Sinds 2 augustus 2022 is het betaald ouderschapsverlof onderdeel van de Wet Arbeid en Zorg (WAZO), een wetsvoorstel dat gericht is op het verbeteren van de balans tussen werk en zorg. Dit verlof biedt ouders de mogelijkheid om tijd door te brengen met hun jonge kinderen, zonder dat hun inkomsten volledig weg vallen. Het is een belangrijke maatregel voor de werk- en zorgbalans in Nederland en heeft betrekking op zowel de rechten van werknemers als de plichten van werkgevers.
In dit artikel worden de regels en praktische aspecten van betaald ouderschapsverlof en WAZO besproken, inclusief de mogelijkheden voor gedeeltelijk verlof, de financiering via UWV, de administratieve verantwoordelijkheden van werkgevers, en de mogelijkheid om verlof te combineren met andere verlofsoorten zoals geboorteverlof of adoptieverlof.
Het recht op ouderschapsverlof
Het ouderschapsverlof in Nederland is een wettelijk vastgelegd recht dat ouders biedt om verlof te nemen vanaf de geboorte van hun kind tot het kind 8 jaar oud is. Het totale recht op ouderschapsverlof is 26 maal het aantal werkuren per week dat een werknemer regelmatig werkt. Voor een fulltime werknemer, die 40 uur per week werkt, betekent dit 1.040 uur verlof, wat gelijk is aan 130 dagen. Dit verlof kan zowel volledig als gedeeltelijk genomen worden.
De Wet Arbeid en Zorg (WAZO) heeft sinds 2022 ervoor gezorgd dat een deel van dit verlof betaald kan worden. Werknemers kunnen in 9 van de 26 verlofweken een uitkering ontvangen, mits deze weken binnen het eerste levensjaar van het kind vallen. Deze uitkering bedraagt 70% van het (maximum)dagloon van de werknemer. Deze financiering via UWV is bedoeld om ouders financiële zekerheid te geven tijdens een belangrijke fase van hun leven.
Het verlof kan worden opgenomen in blokken of verspreid over meerdere periodes. Ouders kunnen zelf kiezen hoeveel uren per week ze willen nemen en hoe deze uren verdeeld moeten worden over de werkweek. Het verlof kan ook worden opgedeeld in meerdere stukken, mits de totale duur en het aantal uren voldoen aan de wettelijke voorwaarden.
Gedeeltelijk ouderschapsverlof
Sinds de invoering van de WAZO is het ook mogelijk om gedeeltelijk ouderschapsverlof te nemen. Van de 26 weken ouderschapsverlof kunnen er maximaal 13 weken gedeeltelijk betaald worden. Dit betekent dat ouders een deel van hun verlof op kunnen nemen en in dat deel werken kunnen verlagen, terwijl ze toch een deel van hun inkomsten ontvangen.
De keuze om gedeeltelijk ouderschapsverlof te nemen is vrijwillig en vereist een duidelijke afspraak met de werkgever. De werkgever is verplicht om dit verlof te accepteren, tenzij de aanvraag duidelijk onterecht is. In dat geval kan de werknemer juridisch advies zoeken bij een organisatie zoals FNV.
Het verlof kan worden aangevraagd minstens 2 maanden voor de gewenste ingangsdatum. Ouders moeten dan aangeven wanneer het verlof begint, hoe lang het duurt, en hoeveel uren per week ze willen nemen. Ook hoe de uren verdeeld moeten worden over de werkweek moet worden opgegeven.
Bij ziekte loopt het verlof in principe door, tenzij er onvoorziene omstandigheden zijn die tijdelijk leiden tot het stopzetten van het verlof. In dat geval kan het resterende deel op een later moment worden genomen.
