Ouderschapsverlof is een belangrijk instrument in de balans tussen werk en gezin. Het is opgenomen in de Wet Arbeid en Zorg (WAZO), die werknemers het recht geeft om tijdelijk verlof te nemen om hun kinderen beter te kunnen verzorgen. Dit artikel biedt een overzicht van de wettelijke regels en praktische toepassing van ouderschapsverlof, gebaseerd op de meest actuele informatie uit bronnen die gerelateerd zijn aan de Wet Arbeid en Zorg.
Wat is ouderschapsverlof?
Ouderschapsverlof is een verlof dat is bedoeld om ouders de mogelijkheid te geven om extra tijd te besteden aan de opvoeding en zorg voor hun kinderen. Volgens de WAZO is het recht op ouderschapsverlof wettelijk vastgelegd voor werknemers met kinderen jonger dan 8 jaar. Het verlof kan opgenomen worden in blokken of verspreid, afhankelijk van de keuze van de werknemer.
De totale hoeveelheid ouderschapsverlof die beschikbaar is, bedraagt 26 keer het aantal werkuren per week. Voor een voltijdwerker die 40 uur per week werkt, betekent dit 1040 uren ouderschapsverlof. De werknemer heeft de vrijheid om dit verlof op verschillende manieren in te zetten, zoals aaneengesloten of verspreid over meerdere weken.
In principe is ouderschapsverlof onbetaald. Echter, bepaalde collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s) kunnen hier afwijkende regels voor bepalen. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat ouderschapsverlof gedeeltelijk of volledig betaald wordt.
Wanneer is ouderschapsverlof betaald?
De regelingen rondom betaald ouderschapsverlof zijn vanaf 2022 veranderd. In het kader van het Coalitieakkoord 2021-2025 is bepaald dat de eerste 9 weken van ouderschapsverlof 70% van het dagloon uitmaken. Deze uitkering wordt beheerd door het UWV. Deze regeling is op 2 augustus 2022 van kracht geworden.
Daarnaast is er in cao’s voor sociaal werk voorzien in een ander betaalmodel. Werknemers in deze branche kunnen bijvoorbeeld recht hebben op 40% van hun salaris over maximaal de helft van hun gemiddelde arbeidsomvang, maar alleen na het opnemen van het wettelijk betaalde ouderschapsverlof. Deze vergoeding is maximaal twaalf maanden van duur.
Het is belangrijk om te weten dat deze betaalregelingen alleen van toepassing zijn indien het ouderschapsverlof volgens de cao wordt ingezet. In het algemeen geldt dat ouderschapsverlof onbetaald is, tenzij anders in de cao is bepaald.
Hoe verlof wordt aangevraagd en goedgekeurd
Een verzoek om ouderschapsverlof kan worden ingediend bij de werkgever. Een werkgever kan in uitzonderlijke gevallen een verzoek weigeren, maar dit is alleen mogelijk bij een zwaarwegend bedrijfsbelang. Dit betekent dat het verzoek pas wordt afgewezen als het voor de werkgever bijzonder lastig is om het verlof toe te staan.
Voor ouderschapsverlof dat voor 1 april 2025 is aangevraagd of ingegaan, geldt een aparte regeling. Werknemers die gebruik willen maken van het ouderschapsverlof in deze cao, moeten voldoen aan specifieke voorwaarden. Zo moet de werkgever een uitkering van de overheid ontvangen, ter hoogte van maximaal 70% van het maximum dagloon. Vervolgens betaalt de werkgever 100% van het salaris aan de werknemer voor de opgenomen verlofuren.
Wanneer ouderschapsverlof wordt ingezet in combinatie met het wettelijk betaalde ouderschapsverlof, is het belangrijk om te weten dat deze regelingen elkaar niet cumuleren. De uitkering op grond van de cao is alleen van toepassing nadat het wettelijk betaalde ouderschapsverlof is opgenomen.
Ouderschapsverlof en arbeidsvoorwaarden
Het ouderschapsverlof heeft ook invloed op andere arbeidsvoorwaarden, zoals het opbouwen van vakantie, pensioen en eventuele andere arbeidsregelingen.
Bij het opnemen van ouderschapsverlof bouwt een werknemer geen vakantieverlof op over de verlofuren. Echter, vitaliteitsuren (indien van toepassing) worden wel opgebouwd. De uitkering op grond van de cao wordt wel meegenomen in de berekening van de vakantietoeslag en eindejaarsuitkering.
