Ouderschapsverlof is een wettelijk recht dat werkende ouders in Nederland toestaat om extra tijd door te brengen met hun kind, vooral in de belangrijke eerste jaren van de levensloop. Het biedt een gelegenheid om de band met het kind te versterken, te zorgen voor een betere balans tussen werk en gezin en om te leren met de nieuwe situatie als jonge ouder om te gaan. Sinds 2 augustus 2022 is een deel van ouderschapsverlof betaald, wat deze regeling aantrekkelijker maakt voor gezinnen die financieel iets zekerder willen zijn.
In dit artikel wordt uitgebreid ingegaan op de wettelijke regelingen rond ouderschapsverlof in Nederland. Het betreft zowel het recht van moeders en vaders, adoptieouders en pleegouders, als de praktische aspecten zoals het opnemen van verlof, de financiering, de invloed op pensioenopbouw en het verschil tussen betaald en onbetaald verlof. Bovendien worden relevante regelingen in cao’s en eventuele aanvullende afspraken besproken, evenals de internationale context van ouderschapsverlof in Europa.
Het doel van dit artikel is om ouders, werknemers en werkgevers een duidelijk overzicht te bieden van de wettelijke regelingen en praktische mogelijkheden, zodat zij beter geïnformeerd kunnen beslissen of en hoe ouderschapsverlof in hun situatie opgenomen kan worden.
Ouderschapsverlof: Wettelijke regeling en bereik
Ouderschapsverlof is een wettelijk recht voor alle werkende ouders in Nederland. Het geldt zowel voor moeders als vaders, adoptieouders en pleegouders. De regeling is bedoeld om ouders in staat te stellen extra tijd door te brengen met hun kind, in de eerste jaren van de levensloop. Het recht op ouderschapsverlof blijft gelden tot het kind acht jaar oud is.
De totale duur van ouderschapsverlof is 26 keer de wekelijkse arbeidsduur. Dit betekent dat een ouderschapsverlof van 26 weken mogelijk is, waarbij elke week het aantal uren overeenkomt met de normale werkdagen van de werknemer. Werknemers kunnen het verlof verspreid opnemen, zolang het binnen het kader van 26 weken blijft.
Sinds 2 augustus 2022 is een deel van ouderschapsverlof betaald. Namelijk negen weken binnen het eerste levensjaar van het kind. Het overige deel van het ouderschapsverlof is standaard onbetaald, tenzij anders geregeld in een cao of arbeidsovereenkomst. Werknemers kunnen het betaalde deel van ouderschapsverlof aanvragen bij UWV in de vorm van een uitkering, die 70% van het dagloon bedraagt, tot een maximum van €297,82 per dag.
Het recht op ouderschapsverlof geldt voor elk kind tot 8 jaar. Bij een tweeling of drieling is het recht op ouderschapsverlof per kind. Ook stiefouders kunnen in sommige gevallen recht hebben op ouderschapsverlof, afhankelijk van de situatie en eventuele afspraken in de cao.
Werkgevers mogen ouderschapsverlof in principe niet weigeren, tenzij er sprake is van zwaarwegende bedrijfsbelangen. Het verlof mag niet als reden voor ontslag worden gebruikt, maar andere redenen voor ontslag blijven geldig. Werknemers kunnen worden gevraagd om het ouderschapsverlof anders te roosteren, bijvoorbeeld verdeeld of op een ander moment, zolang het binnen de wettelijke kaders blijft.
Betaald en onbetaald ouderschapsverlof
Het ouderschapsverlof in Nederland is sinds 2022 deels betaald. In het eerste levensjaar van het kind kunnen ouders negen weken ouderschapsverlof opnemen, waarvan ze 70% van hun dagloon ontvangen in de vorm van een uitkering van UWV. Dit geldt per kind en is bedoeld om ouders een beetje financiële zekerheid te geven tijdens de periode dat ze extra tijd met hun kind willen doorbrengen.
De uitkering voor betaald ouderschapsverlof wordt berekend op basis van het sv-loon (sociale verzekeringsloon), wat het loon is waarover belastingen en premies voor sociale zekerheid worden betaald. UWV berekent het dagloon door het sv-loon te delen door 261 dagen, wat het gemiddelde aantal werkdagen per jaar is. Bij kortere werkperiodes, zoals bijvoorbeeld voor mensen die minder dan een jaar in dienst zijn, wordt het sv-loon gedeeld door het aantal werkdagen dat ze werkelijk hebben verwerkt.
