Ouderschapsverlof is een belangrijk onderdeel van de balans tussen werk en gezin. Sinds de invoering van het betaald ouderschapsverlof in Nederland in augustus 2022, hebben jonge ouders meer mogelijkheden om de eerste maanden van het ouderschap met hun kind te doorbrengen. Dit verlof biedt een flexibele oplossing om de geboorte van een kind te combineren met hun werk. In dit artikel wordt uitgelegd wat ouderschapsverlof inhoudt, hoe het in werking treedt en welke voorwaarden gelden voor de 9 weken betaald ouderschapsverlof. Daarnaast worden mogelijke invullingsvormen toegelicht en wordt aandacht besteed aan bijzondere situaties zoals adoptie of pleegouderschap.
Wat is ouderschapsverlof?
Ouderschapsverlof is een wettelijk recht waarmee ouders extra tijd krijgen in het eerste levensjaar van hun kind. Het betreft een wettelijk verlof dat kan worden opgenomen na het geboorteverlof of bevallingsverlof en het is mogelijk om het verlof zowel betaald als onbetaald te nemen. In totaal heeft een ouder recht op maximaal 26 keer het aantal uren dat hij of zij normaal per week werkt. Hiervan zijn de eerste 9 weken gedeeltelijk betaald (70% van het dagloon), terwijl de overige 17 weken onbetaald zijn.
Ouderschapsverlof is niet hetzelfde als geboorteverlof of bevallingsverlof. Het vervangt deze verlofen niet, maar verlengt ze. Dit betekent dat ouders de mogelijkheid hebben om na het geboorteverlof verder te gaan met ouderschapsverlof. Het is ook mogelijk om het ouderschapsverlof flexibel in te vullen, bijvoorbeeld door het te spreiden over meerdere maanden of door gedeeltelijke verlofen te nemen.
Hoe werkt betaald ouderschapsverlof?
De 9 weken betaald ouderschapsverlof is bedoeld om jonge ouders in de gelegenheid te stellen om de eerste maanden van het ouderschap met hun kind door te brengen. Tijdens deze periode ontvangt de ouder 70% van zijn of haar dagloon uitbetaald, zolang het verlof wordt opgenomen binnen het eerste levensjaar van het kind.
Het verlof kan op verschillende manieren worden ingevuld. Het kan in één blok van 9 weken achter elkaar worden genomen, of het kan worden gespreid over meerdere maanden. Bijvoorbeeld: een ouder die normaal 32 uur per week werkt, heeft recht op 288 uur ouderschapsverlof (9 weken x 32 uur). Deze 288 uren kunnen in 18 weken worden ingevuld door per week 16 uur verlof te nemen. Deze flexibiliteit biedt ouders de mogelijkheid om hun werk- en gezinssituatie aan elkaar aan te passen.
Het betaald ouderschapsverlof wordt uitbetaald door het UWV. De werkgever dient de aanvraag voor de uitkering in te dienen bij het UWV, maar pas nadat de ouder met ouderschapsverlof is gegaan. De uitkering duurt meestal ongeveer 4 weken vanaf de aanvraag.
Voorwaarden voor betaald ouderschapsverlof
Er zijn een aantal voorwaarden die moeten worden voldaan om recht te hebben op de 9 weken betaald ouderschapsverlof:
Werk in loondienst: Alleen werknemers in loondienst hebben recht op betaald ouderschapsverlof. Als zowel de moeder als de vader in loondienst werken, hebben beiden recht op deze 9 weken.
Opnemen binnen het eerste levensjaar: De 9 weken betaald ouderschapsverlof moeten binnen het eerste levensjaar van het kind worden opgenomen. Dit geldt ook voor ouders die voor 2022 een kind hebben gekregen, zolang het kind op 2 augustus 2022 jonger dan één jaar was en de ouder op dat moment nog in loondienst werkte.
Geboorte of adoptie: Ouderschapsverlof is beschikbaar voor ouders van een geboorte, adoptie of erkend kind. Voor adoptie- of erkende kinderen geldt dat de 9 weken betaald ouderschapsverlof kunnen worden opgenomen binnen het eerste levensjaar na de feitelijke adoptie of plaatsing.
Pleeg- of stiefkinderen: Voor pleeg- of stiefkinderen is het ouderschapsverlof beperkt. Ouders van pleeg- of stiefkinderen kunnen slechts 1 keer 9 weken betaald ouderschapsverlof opnemen, ongeacht het aantal pleeg- of stiefkinderen.
Tweelingen: Bij een tweeling krijgt een ouder recht op 2 keer ouderschapsverlof. Dit betekent dat de ouder 9 weken betaald ouderschapsverlof kan opnemen voor elk kind, zolang het binnen het eerste levensjaar gebeurt.