Bij de voortzetting van pensioenopbouw tijdens ouderschapsverlof betaalt de werkgever het werkgeversdeel van de pensioenpremie gedurende een periode van maximaal twaalf maanden per kind. Dit geldt alleen bij vrijwillige voortzetting van de pensioenopbouw.
Ouderschapsverlof en contractuele afwikkelingen
In sommige gevallen kan een arbeidsovereenkomst worden beëindigd tijdens of binnen zes maanden na het einde van het ouderschapsverlof. In dat geval is de werknemer in bepaalde gevallen verplicht om de ontvangen vergoeding over het ouderschapsverlof aan de werkgever terug te betalen.
Een uitzondering op deze regel geldt wanneer de werknemer ontslag neemt nadat de werkgever een verzoek om aanpassing van de arbeidsduur heeft geweigerd. In dat geval is er geen verplichting om de vergoeding terug te betalen.
Ouderschapsverlof in combinatie met andere verlofsregelingen
Ouderschapsverlof kan ook worden ingezet in combinatie met andere verlofsregelingen zoals zwangerschapsverlof, bevallingsverlof en zorgverlof. De WAZO bevat specifieke regels voor deze combinaties.
Bijvoorbeeld, zwangere vrouwen hebben recht op zwangerschapsverlof en bevallingsverlof, die in principe betaald zijn. Na de geboorte van het kind kan ouderschapsverlof worden ingezet om extra tijd te krijgen voor de zorg voor het kind.
Er is ook een regeling voor geboorteverlof voor partners. Dit verlof is van maximaal één week en mag binnen de eerste vier weken na de geboorte worden ingezet. Het loon wordt tijdens deze periode doorgestort.
Zorgverlof en ouderschapsverlof
Naast ouderschapsverlof is er ook zorgverlof, dat bedoeld is voor werknemers die zorg moeten verlenen aan familieleden in nood. Zorgverlof kan zowel kortdurend als langdurend zijn.
Kortdurend zorgverlof mag maximaal 1,4 keer de gewone arbeidsduur per week bedragen en wordt volledig betaald. Langdurend zorgverlof mag maximaal 13 keer de gemiddelde arbeidsduur per week bedragen en wordt voor 40% betaald. Deze regeling is afwijkend van de algemene regels voor ouderschapsverlof.
Praktische overwegingen voor ouders en werkgevers
Het opnemen van ouderschapsverlof vraagt zowel van de werknemer als van de werkgever een bepaalde mate van planning en communicatie. Ouders moeten rekening houden met de financiële gevolgen van een eventueel onbetaald verlof en met de mogelijkheid van het opbouwen van pensioen en vakantie.
Werkgevers zijn aangemoedigd om ouderschapsverlof te steunen en een beter werkgezinsbalans te bevorderen. In sommige sectoren, zoals bijvoorbeeld in het sociaal werk, zijn er extra regelingen om ouderschapsverlof te faciliteren.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een belangrijk recht dat werknemers met kinderen jonger dan 8 jaar beschikbaar is. Het verlof biedt de mogelijkheid om tijdelijk verlof te nemen om beter voor de kinderen te kunnen zorgen. De regelingen rond ouderschapsverlof zijn vastgelegd in de Wet Arbeid en Zorg en kunnen in detail worden afgestemd op de arbeidsovereenkomst en cao.
In het kader van het Coalitieakkoord is bepaald dat ouderschapsverlof gedurende de eerste 9 weken gedeeltelijk betaald is. In bepaalde sectoren, zoals sociaal werk, zijn er extra regelingen voor betaald ouderschapsverlof. Het is belangrijk om te weten dat ouderschapsverlof in principe onbetaald is, tenzij anders in de cao is bepaald.
De toepassing van ouderschapsverlof heeft ook invloed op andere arbeidsvoorwaarden, zoals het opbouwen van vakantie en pensioen. Ouderschapsverlof kan in combinatie worden ingezet met zwangerschapsverlof, bevallingsverlof en zorgverlof.
Zowel ouders als werkgevers moeten zich bewust zijn van de wettelijke regels en praktische overwegingen rond ouderschapsverlof. Deze regeling is bedoeld om ouders meer flexibiliteit te bieden bij het combineren van werk en gezin.