De uitkering bedraagt maximaal €297,82 per dag, ongeacht het eigenlijke loon van de werknemer. Dit maximum is wettelijk vastgelegd en geldt voor alle ouders die gebruikmaken van het betaalde ouderschapsverlof. Het is belangrijk om dit maximum te kennen bij het plannen van het verlof, omdat het invloed heeft op de totale uitkering.
Naast de negen weken betaald ouderschapsverlof is er nog een periode van 17 weken verlof, die standaard onbetaald zijn. Werknemers kunnen deze onbetaalde weken opnemen tot het kind acht jaar oud is. Het is mogelijk dat in de cao of arbeidsovereenkomst extra regelingen zijn gemaakt voor deze onbetaalde weken. Bijvoorbeeld dat de werkgever deze verlofperiode aanvult met een extra uitkering of dat er sprake is van een andere berekening voor het loon.
Het opnemen van ouderschapsverlof heeft financiële gevolgen voor de werknemer. Bij het onbetaalde deel van het ouderschapsverlof verdient de werknemer geen loon en wordt het inkomen dus lager. Dit heeft invloed op de uitkeringen zoals vakantiegeld en eindejaarsuitkering, die meestal worden berekend op basis van het daadwerkelijk verdiende bedrag. Pensioenopbouw kan ook worden beïnvloed, afhankelijk van de regeling. Soms loopt de pensioenopbouw verder tijdens ouderschapsverlof, soms niet.
Omdat ouderschapsverlof een aanzienlijke impact kan hebben op het inkomen, is het verstandig om vooraf goed te plannen. Werknemers kunnen bijvoorbeeld een buffer opbouwen voordat ze met ouderschapsverlof beginnen of een nieuw budget opstellen voor de periode dat ze minder verdienen. Het is ook belangrijk om te checken of de cao van de werknemer aanvullende regelingen heeft, zoals extra uitkeringen of een andere manier van berekenen.
Invloed van ouderschapsverlof op vakantiegeld, eindejaarsuitkering en pensioen
Het opnemen van ouderschapsverlof heeft invloed op verschillende aspecten van het inkomen van de werknemer. Een van de belangrijkste gevolgen is dat het verlof een impact heeft op vakantiegeld en eindejaarsuitkering. Beide uitkeringen worden meestal berekend op basis van het daadwerkelijke inkomen van de werknemer. Als een werknemer ouderschapsverlof neemt, is haar of zijn inkomen voor die periode lager dan normaal. Dat betekent dat vakantiegeld en eindejaarsuitkering meestal ook lager uitvallen.
Vakantiegeld is in de meeste gevallen gelijk aan 8% van het brutoloon per kalenderjaar. Als een werknemer ouderschapsverlof neemt, wordt het brutoloon voor dat jaar lager, waardoor ook het vakantiegeld vermindert. Dit geldt ook voor de eindejaarsuitkering, die meestal 8,3% van het brutoloon is. Het bedrag dat de werknemer ontvangt, hangt dus af van hoeveel tijd er in het kalenderjaar gewerkt is.
Het opnemen van ouderschapsverlof heeft ook invloed op de pensioenopbouw. Pensioenregelingen variëren per werkgever, maar in veel gevallen loopt de pensioenopbouw niet door tijdens ouderschapsverlof. Dit betekent dat een werknemer minder pensioen opbouwt tijdens de periode dat ze ouderschapsverlof neemt. In sommige regelingen loopt de pensioenopbouw wel door, maar dan vaak gedeeltelijk. Het is daarom belangrijk om te checken wat de afspraken zijn in de cao of arbeidsovereenkomst van de werknemer.
Voor het betaalde ouderschapsverlof is het belangrijk om te weten dat vakantiegeld wel opgebouwd kan worden. De negen weken betaald ouderschapsverlof tellen meestal mee voor de berekening van vakantiegeld. Dat betekent dat de werknemer in het volgende kalenderjaar wel 8% vakantiegeld ontvangt op basis van het volledige inkomen, inclusief de negen weken ouderschapsverlof. De pensioenopbouw loopt echter meestal niet door tijdens ouderschapsverlof, zelfs niet voor de betaalde weken.
