Het recht op ouderschapsverlof in Nederland is een belangrijk onderdeel van de balans tussen werk en gezin. Werkende ouders kunnen tot de leeftijd van 8 jaar ouderschapsverlof opnemen om meer tijd te kunnen doorbrengen met hun kind. Dit verlof biedt de mogelijkheid om de drukke jaren na de geboorte van een kind te combineren met de wettelijke verplichtingen op het werk. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de regels rond ouderschapsverlof, inclusief het recht op verlof, betaling, inzettingsmogelijkheden, en de rol van de cao en werkgever. De informatie is gebaseerd op wettelijke regels en collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s), zoals deze beschreven staan in betrouwbare bronnen.
Ouderschapsverlof: Wat is het en wie heeft er recht op?
Ouderschapsverlof is een recht dat werkende ouders kunnen aanvragen bij hun werkgever. Het is bedoeld om ouders de mogelijkheid te geven om tijd te investeren in de opvoeding en zorg voor hun kind, zonder direct van hun werk af te moeten. In Nederland is ouderschapsverlof geregeld in de Arbeidswet, en geldt het voor elk kind afzonderlijk tot de leeftijd van 8 jaar. Dit recht is toegankelijk voor zowel biologische als adoptieouders, pleegouders, en stiefouders, mits het kind is ingeschreven op het adres van de ouder bij de gemeente.
De basisregel is dat ouders 26 keer het aantal wekelijkse uren ouderschapsverlof kunnen opnemen. Deze uren kunnen op verschillende manieren worden ingezet, bijvoorbeeld in blokken of verspreid over meerdere jaren. Het verlof hoeft niet in één keer te worden genomen. Beide ouders hebben afzonderlijk recht op ouderschapsverlof, zolang ze beiden in loondienst zijn. Voor tweelingen of meervoudige geboortes geldt het recht voor elk kind apart.
De inzet van ouderschapsverlof is mogelijk vanaf de moment dat de ouder in dienst is, en het verlof kan worden aangevraagd op elk moment tot de leeftijd van 8 jaar van het kind. Dit biedt flexibiliteit, aangezien ouders het verlof kunnen plannen op momenten die het beste passen bij de ontwikkeling van het kind of de situatie op het werk.
Betaling van ouderschapsverlof
Ouderschapsverlof is standaard onbetaald, behalve voor de eerste 9 weken van het verlof, mits deze binnen het eerste levensjaar van het kind worden genomen. Tijdens deze 9 weken ontvangt de ouder 70% van hun dagloon of het maximum wettelijk vastgestelde bedrag. In sommige gevallen kan een werkgever meer dan 70% uitkeren, afhankelijk van de afspraken in de cao.
De eerste 9 weken betaald ouderschapsverlof zijn een aparte regeling die in 2022 is aangenomen, waardoor ouders nu een financiële ondersteuning kunnen ontvangen tijdens de intensieve eerste maanden na de geboorte van hun kind. Deze regeling komt bovenop de 16 weken zwangerschaps- en bevallingsverlof voor de moeder en de 6 weken geboorteverlof voor de partner.
Het is belangrijk om op te merken dat vakantiedagen wel worden opgebouwd tijdens deze 9 weken betaald ouderschapsverlof, maar geen pensioen. Aanvullende afspraken hierover kunnen voorkomen in de cao. Ouders kunnen dus eventueel rechten krijgen die boven de wettelijke regels uitgaan, afhankelijk van de organisatie waar ze werken.
Hoeveel ouderschapsverlof kun je opnemen?
Het maximale aantal ouderschapsverlof dat een ouder in Nederland kan opnemen, is 26 keer het aantal uren dat hij of zij per week werkt. Voorbeeld: werkt iemand 32 uur per week, dan heeft deze persoon recht op 832 uren ouderschapsverlof (26 x 32 uur). Dit verlof hoeft niet in één keer genomen te worden. Het kan verspreid worden over meerdere jaren, en ook over meerdere periodes, zolang het maar binnen de termijn van 8 jaar valt.