Financiering via UWV: de WAZO-uitkering
De WAZO-uitkering is een cruciaal onderdeel van het betaald ouderschapsverlof. Werknemers kunnen tijdens 9 van de 26 verlofweken een uitkering ontvangen, mits deze weken binnen het eerste levensjaar van het kind vallen. De uitkering bedraagt 70% van het (maximum)dagloon van de werknemer. Deze uitkering wordt door UWV betaald aan de werkgever of direct aan de werknemer.
De uitkering moet via het werkgeversportaal van UWV worden aangevraagd. Dit gebeurt achteraf, nadat de werknemer minstens één werkweek betaald ouderschapsverlof heeft opgenomen. De aanvraag moet binnen drie maanden na de eerste verjaardag van het kind worden ingediend. Als een werknemer niet de volledige 9 weken verlof kan opnemen – bijvoorbeeld omdat het kind halverwege de week één jaar wordt – moet de werkgever toch een uitkering aanvragen voor een hele werkweek. UWV berekent dan zelf de juiste uitkering tot de betreffende datum.
Werkgevers kunnen kiezen of ze het loon tijdens de verlofweken doorbetalen of wachten tot de uitkering van UWV binnenkomt. De uitkering kan ook direct naar de werknemer worden overgemaakt. Het is belangrijk dat werkgevers goed weten hoe ze deze uitkeringen moeten verwerken in de salarisadministratie om te voldoen aan de wettelijke eisen.
Administratie en loonaangifte
Het correct verwerken van betaald ouderschapsverlof in de salarisadministratie is essentieel voor werkgevers. Er zijn specifieke regels voor het verwerken van de uitkering in de loonaangifte (box 7). De uitkering moet als een aparte regel in de loonaangifte worden verwerkt, en niet als een loonuitkering. De werkgever is verplicht om dit verwerkt te hebben om te voldoen aan de fiscale voorwaarden.
Bij wisseling van werkgever is het belangrijk dat ouders kunnen aantonen hoeveel verlof ze al hebben genomen. De nieuwe werkgever kan de ex-werkgever om een verklaring vragen over het aantal resterende verlofuren. Deze verklaring is vormvrij, wat betekent dat een eenvoudige e-mail voldoende is. Ouders kunnen direct na hun indiensttreding bij de nieuwe werkgever het verlof opnemen, mits dit tijdig wordt gemeld.
Aanvullend geboorteverlof voor partners
Niet alleen moeders, ook partners hebben het recht om verlof op te nemen. Bijvoorbeeld, partners van vrouwen die zijn bevallen kunnen vijf dagen volledig betaald geboorteverlof opnemen. Daarnaast is er ook de mogelijkheid om vijf weken aanvullend geboorteverlof te nemen, waarbij 70% van het salaris wordt doorbetaald.
Dit is een belangrijke regeling voor partners die tijd willen doorbrengen met hun nieuwe kind, maar die ook in staat willen zijn om financieel op de been te blijven. Het geboorteverlof kan zowel volledig als gedeeltelijk genomen worden, afhankelijk van de overeenkomst met de werkgever.
Verlof bij adoptie of pleegzorg
De WAZO biedt ook verlofregelingen voor ouders die een kind adopteren of een pleegkind in huis nemen. In dit geval is er een recht op zes weken betaald verlof, dat verspreid kan worden over 26 weken. Dit verlof mag worden genomen zolang het kind jonger is dan acht jaar. De financiering via UWV is ook mogelijk bij adoptie of pleegzorg, mits de voorwaarden worden voldaan.
De aanvraagprocedure voor adoptie- of pleegzorgverlof is vergelijkbaar met die van ouderschapsverlof. Ouders moeten minstens 2 maanden voor de gewenste ingangsdatum van het verlof aangeven hoe lang het verlof zal duren en hoeveel uren per week ze willen nemen. Ook moet worden aangegeven hoe de uren verdeeld moeten worden over de werkweek.
