | Aanvulling CAO Rijk (tot 2 augustus 2022) | Aanvulling CAO Rijk (per 2 augustus 2022) |
|---|---|---|---|
| Duur | 9 weken (van de 26 weken) | 13 weken (van de 26 weken) | 13 weken (van de 26 weken) |
| Inkomen | UWV-uitkering van 70% (maximaal) dagloon in het eerste levensjaar van het kind of het eerste jaar na adoptie of pleegzorg (zolang het kind jonger is dan 8 jaar) | 60% van het maandinkomen tijdens opname voor het achtste levensjaar van het kind | 60% van het maandinkomen tijdens opname voor het achtste levensjaar van het kind |
| Vereisten voor recht | Dienstverband (geen minimumtermijn) | Minimaal 1 jaar dienstverband bij de sector Rijk | De voorwaarde van 1 jaar in dienst zijn bij de sector Rijk is vervallen |
| Terugbetalingsplicht | Geen | Bij einde dienstverband op initiatief van de werknemer of ontslag op staande voet binnen 1 jaar na afloop van ouderschapsverlof | Terugbetalingsplicht bij vertrek uit de sector Rijk is vervallen |
Deze tabel toont aan dat de CAO Rijk de wettelijke regel uitbreidt, en sinds 2022 gelden er minder beperkingen voor werknemers. De wettelijke regel blijft echter gelden voor alle werknemers, ook voor diegene die niet in de sector Rijk werken.
Hoe ouderschapsverlof opnemen
Ouderschapsverlof kan op verschillende manieren worden opgenomen. De werknemer moet eerst overleggen met de werkgever over het aantal weken verlof, het tijdstip van opname en de manier waarop de verlofuren worden verspreid. Het verlof kan bijvoorbeeld als aaneengesloten weken worden opgenomen of verspreid over meerdere weken.
Als het ouderschapsverlof voor het kind wordt opgenomen, geldt dat de verlofperiode maximaal 26 weken kan zijn. Van deze 26 weken zijn er 9 weken betaald, en de rest is onbetaald. Het betaald ouderschapsverlof wordt uitbetaald door UWV in de vorm van een uitkering ter hoogte van 70% van het dagloon. Het dagloon wordt berekend op basis van het sociaal verzekeringsloon (sv-loon) van de afgelopen 12 maanden. Dit sv-loon wordt gedeeld door 261 werkdagen om het gemiddelde dagloon te bepalen. De maximale uitkering per dag is € 297,82.
Het verlof kan ook worden opgenomen voor meerdere kinderen tegelijk. Ouders kunnen bijvoorbeeld ouderschapsverlof opnemen voor een tweeling of drieeling, waardoor de totale aanspraak op verlof wordt uitgebreid. In de CAO Rijk kunnen ook andere afspraken zijn gemaakt over de leeftijdsgrenzen voor ouderschapsverlof, en is het verstandig om deze regels te controleren.
Praktische richtlijnen voor ouderschapsverlof
Naast het recht op ouderschapsverlof zijn er ook praktische richtlijnen die ouders moeten overwegen. Zo kan het ouderschapsverlof opnieuw worden opgenomen als er onverwachte omstandigheden optreden, zoals ziekte. In dat geval kan de werknemer schriftelijk vragen om het verlof te stoppen of tijdelijk te onderbreken. De werkgever moet binnen vier weken reageren, tenzij dat onredelijk veel problemen zou opleveren voor het bedrijf.
Als het ouderschapsverlof wordt gestopt, gelden de gewone re-integratieafspraken, en wordt het loon tijdens ziekte deels doorbetaald volgens de wet en de CAO. Het is mogelijk dat een deel van het ouderschapsverlof vervalt, afhankelijk van de regels in de CAO. Daarom is het belangrijk om deze regels goed te bestuderen.
Ook is het belangrijk om rekening te houden met het effect van ouderschapsverlof op inkomensafhankelijke regelingen zoals huurtoeslag, kinderopvangtoeslag en de bijdrage voor thuiszorg. Deze regelingen zijn gekoppeld aan het salaris, en het opnemen van onbetaald ouderschapsverlof kan het inkomen verlagen, wat gevolgen kan hebben voor deze toeslagen. Of de pensioenopbouw doorloopt tijdens ouderschapsverlof, is afhankelijk van de pensioenregeling.
Ouderschapsverlof kan ook worden gecombineerd met andere regelingen zoals flexibel werken. De Wet Flexibel Werken biedt de mogelijkheid om structureel minder uren te werken, thuis te werken of andere werktijden te kiezen. Het verschil met ouderschapsverlof is dat bij ouderschapsverlof het contractuur niet verandert, terwijl bij flexibel werken wel een aanpassing van het contractuur mogelijk is.
Gevolgen van ouderschapsverlof
Het opnemen van ouderschapsverlof heeft diverse gevolgen voor zowel de ouder als het bedrijf. Een van de belangrijkste gevolgen is dat de ouder tijdelijk minder uren werkt, wat invloed kan hebben op de productiviteit van het bedrijf. Daarom is het verstandig om vroegtijdig overleg te voeren met de werkgever over het aantal verlofuren en de manier waarop deze worden verspreid.
Een ander gevolg is dat het inkomen van de ouder tijdelijk verandert. Bij onbetaald ouderschapsverlof vermindert het inkomen, wat gevolgen kan hebben voor toeslagen en andere uitkeringen. Bij betaald ouderschapsverlof wordt 70% van het dagloon uitgekeerd door UWV, maar dit is minder dan het normale salaris. Ouders moeten rekening houden met deze inkomensverandering en eventueel aanpassingen maken in hun financiële planning.
Ook heeft ouderschapsverlof invloed op de pensioenopbouw. Of de pensioenopbouw doorloopt tijdens ouderschapsverlof, is afhankelijk van de pensioenregeling. In sommige regelingen wordt de pensioenopbouw wel doorgevoerd, terwijl in andere regelingen een onderbreking optreedt. Ouders worden uitgenodigd om dit te checken bij hun pensioenfonds.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een belangrijke regeling die ouders de mogelijkheid biedt om hun kind in de vroege levensfase dichter bij te zijn. In Nederland is ouderschapsverlof gereguleerd door zowel wetgeving als collectieve arbeidsovereenkomsten, en in de sector Rijk gelden specifieke regels die zijn aangevuld door een CAO-aanvulling. Sinds 2 augustus 2022 is een nieuwe wet in werking getreden die het betaald ouderschapsverlof uitbreidt, wat een barmhartig voordeel is voor ouders die hun verantwoordelijkheden op het werk en thuis willen combineren.
Ouderschapsverlof kan op verschillende manieren worden opgenomen, en het is verstandig om vroegtijdig overleg te voeren met de werkgever over de mogelijkheden. Ook is het belangrijk om rekening te houden met de gevolgen van ouderschapsverlof voor het inkomen, toeslagen en pensioen. Door goed voorbereid te zijn en de regels te begrijpen, kunnen ouders ouderschapsverlof effectief gebruiken om hun kind op te voeden en tegelijkertijd hun carrière voort te zetten.