Ouders kunnen zelf bepalen hoe ze het verlof willen inzetten. Veel ouders kiezen ervoor om het verlof deels direct na de geboorte van hun kind op te nemen en het andere deel later, bijvoorbeeld bij belangrijke ontwikkelingsfasen van het kind. Deze flexibiliteit maakt ouderschapsverlof een waardevolle regeling, aangezien het aansluit bij de individuele omstandigheden van de ouder en de situatie van het gezin.
Als beide ouders werken, dan heeft elk van hen afzonderlijk recht op 26 keer hun eigen werkduur. Dit betekent dat ouders samen flink wat tijd kunnen doorbrengen met hun kind, zonder direct van het werk af te hoeven. Ouders kunnen bijvoorbeeld afwisselend verlof nemen of samenwerken om het verlof zodanig in te plannen dat de wettelijke verplichtingen op het werk zo weinig mogelijk worden beïnvloed.
Aanvragen en goedkeuren van ouderschapsverlof
Ouderschapsverlof dient actief te worden aangevraagd bij de werkgever. Het is geen automatisch toegewezen verlof. Er zijn duidelijke regels voor het aanvragen en goedkeuren van ouderschapsverlof. Ouders moeten aangeven wanneer ze het verlof willen opnemen, hoe lang het verlof zal duren, en hoeveel uren per week ze willen verzuimen. Deze informatie dient minstens 2 maanden voor de gewenste ingangsdatum van het verlof te worden ingevuld via de self service, indien beschikbaar.
Werkgevers kunnen ouderschapsverlof aannemen of weigeren op grond van een zwaarwegend dienst- of bedrijfsbelang. In dat geval kan het verlof worden aangepast, bijvoorbeeld in de timing of in de duur. Dit geldt voor het hele ouderschapsverlof. Ouders kunnen het verlof ook opdelen in meerdere periodes, mits de voorwaarden van de cao en wettelijke regels zijn nageleefd.
In geval van ziekte loopt het ouderschapsverlof door, tenzij het tussentijds wordt onderbroken vanwege onvoorziene omstandigheden. Dan kan het resterende verlof op een later moment worden ingezet.
Afspraken in de cao en het invloed van vakorganisaties
In veel gevallen zijn er uitgebreidere afspraken over ouderschapsverlof in de cao (collectieve arbeidsovereenkomst) dan in de wettelijke regeling. De afspraken in de cao gelden boven de wettelijke regels. Dankzij onderhandelingen door vakorganisaties als FNV zijn er in de cao’s vaak aanvullende regels opgenomen, zoals extra betaald ouderschapsverlof of flexibelere inzetmogelijkheden.
Een voorbeeld van een dergelijke aanvullende regeling is de mogelijkheid tot 13 weken gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof, indien dit is opgenomen in de cao. Dit betekent dat ouders kunnen kiezen voor een combinatie van betaald en onbetaald verlof, afhankelijk van hun situatie. Aanvullende regels kunnen ook het minimumbedrag van de uitkering beïnvloeden of bepalen of vakantiedagen opgebouwd worden tijdens het verlof.
Het is daarom belangrijk dat ouders niet alleen de wettelijke regels kennen, maar ook de afspraken in hun cao. Informatie hierover is meestal beschikbaar via de werkgever of via de vakorganisatie waaraan de werknemer is aangesloten.
Ouderschapsverlof en gedeeltelijk arbeidsongeschikt
Ouderschapsverlof kan ook worden aangevraagd in combinatie met gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid (GW). Dit betekent dat ouders die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn, hun verlof kunnen combineren met verzuim op het werk. In dit geval wordt het ouderschapsverlof meegenomen in de berekening van de arbeidsongeschiktheid. De regels hierover kunnen echter variëren afhankelijk van de cao en de situatie van de werknemer.
Het is belangrijk om duidelijk te communiceren met de werkgever en de zorgverzekeraar over de plannen voor ouderschapsverlof, zodat eventuele complicaties voorkomen. In sommige gevallen kan ouderschapsverlof ook worden verlengd of aangepast, afhankelijk van de omstandigheden.