Collectieve Arbeidsovereenkomst (CAO): In sommige CAO’s kan het betaald ouderschapsverlof uitgebreid zijn tot 100% van het salaris in plaats van 70%. Dit is echter afhankelijk van de werkgever en de specifieke CAO.
Hoe kun je ouderschapsverlof indelen?
Ouderschapsverlof biedt veel flexibiliteit in de manier waarop het verlof wordt ingevuld. De 9 weken betaald ouderschapsverlof kunnen op verschillende manieren worden gebruikt, afhankelijk van de individuele omstandigheden van de ouder en het gezin.
Optie 1: Alles in één keer opnemen
Een ouder kan kiezen om de 9 weken ouderschapsverlof direct achter het geboorteverlof in te nemen. Deze optie biedt de mogelijkheid om de eerste maanden met het kind door te brengen zonder de druk van het werken. Het nadeil is dat de ouder gedurende 9 weken 30% van zijn of haar inkomen mist. Echter, omdat er geen opvangkosten zijn en er mogelijk extra sociale toeslagen (zoals huurtoeslag of zorgtoeslag) kunnen zijn, kan deze optie toch gunstig zijn.
Optie 2: Het verlof uitspreiden over een langere periode
Een alternatief is om het ouderschapsverlof te spreiden over meerdere maanden. Bijvoorbeeld: een ouder die normaal 32 uur per week werkt, kan kiezen voor 18 weken ouderschapsverlof waarin per week 16 uur verlof genomen wordt. Dit biedt de mogelijkheid om geleidelijk weer aan het werk te wennen en het gezinssituatie aan te passen aan de nieuwe omstandigheden.
Een ander voorbeeld is het nemen van 1 dag per week verlof gedurende 9 weken. Dit betekent dat de ouder slechts 45 uur verlof genomen heeft, wat minder is dan de volledige 9 weken, maar wel meer tijd biedt om het kind te zien en het werk niet volledig los te laten.
Optie 3: Gedeeltelijke verlofen
Ouders kunnen ook kiezen voor gedeeltelijke verlofen, waarbij ze een bepaalde hoeveelheid uren verlof nemen per week. Deze optie is vooral geschikt voor ouders die willen werken, maar toch de mogelijkheid willen hebben om hun kind te zien en te zorgen. Gedeeltelijke verlofen kunnen bijvoorbeeld uren per dag of per week worden ingevuld, afhankelijk van de flexibiliteit die de werkgever biedt.
Voor- en nadelen van ouderschapsverlof
Ouderschapsverlof biedt jonge ouders de kans om extra tijd door te brengen met hun kind in de eerste maanden. Het biedt ook de flexibiliteit om de verlofen aan te passen aan de individuele situatie van het gezin. Daarnaast kan het ouderschapsverlof worden ingevuld in combinatie met andere verlofen zoals het geboorteverlof of het zwangerschapsverlof.
Een van de voordelen van ouderschapsverlof is de mogelijkheid om de balans tussen werk en gezin te bewaren. Door ouderschapsverlof in te nemen, kunnen ouders de geboorte van hun kind doorbrengen zonder direct weer terug te moeten naar het werk. Dit kan bijdragen aan een betere mentale en emotionele toestand van de ouder, wat op zijn beurt ook positief is voor het kind.
Een nadeel van ouderschapsverlof is dat het een financiële impact kan hebben. Omdat het verlof gedeeltelijk betaald is, mist de ouder 30% van zijn of haar inkomen tijdens de verlofperiode. Dit kan vooral een probleem zijn voor gezinnen die afhankelijk zijn van beide inkomsten. Echter, ouders kunnen rekening houden met extra sociale toeslagen of de afwezigheid van opvangkosten om deze financiële impact te verlichten.
Ouderschapsverlof en werkgevers
Het ouderschapsverlof wordt geregeld op basis van een overleg tussen de ouder en de werkgever. De werkgever dient de aanvraag voor de uitkering bij het UWV in te dienen, maar dit kan pas nadat de ouder met ouderschapsverlof is gegaan. De werkgever kan kiezen om het loon van de ouder tijdens het verlof door te betalen, of te wachten tot het UWV de uitkering heeft gedaan. De uitkering duurt ongeveer 4 weken vanaf het moment dat de aanvraag is ingediend.
Werkgevers kunnen niet weigeren om ouderschapsverlof te geven aan werknemers die de voorwaarden voldoen. Dit is een wettelijk recht van de werknemer. Echter, de werkgever kan wel bepalen hoe het ouderschapsverlof wordt ingevuld, binnen de wettelijke kaders.
Ouderschapsverlof en andere verlofen
Ouderschapsverlof kan worden gecombineerd met andere verlofen zoals het geboorteverlof, het zwangerschapsverlof en het bevallingsverlof. Het ouderschapsverlof vervangt deze verlofen niet, maar verlengt ze. Dit betekent dat ouders de mogelijkheid hebben om na het geboorteverlof verder te gaan met ouderschapsverlof.