Het is verstandig om vooraf te plannen hoe ouderschapsverlof het inkomen en de pensioenopbouw beïnvloedt. Werknemers kunnen bijvoorbeeld een buffer opbouwen voordat ze ouderschapsverlof opnemen of een nieuw budget opstellen voor de periode dat ze minder verdienen. Het is ook belangrijk om te checken of de cao van de werknemer extra regelingen heeft, zoals een andere berekening van vakantiegeld of een aanvulling op de pensioenregeling.
Aanvragen en opnemen van ouderschapsverlof
Het aanvragen van ouderschapsverlof in Nederland is een belangrijk proces dat goed moet worden voorbereid. Werknemers kunnen ouderschapsverlof opnemen vanaf 4 weken voor tot uiterlijk 22 weken na de komst van het kind. Dit betekent dat ouders vroegtijdig kunnen beginnen met het plannen van hun verlof, zodat er voldoende tijd is voor voorbereiding.
Het ouderschapsverlof kan zowel door de moeder als door de vader of andere ouders, zoals adoptieouders of pleegouders, opgenomen worden. In tegenstelling tot vroeger is het nu mogelijk voor vaders om een deel van het ouderschapsverlof te nemen, wat een belangrijke stap is in de richting van gelijkheid tussen vader- en moederschap.
Het aanvragen van ouderschapsverlof moet worden gedaan via de werkgever. Werknemers moeten aangeven op welke data ze het ouderschapsverlof willen opnemen en hoeveel weken ze willen nemen. Het is belangrijk om dit vroegtijdig te doen, zodat de werkgever het verlof kan verwerken in het rooster. Werknemers kunnen het ouderschapsverlof verspreid opnemen, zolang het binnen de wettelijke kaders blijft van 26 weken per kind.
Het betaalde deel van ouderschapsverlof, namelijk de negen weken, moet binnen het eerste levensjaar van het kind worden opgenomen. Werknemers kunnen dit verlof aanvragen bij UWV in de vorm van een uitkering. De uitkering wordt 70% van het dagloon en is berekend op basis van het sv-loon (sociale verzekeringsloon). Het is belangrijk om dit proces goed te begrijpen, omdat het verlof pas betaald is als het binnen het eerste levensjaar van het kind genomen wordt.
Het onbetaalde deel van ouderschapsverlof kan tot het kind acht jaar oud is worden opgenomen. Werknemers kunnen dit verlof op verschillende momenten opnemen, zolang het binnen de wettelijke kaders blijft. Het is mogelijk dat in de cao of arbeidsovereenkomst extra regelingen zijn gemaakt voor het onbetaalde ouderschapsverlof, zoals een aanvulling op de uitkering of een andere berekening van het loon.
Het opnemen van ouderschapsverlof heeft invloed op het inkomen van de werknemer. Bij het onbetaalde deel verdient de werknemer geen loon, wat een aanzienlijke impact kan hebben op het inkomen. Het is daarom belangrijk om vooraf goed te plannen hoe ouderschapsverlof het inkomen beïnvloedt. Werknemers kunnen bijvoorbeeld een buffer opbouwen voordat ze ouderschapsverlof opnemen of een nieuw budget opstellen voor de periode dat ze minder verdienen.
Het is ook belangrijk om te checken of de cao van de werknemer aanvullende regelingen heeft voor ouderschapsverlof. In sommige cao’s zijn er extra regelingen voor het onbetaalde ouderschapsverlof, zoals een aanvulling op de uitkering of een andere berekening van het loon. Het is verstandig om dit te checken voordat ouderschapsverlof wordt opgenomen.
Ouderschapsverlof in cao’s en aanvullende regelingen
In Nederland is ouderschapsverlof een wettelijk recht, maar in veel gevallen zijn er ook aanvullende regelingen in de cao of arbeidsovereenkomst van de werknemer. Deze regelingen kunnen de wettelijke regelingen uitbreiden of aanpassen, waardoor ouderschapsverlof aantrekkelijker en flexibeler kan zijn voor de werknemer. Het is daarom belangrijk om te weten wat de afspraken zijn in de cao van de werknemer, omdat deze vaak uitgebreider zijn dan de wettelijke regelingen.