Ouderschapsverlof bij meerdere werkgevers
Werkenden met meerdere werkgevers hebben ook recht op ouderschapsverlof voor elk kind afzonderlijk. Het verlof dient dan per werkgever apart te worden aangevraagd. In dit geval geldt het recht op ouderschapsverlof per werkgever, afhankelijk van het aantal uren dat wordt gewerkt bij elke werkgever. De totale hoeveelheid ouderschapsverlof is gelijk aan 26 keer de werkduur per werkgever.
Het is belangrijk om in dit geval goed te plannen hoe het ouderschapsverlof wordt ingezet. Ouders met meerdere werkgevers kunnen bijvoorbeeld het verlof verspreiden over meerdere werkgevers of de inzet van ouderschapsverlof aanpassen aan de werkduur bij elke werkgever. Informatie hierover is meestal beschikbaar via de werkgevers of via de cao.
Ouderschapsverlof onderbreken of stoppen
Ouderschapsverlof kan in principe worden onderbroken of gestopt, mits de voorwaarden zijn vervuld. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij ziekte of bij onvoorziene omstandigheden. In dat geval kan het resterende ouderschapsverlof worden opgenomen op een later moment. Het is belangrijk om in dergelijke gevallen contact op te nemen met de werkgever om de regels te bespreken en eventuele aanpassingen door te voeren.
Het is ook mogelijk om ouderschapsverlof volledig te stoppen, indien de ouder besluit om weer volledig aan het werk te gaan. In dat geval kan het resterende ouderschapsverlof niet opnieuw worden ingezet, tenzij de ouder opnieuw verlof aanschaft. Het is daarom belangrijk om zorgvuldig te plannen hoe ouderschapsverlof wordt ingezet, aangezien het verlof niet opnieuw kan worden genomen als het eenmaal is gestopt.
Ouderschapsverlof en belastingen
Ouders die ouderschapsverlof nemen, kunnen eventueel recht hebben op extra toeslagen of betalingen van de Belastingdienst. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij lager inkomen of bij het opnemen van betaald ouderschapsverlof. Het is belangrijk om in zo’n geval informatie te vragen bij de Belastingdienst om te bepalen of er extra toeslagen beschikbaar zijn en hoe deze worden berekend.
Het is ook belangrijk om te weten dat ouders die ouderschapsverlof nemen, hun belastingaangifte moeten maken. Het inkomen tijdens ouderschapsverlof kan namelijk beïnvloeden door het feit dat het verlof betaald is of niet. Informatie over de invloed van ouderschapsverlof op belastingen is beschikbaar via de Belastingdienst of via de werkgever.
Ouderschapsverlof en pensioen
Ouderschapsverlof heeft een beperkte invloed op het pensioen. Tijdens ouderschapsverlof wordt geen pensioen opgebouwd, behalve tijdens de 9 weken betaald ouderschapsverlof. Tijdens deze periode wordt wel pensioen opgebouwd, maar dat is afhankelijk van de regels van de pensioeninstelling. Het is belangrijk om bij de pensioeninstelling te informeren over de invloed van ouderschapsverlof op het pensioen.
Conclusie
Ouderschapsverlof is een belangrijk recht dat werkende ouders kunnen aanvragen om meer tijd te doorbrengen met hun kind tot de leeftijd van 8 jaar. Het verlof biedt flexibiliteit in de inzet en duur, en kan worden genomen door beide ouders afzonderlijk. Het verlof is standaard onbetaald, behalve voor de eerste 9 weken, mits deze binnen het eerste levensjaar van het kind worden genomen. De cao kan aanvullende regels bevatten die het recht op ouderschapsverlof uitbreiden of aanpassen. Het is belangrijk om de regels in de cao en wettelijke regels goed te begrijpen en eventueel aanvullende informatie te zoeken via de werkgever of vakorganisatie.
Ouderschapsverlof is een waardevolle regeling die ouders helpt bij de balans tussen werk en gezin. Het maakt het mogelijk om tijd te investeren in de opvoeding en zorg voor het kind, zonder direct van het werk af te hoeven. Het is dus belangrijk om ouderschapsverlof tijdig aan te vragen en goed te plannen, zodat het wettelijk recht volledig kan worden benut.