Een voorbeeld: een moeder kan 16 weken zwangerschaps- en bevallingsverlof nemen, gevolgd door 9 weken ouderschapsverlof. Dit betekent dat de moeder in totaal 25 weken verlof kan nemen in de eerste maanden van het ouderschap. Dit is een gunstige optie voor ouders die willen dat ze meer tijd hebben met hun kind in de beginfase.
Ouderschapsverlof en vakantie
Tijdens het ouderschapsverlof bouwt de werknemer vakantie op, net zoals bij normale verlofen. Dit betekent dat de uren ouderschapsverlof worden meegenomen in de berekening van het vakantiebedrag. Echter, omdat ouderschapsverlof gedeeltelijk betaald is, is het vakantiebedrag gedeeltelijk gebaseerd op het gedeelte van het salaris dat uitbetaald wordt. Dit kan leiden tot een lager vakantiebedrag in het jaar waarin ouderschapsverlof is genomen.
Ouderschapsverlof en gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid
Ouderschapsverlof kan ook worden gecombineerd met gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid (GAO). Dit betekent dat een werknemer die gedeeltelijk arbeidsongeschikt is, ouderschapsverlof kan nemen in combinatie met GAO. Het ouderschapsverlof kan worden ingevuld als gedeeltelijke verlof, wat betekent dat de ouder slechts een bepaalde hoeveelheid uren per week werkt. Dit kan gunstig zijn voor ouders die op dit moment niet in staat zijn om volledig te werken, maar toch willen dat ze hun kind kunnen zien en zorgen.
Ouderschapsverlof en meerdere werkgevers
Wanneer een werknemer meerdere werkgevers heeft, kan ouderschapsverlof worden ingevuld bij een van de werkgevers. De werknemer kan kiezen bij welke werkgever het ouderschapsverlof wordt genomen, zolang het wettelijke kaders worden nageleefd. Het ouderschapsverlof wordt alleen uitbetaald door het UWV bij de werkgever waar het verlof is genomen. De andere werkgevers zijn niet betrokken bij het ouderschapsverlof.
Ouderschapsverlof onderbreken of stoppen
Ouderschapsverlof kan onderbroken of stopgezet worden, maar dit moet van tevoren met de werkgever worden afgesproken. Als het ouderschapsverlof onderbroken wordt, kan het verlof op een later moment weer worden voortgezet. Echter, het ouderschapsverlof moet binnen het eerste levensjaar van het kind worden opgenomen. Als het ouderschapsverlof stopgezet wordt, kan het niet opnieuw worden genomen, tenzij het binnen het eerste levensjaar van het kind is opgenomen.
Ouderschapsverlof en adoptie
Adoptieouders hebben ook recht op ouderschapsverlof. Voor elk kind onder de 8 jaar kunnen adoptieouders 9 weken betaald ouderschapsverlof opnemen, zolang het binnen het eerste levensjaar van het kind na de feitelijke adoptie of plaatsing wordt genomen. Dit betekent dat adoptieouders dezelfde rechten hebben als ouders van een geboorte. Het ouderschapsverlof kan op dezelfde manier worden ingevuld, met dezelfde voorwaarden en flexibiliteit.
Ouderschapsverlof en pleegouderschap
Pleegouders hebben ook recht op ouderschapsverlof, maar met bepaalde beperkingen. Pleegouders kunnen slechts 1 keer 9 weken betaald ouderschapsverlof opnemen, ongeacht het aantal pleegkinderen. Dit betekent dat pleegouders dezelfde rechten hebben als ouders van een geboorte, maar met een beperkt aantal verlofen. Het ouderschapsverlof kan op dezelfde manier worden ingevuld, met dezelfde voorwaarden en flexibiliteit.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een wettelijk recht dat jonge ouders extra tijd geeft om de geboorte van hun kind te doorbrengen. Het biedt de mogelijkheid om het ouderschap te combineren met werk en het verlof kan op verschillende manieren worden ingevuld, afhankelijk van de individuele situatie van het gezin. De 9 weken betaald ouderschapsverlof is bedoeld om ouders extra financiële steun te bieden, zolang het binnen het eerste levensjaar van het kind wordt genomen. Het ouderschapsverlof kan worden gecombineerd met andere verlofen zoals het geboorteverlof of het zwangerschapsverlof. Het is ook mogelijk om ouderschapsverlof te nemen voor adoptie- of pleegkinderen, met bepaalde beperkingen. In totaal biedt ouderschapsverlof jonge ouders de mogelijkheid om de eerste maanden van het ouderschap met hun kind door te brengen, wat positief is voor de ontwikkeling van het kind en het welzijn van de ouder.