Een cao (collectieve arbeidsovereenkomst) is een overeenkomst tussen een vakbond en een werkgever of een sector. In deze overeenkomst worden afspraken gemaakt over arbeidsvoorwaarden, waaronder ook ouderschapsverlof. In veel cao’s zijn er extra regelingen voor ouderschapsverlof, zoals een aanvulling op de uitkering, een andere berekening van het loon of extra bescherming voor werknemers die ouderschapsverlof nemen. Het is verstandig om te checken wat de afspraken zijn in de cao van de werknemer, omdat deze vaak gunstiger zijn dan de wettelijke regelingen.
In sommige cao’s is bijvoorbeeld het betaalde ouderschapsverlof aangevuld met een extra uitkering, waardoor werknemers meer kunnen ontvangen dan de wettelijke 70%. In andere cao’s is de berekening van het loon anders, wat kan leiden tot een hogere uitkering. Het is ook mogelijk dat in de cao extra regelingen zijn gemaakt voor het onbetaalde ouderschapsverlof, zoals een aanvulling op de uitkering of een andere berekening van het loon.
Een ander voorbeeld is dat in sommige cao’s de leeftijd van het kind voor ouderschapsverlof anders is dan de wettelijke regeling. In de wet is ouderschapsverlof toegestaan tot het kind acht jaar oud is, maar in sommige cao’s is dit anders geregeld. Het is belangrijk om dit te checken, omdat het invloed heeft op hoe lang ouderschapsverlof genomen kan worden.
Het is verstandig om vooraf te checken wat de afspraken zijn in de cao van de werknemer, omdat deze regelingen vaak uitgebreider zijn dan de wettelijke regelingen. Werknemers kunnen bijvoorbeeld extra bescherming krijgen, zoals een verbod op ontslag wegens ouderschapsverlof of extra regelingen voor het onbetaalde ouderschapsverlof. Het is ook belangrijk om te weten of er sprake is van een aanvulling op de uitkering, omdat dit de financiële impact van ouderschapsverlof kan beïnvloeden.
Het is verstandig om vooraf goed te plannen hoe ouderschapsverlof het inkomen beïnvloedt. Werknemers kunnen bijvoorbeeld een buffer opbouwen voordat ze ouderschapsverlof opnemen of een nieuw budget opstellen voor de periode dat ze minder verdienen. Het is ook belangrijk om te checken of de cao van de werknemer extra regelingen heeft, zoals een aanvulling op de uitkering of een andere berekening van het loon.
Internationale vergelijking van ouderschapsverlof
In internationaal perspectief is Nederland met de invoering van betaald ouderschapsverlof in 2022 een stap in de goede richting gegaan, maar vergeleken met andere Europese landen is de regeling nog steeds beperkt. In landen als Zweden, Noorwegen en Finland kunnen ouders bijvoorbeeld tot wel een jaar betaald ouderschapsverlof opnemen, wat aanzienlijk langer is dan de negen weken die beschikbaar zijn in Nederland.
In Zweden is het ouderschapsverlof bijvoorbeeld verdeeld in 480 dagen, waarvan 90 dagen alleen toegewezen aan de moeder of vader, en de rest van de dagen kunnen worden verdeeld. De uitkering voor betaald ouderschapsverlof is 80% van het loon, wat hoger is dan de 70% in Nederland. Dit betekent dat ouders in Zweden een hogere financiële zekerheid hebben tijdens de periode dat ze ouderschapsverlof nemen.
In Noorwegen is het ouderschapsverlof nog langer, namelijk 52 weken betaald ouderschapsverlof. De uitkering is 100% van het loon, wat betekent dat ouders in Noorwegen tijdens ouderschapsverlof hetzelfde inkomen behouden als tijdens hun werk. Dit is een aanzienlijk verschil met Nederland, waar de uitkering maximaal 70% van het dagloon bedraagt.
In Finland is het ouderschapsverlof ook aanzienlijk langer dan in Nederland. Ouders kunnen tot 12 maanden ouderschapsverlof opnemen, waarvan 3 maanden betaald zijn. De uitkering is 70% van het loon, wat gelijk is aan de regeling in Nederland. Het verschil is dat in Finland het ouderschapsverlof langer is, wat betekent dat ouders langer kunnen blijven van huis weg om extra tijd door te brengen met hun kind.
In Nederland is het ouderschapsverlof sinds 2022 deels betaald, wat een positieve ontwikkeling is. Het is echter nog steeds minder dan in veel andere Europese landen. Het is belangrijk om te weten dat het ouderschapsverlof in Nederland nog steeds beperkt is, wat betekent dat ouders financieel minder zeker zijn tijdens de periode dat ze ouderschapsverlof nemen.