Verlof bij zwangerschap en bevalling
Voor zwangere werknemers is er ook een specifieke verlofregeling onder de WAZO. In dit geval is er een recht op zwangerschaps- en bevallingsverlof. Voor een eenling is dit zestien weken, voor een meerling twintig weken. Een deel van het verlof valt voor de bevalling, de rest na de geboorte van het kind.
Tijdens dit verlof krijgt de werknemer zijn of haar salaris volledig doorbetaald. Dit geldt ook voor werknemers die een uitkering van UWV ontvangen. Werknemers die zelfstandig zijn, kunnen een ZEZ-uitkering aanvragen, die specifiek bedoeld is voor zwangere zelfstandigen.
Combinaties van verlof
Het is mogelijk om ouderschapsverlof te combineren met andere verlofsoorten onder de WAZO. Denk hierbij aan calamiteitenverlof, zorgverlof of geboorteverlof. Deze verlofsoorten zijn bedoeld voor situaties waarin er extra zorg nodig is, bijvoorbeeld bij ziekte van een kind of partner, of bij onvoorziene omstandigheden zoals een geboorte of adoptie.
Het belangrijkste is dat werkgevers deze verlofsoorten niet mogen weigeren, tenzij de aanvraag duidelijk onterecht is. Werknemers kunnen deze verlofsoorten aanvragen via hun werkgever of via UWV, afhankelijk van de situatie.
Juridische aspecten en klachten
Hoewel het recht op ouderschapsverlof en andere verlofsoorten onder de WAZO wettelijk vastgelegd is, kan het gebeuren dat er meningsverschillen ontstaan tussen werknemers en werkgevers. Als een aanvraag voor verlof wordt geweigerd, kan de werknemer juridisch advies zoeken bij een organisatie zoals FNV of het Juridisch Advies Centrum. Het is belangrijk dat werkgevers weten dat het weigeren van verlof zonder goede reden juridisch niet is toegestaan.
Ook de administratieve verantwoordelijkheden van werkgevers zijn belangrijk. Werkgevers moeten ervoor zorgen dat verlof correct wordt verwerkt in de loonaangifte en dat uitkeringen via UWV worden aangevraagd. Dit geldt ook bij wisseling van werkgever. Werkgevers moeten weten dat ouders hun verlof opnieuw kunnen opnemen bij een nieuwe werkgever, mits de resterende verlofuren zijn gemeld.
Conclusie
Sinds 2 augustus 2022 heeft het betaald ouderschapsverlof onderdeel uitgemaakt van de WAZO, wat een grote verandering is in de balans tussen werk en zorg in Nederland. Het verlof biedt ouders de mogelijkheid om tijd door te brengen met hun kinderen, zonder dat hun inkomsten volledig verdwijnen. Het recht op ouderschapsverlof geldt tot het kind acht jaar oud is en kan zowel volledig als gedeeltelijk genomen worden.
Het verlof wordt gedeeltelijk gefinancierd via UWV, waarbij ouders tijdens 9 van de 26 verlofweken een uitkering ontvangen. Deze uitkering bedraagt 70% van het (maximum)dagloon. Het is belangrijk dat werkgevers weten hoe ze deze uitkeringen moeten verwerken in de salarisadministratie en de loonaangifte.
Ouders kunnen ook andere verlofsoorten combineren met ouderschapsverlof, zoals geboorteverlof, adoptieverlof, zorgverlof of calamiteitenverlof. Het is de taak van werkgevers om deze verlofsoorten niet te weigeren, tenzij de aanvraag duidelijk onterecht is.
Het verlof kan ook worden aangevraagd bij een nieuwe werkgever, mits ouders de resterende verlofuren tijdig melden. Werkgevers zijn verplicht om verlof correct te verwerken en de juiste uitkeringen aan te vragen via UWV.
Het recht op ouderschapsverlof is een belangrijke maatregel voor de werk- en zorgbalans in Nederland. Het draagt bij aan een betere balans tussen werk en privéleven en ondersteunt ouders tijdens een cruciale periode in hun leven.