Het is verstandig om vooraf goed te plannen hoe ouderschapsverlof het inkomen beïnvloedt. Werknemers kunnen bijvoorbeeld een buffer opbouwen voordat ze ouderschapsverlof opnemen of een nieuw budget opstellen voor de periode dat ze minder verdienen. Het is ook belangrijk om te checken of de cao van de werknemer extra regelingen heeft, zoals een aanvulling op de uitkering of een andere berekening van het loon.
Het is verstandig om te weten dat ouderschapsverlof in Nederland nog steeds beperkt is vergeleken met andere Europese landen. Het is belangrijk om vooraf goed te plannen hoe ouderschapsverlof het inkomen beïnvloedt, zodat ouders financieel goed voorbereid zijn op de periode dat ze extra tijd met hun kind doorbrengen.
Conclusie
Ouderschapsverlof in Nederland is een wettelijk recht dat werkende ouders in staat stelt om extra tijd door te brengen met hun kind in de belangrijke eerste jaren van de levensloop. Het biedt de mogelijkheid om de band met het kind te versterken, te zorgen voor een betere balans tussen werk en gezin en om te leren met de nieuwe situatie als jonge ouder om te gaan. Sinds 2022 is een deel van ouderschapsverlof betaald, wat de regeling aantrekkelijker maakt voor gezinnen die financieel iets zekerder willen zijn.
Het ouderschapsverlof in Nederland is 26 weken lang, waarvan 9 weken betaald zijn. De uitkering voor betaald ouderschapsverlof is 70% van het dagloon, tot een maximum van €297,82 per dag. Het overige deel van het ouderschapsverlof is standaard onbetaald, tenzij anders geregeld in een cao of arbeidsovereenkomst. Werknemers kunnen het ouderschapsverlof verspreid opnemen, zolang het binnen de wettelijke kaders blijft. Het is belangrijk om te weten dat ouderschapsverlof invloed heeft op het inkomen, het pensioen en de uitkeringen zoals vakantiegeld en eindejaarsuitkering.
Het aanvragen van ouderschapsverlof moet worden gedaan via de werkgever, en het is belangrijk om dit vroegtijdig te doen zodat het verlof kan worden verwerkt in het rooster. Het betaalde deel van ouderschapsverlof moet binnen het eerste levensjaar van het kind worden opgenomen, terwijl het onbetaalde deel tot het kind acht jaar oud is genomen kan worden. Het is verstandig om vooraf goed te plannen hoe ouderschapsverlof het inkomen beïnvloedt, zodat ouders financieel goed voorbereid zijn op de periode dat ze extra tijd met hun kind doorbrengen.
In Nederland zijn er ook aanvullende regelingen in cao’s en arbeidsovereenkomsten, die de wettelijke regelingen uitbreiden of aanpassen. In sommige cao’s zijn er extra regelingen voor het onbetaalde ouderschapsverlof, zoals een aanvulling op de uitkering of een andere berekening van het loon. Het is belangrijk om te checken wat de afspraken zijn in de cao van de werknemer, omdat deze regelingen vaak uitgebreider zijn dan de wettelijke regelingen.
In internationaal perspectief is Nederland met de invoering van betaald ouderschapsverlof in 2022 een stap in de goede richting gegaan, maar vergeleken met andere Europese landen is de regeling nog steeds beperkt. In landen als Zweden, Noorwegen en Finland kunnen ouders bijvoorbeeld tot wel een jaar betaald ouderschapsverlof opnemen, wat aanzienlijk langer is dan de negen weken die beschikbaar zijn in Nederland. Het is belangrijk om te weten dat ouderschapsverlof in Nederland nog steeds beperkt is, wat betekent dat ouders financieel minder zeker zijn tijdens de periode dat ze ouderschapsverlof nemen.
Het is verstandig om vooraf goed te plannen hoe ouderschapsverlof het inkomen beïnvloedt. Werknemers kunnen bijvoorbeeld een buffer opbouwen voordat ze ouderschapsverlof opnemen of een nieuw budget opstellen voor de periode dat ze minder verdienen. Het is ook belangrijk om te checken of de cao van de werknemer extra regelingen heeft, zoals een aanvulling op de uitkering of een andere berekening van het loon.